آغاز فصل زمستان و واهمه از بروز محدودیت‌های بیشتر تامین گاز صنایع فولادی کشور، ظرف هفته‌های اخیر زمینه رشد بهای انرژی را در کشور ما فراهم کرده است. به‌این‌ترتیب، شاهد رقابت ۱۵ تا ۲۰ درصد برای خرید آهن‌اسفنجی بودیم و بهای فروش این محصول نیز در کانال قیمتی ۱۳هزارتومانی تثبیت شد. میانگین نسبت نرخ آهن‌اسفنجی به شمش در آذر امسال به ۶۹ درصد افزایش یافت. البته به‌اعتقاد فعالان بازار، این پایان راه نیست و روند رو به رشد نرخ آهن‌اسفنجی ادامه دارد. این رشد قیمتی به بازار شمش و مقاطع فولادی نیز منتقل‌ شده است، بااین‌وجود، رکودی که به‌طورسنتی بر بازار این محصولات سایه انداخته، مانع رشد قیمتی این محصولات همپای آهن اسفنجی بوده است، اما فولادسازان، این مسیر رشد قیمتی را پایان کار زمستان و اثرات آن بر بازار فولاد نمی‌دانند.

دورخیز برای صعود قیمتی

نسبت نرخ آهن‌اسفنجی به شمش فولاد، میزان التهاب در بازار خریدوفروش این محصول را به‌خوبی نمایش می‌دهد. نسبت قیمتی آهن‌اسفنجی به شمش فولادی در فروردین‌ امسال، برابر ۵۹.۳ درصد برآورد شده است. با شروع فصل سرما و پیش‌بینی محدودیت در تامین گاز صنایع فولاد، شاهد رشد این نسبت بوده‌ایم. در ادامه، با آغاز محدودیت گاز صنایع فعال در زنجیره فولاد کشور، بهای فروش آهن‌اسفنجی در رینگ معاملاتی بورس کالا، شدت گرفت. نسبت نرخ آهن‌اسفنجی به شمش در آذر امسال به ۶۹ درصد افزایش یافت. بالاترین نسبت ثبت‌شده از نرخ آهن‌اسفنجی در قیاس با شمش، به دی‌ ۱۴۰۱ بازمی‌گردد. این نسبت در زمان موردبحث برابر ۷۸.۴ درصد بود. البته انتظار می‌رود با سردتر شدن هوا در هفته‌های پیش‌رو، بر شدت محدودیت تامین گاز صنایع فولادی کشور افزوده و همین موضوع نیز، به گران‌تر شدن بهای آهن‌اسفنجی منتهی شود.در ادامه باید خاطرنشان کرد که در ماه‌های آبان و آذر از حجم عرضه و معامله آهن‌اسفنجی در بورس کالا به‌شدت کاسته شده است. این افت عرضه که در سایه محدودیت انرژی حاصل ‌شده، زمینه شدت گرفتن تقاضا برای خرید آهن‌اسفنجی و گران‌تر شدن بهای فروش این محصول را فراهم کرده است.

بیشترین میزان حجم معامله آهن‌اسفنجی در امسال در رینگ معاملاتی بورس کالا به مرداد و برابر ۸۳۸هزار و۸۰۰ تن بازمی‌گردد. کمترین میزان معامله آن نیز تاکنون در آذرماه و برابر ۴۴۷هزار تن ثبت‌ شده است. آهن‌اسفنجی در مرداد با میانگین نرخ ۱۱هزار و ۷۹۰ تومان عرضه و با بهای ۱۱هزار و ۸۱۰تومان معامله شد. همین محصول در آذر با نرخ ۱۱هزار و ۲۳۰تومان عرضه و میانگین بهای ۱۲هزار و ۷۱۰تومان، معامله شد. علاوه بر این، نرخ آهن‌اسفنجی نیز در برخی معاملات بورس کالا، مرز ۱۳هزارتومانی را رد کرد. انتظار می‌رود این روند رو به رشد قیمتی در ماه‌های پیش‌رو با شدت بیشتری ادامه یابد. در نخستین عرضه آهن‌اسفنجی در زمستان نیز دوباره شاهد روند رو به رشد قیمتی این محصول بودیم. در حالت کلی، باید اقرار کرد که واهمه از کاهش تولید و افت عرضه در هفته‌های ابتدایی زمستان باعث شد تا فولادسازان به‌عنوان مصرف‌کنندگان اصلی آهن‌اسفنجی برای تامین ماده اولیه اصلی خطوط تولید خود به رقابت‌های قیمتی ۱۰ تا ۲۰ درصدی روی ‌آورند و به‌این‌ترتیب، میانگین نرخ فروش این محصول ظرف نیمه دوم آذر و هفته‌های ابتدایی دی به کانال قیمتی ۱۳ هزارتومانی صعود کرد. بااین‌وجود، فعالان بازار فولاد خود را برای رقابت‌های هرچه بیشتر و خرید آهن‌اسفنجی در سطح بالاتر قیمتی آماده می‌کنند.

شمش فولاد از رقابت با آهن‌اسفنجی بازماند

پاییز و زمستان و شروع فصل بارندگی به‌طورسنتی به‌منزله کاهش رقابت برای خرید فولاد و بروز رکود در بازار مقاطع طویل فولادی است. اما در چند سال اخیر و با بروز محدودیت در تامین گاز صنایع فولادی کشور در ماه‌های سرد سال و تامین نشدن سوخت برای نیاز بخش خانگی، روند تولید فولاد، کاهشی می‌شود. در چنین شرایطی، پاییز و زمستان از دوره رکود اجباری تولید به زمان رونق بازار و هیجان متقاضیان در خرید مواد اولیه با واهمه از کاهش اجباری تولید تبدیل‌ شده است.همزمان با رشد بهای آهن‌اسفنجی، شاهد بروز التهاب در روند خریدوفروش شمش و مقاطع فولادی هستیم. نسبت حجم معامله به حجم عرضه شمش فولاد در ماه آذر برابر ۶۵.۵ درصد بود، در حالی‌ که این نسبت در مهر و آبان امسال کمتر از ۵۰ درصد بود. میانگین نرخ فروش شمش فولاد از رینگ فیزیکی بورس کالای ایران طی ماه آذر به ۱۸هزار و ۶۰۵تومان به‌ازای هر کیلوگرم رسید. ظرف هفته ابتدایی ماه آذر، میانگین نرخ فروش هر کیلوگرم شمش فولاد از این بازار برابر ۱۸هزار و ۲۲۵تومان بود. ظرف هفته‌های بعد، میانگین نرخ فروش این محصول به‌شکل پلکانی افزایش یافت و به ۱۸هزار و ۹۵۱تومان رسید. البته بازار فولاد همپای نرخ آهن‌اسفنجی رشد نیافته، چراکه بازار محصولات نهایی نظیر میلگرد فولادی، کشش رشد نرخ بیشتر را ندارد و ترمز رقابت قیمتی میان متقاضیان شمش فولاد را کشیده است.

مدیریت عرضه و تقاضا، راهکاری مغفول

رضا شهرستانی، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: تولید آهن‌اسفنجی کشور، امسال از مرز تولید ۳ میلیون تن ماهانه فراتر رفته است، پروژه‌های متعدد دیگری نیز در این بخش در دست اجرا هستند که به‌زودی به مرحله بهره‌برداری می‌رسند. بااین‌وجود، محدودیت در تامین گاز زنجیره فولاد کشور به چالشی غیرقابل‌رفع در این زنجیره منتهی شده و بازار خریدوفروش آهن‌اسفنجی را ملتهب کرده است. میزان مصرف گاز در صنعت فولاد و به‌ویژه در واحدهای احیا قابل‌توجه است. برای تولید هر تن آهن‌اسفنجی حدود ۳۰۰مترمکعب گاز مصرف می‌شود که قابل‌توجه است.

وی افزود: خواص آهن‌اسفنجی و شرایط دشوار نگهداری از آن از دیگر دلایلی است که مدیریت بازار تولید و مصرف این محصول را دشوار می‌کند. آهن‌اسفنجی محصولی اشتعالزا است که نگهداری از آن برای مدت‌زمان طولانی، به افت کیفیت آن منتهی می‌شود. بنابراین، حتی امکان ذخیره‌سازی این محصول در ماه‌های گرم سال برای مصرف در هفته‌های سرد سال وجود ندارد. البته در سال‌های اخیر با روش‌هایی همچون تولید بریکت گرم یا بریکت سرد، امکان حفظ این محصول در میان‌مدت با حفظ خواص، فراهم‌ شده است، هرچند نباید فراموش کرد که درحال‌حاضر ظرفیت بسیار محدودی برای ساخت بریکت در کشور وجود ندارد. در واقع استفاده از این روش، نیازمند سرمایه‌گذاری برای توسعه واحدهای بریکت‌سازی است که باتوجه به شرایط اقتصادی کشور، دور از ذهن است.

شهرستانی گفت: باوجود روند رو به رشد بهای آهن‌اسفنجی در هفته‌های اخیر، نرخ فولاد همپای آن ارتقا نیافته است. ظرفیت بالای تولید فولاد در کشور که به‌مراتب بالاتر از نیاز بازار داخلی است، مانع اصلی بروز التهاب جدی در بازار فولاد است. به‌ویژه آنکه در ماه‌های گذشته، بحث وضع عوارض صادراتی روی فولاد داغ است. در واقع در چنین شرایطی، نه‌تنها بازار داخلی کشش خرید شمش تولیدشده در کشور را ندارد، بلکه دورنمای بازار صادراتی این محصول نیز تیره و تاریک است.

این فعال صنعت فولاد گفت: در چنین موقعیتی، واحدهایی که تنها یک محصول تولید می‌کنند و ناچارند برای حفظ تولید خود، آهن‌اسفنجی خریداری کنند، به مرحله زیان می‌رسند.

شهرستانی گفت: در گذشته مقرر شده بود که نرخ آهن‌اسفنجی برابر ۵۰ درصد نرخ شمش فولادی باشد، اما درحال‌حاضر این نسبت به ۷۰ درصد نزدیک شده است؛ یعنی واحدهای تولیدکننده شمش فولاد به مرحله زیان رسیده‌اند.

وی افزود: متاسفانه نظارت دقیقی از سوی بورس و همچنین وزارت صنعت، معدن و تجارت در روند عرضه آهن‌اسفنجی به رینگ معاملاتی بورس کالا وجود ندارد. همین عرضه قطره‌چکانی، دیگر عامل اصلی رشد قابل‌توجه بهای این محصول در بازار داخلی است. به‌این‌ترتیب، سود مضاعفی نصیب تولیدکنندگان آهن‌اسفنجی می‌شود. تکمیل زنجیره تولید توسط صنایع پایین‌دستی، دیگر چالشی است که تداوم تولید در زنجیره فولاد را به‌خطر انداخته است. همه دارندگان واحدهای احیا به‌سمت احداث واحدهای شمش‌سازی پیش رفته‌اند و همین موضوع نیز، از رقابت‌پذیری تولید در واحدهای تک‌محصولی کاسته است.

راهکار چیست؟

شهرستانی در پاسخ به سوالی مبنی بر راهکارهای مدیریت وضع موجود گفت: تنظیم و تدوین مقررات صحیح و اثرگذار در زنجیره فولاد، اعمال محدودیت در صادرات محصولاتی که کشور با کمبود آن روبه‌رو است و همچنین اعطای تسهیلات به محصولاتی که با مازاد تولید مواجهند، زمینه را برای توسعه این زنجیره و رفع برخی مشکلات آن فراهم می‌کند.

وی افزود: در ادامه، می‌توان با ارائه راهکارهایی، مصرف برق صنایع را مدیریت کرد. صنایع فولاد کشور درحال‌حاضر برای مصرف هر مترمکعب گاز، پرداخت می‌کنند. صنعتگران فولادی کشور با ۴.۵میلیارد مترمکعب گاز سالانه مواجهند. صنعتگران حاضر هستند در دوره‌های کمبود، گاز موردنیاز خود را با بهای ۸هزار تومان خریداری کنند. می‌توان این مبلغ را به خانواده‌های کم‌مصرف پرداخت و ما‌التفاوت مصرف گاز آنها را خریداری کرد تا زمینه کمبود نیاز صنایع فراهم شود.

شهرستانی گفت: باتوجه به سیستم‌های گرمایش قدیمی، بهره‌وری مصرف گاز در بخش خانگی حدود ۳۰ درصد برآورد می‌شود. فعالان صنعتی حاضر هستند برای بهبود سیستم گرمایش در بخش خانگی سرمایه‌گذاری کنند؛ به‌ازای آن شاهد کاهش مصرف برق در حوزه خانگی نباشیم، در نتیجه بخشی از کمبودهای نیاز صنایع، مرتفع خواهد شد.

تولید در زیان

علی‌محمد ابویی‌مهریزی فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: تامین گاز فولادسازان در سال‌های اخیر به چالشی جدی برای فعالان این صنعت بدل شده است. این محدودیت از ناترازی تولید و مصرف گاز در ماه‌های سرد سال نشآت می‌گیرد و روند فعالیت صنایع را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. با شروع روزهای نه‌چندان سرد پاییز امسال، محدودیت گاز واحدهای فعال در زنجیره فولاد کشور آغاز شد.

این فعال صنعت فولاد گفت: در شرایطی که یک واحد فولادی ناچار است با ۳۰ درصد ظرفیت خود، گاز مصرف کند، در عمل فرآیند تولید آن محکوم‌ به شکست خواهد بود، چراکه در چنین شرایطی، تنها باید به روشن نگاه‌ داشتن کوره‌ها بسنده کرد و تولید معنی ندارد. به‌این‌ترتیب، از میزان تولید در این صنعت به‌شدت کاسته خواهد شد.

وی افزود: افت تولید در شرایطی رخ می‌دهد که بسیاری از هزینه‌های تولید همچون دستمزد کارگران و... ثابت هستند. در نتیجه هزینه تمام‌شده تولید افزایش خواهد یافت و به‌ازای آن، سودآوری صنایع کاسته خواهد شد.

ابویی گفت: به‌طوردقیق مشخص نیست که این محدودیت‌ها تا چه زمانی ادامه دارد. اما باتوجه به سوءمدیریت‌ها نمی‌توان به رفع این مشکلات در مدت‌زمان کوتاهی امید داشت. در واقع باید اقرار کرد که بخش بزرگی ازاین‌دست محدودیت‌ها در سایه بی‌تدبیری سیاست‌گذاران ایجاد شده و رفع آن زمانبر و به‌شدت نیازمند سرمایه است. در چنین موقعیتی، واحدهای نورد محکوم‌ به افت سودآوری و حتی شکست خواهند بود.

این فعال صنعت فولا در پاسخ به سوالی مبنی بر التهاب در بازار مقاطع فولادی اظهار کرد: بازار فولاد به‌شکل سنتی در ماه‌های سرد سال با محدودیت تقاضا روبه‌رو می‌شود و همین افت تقاضا از شدت التهاب در این بازار به‌دلیل محدودیت انرژی کاسته است.

سخن پایانی

در هفته‌های اخیر، شاهد بروز نخستین نشانه‌های ناترازی گاز، محدودیت در تامین انرژی صنایع و بروز تنش در بازار فولاد بودیم، اما هنوز هوا آن‌طور که انتظار می‌رود، زمستانی نشده است، بنابراین پیش‌بینی می‌شود روزهای پرالتهاب بازار فولاد با شدت بیشتری ادامه یابد.