طبق اعلام قمری ‌ وفا، بانک مرکزی قصد دارد حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و محصولات دانش ‌ بنیان را با ارز اسکناس، مبادله کرده و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار دهد. این موضوع در نشست روز گذشته بانک مرکزی و وزارت صمت نیز اعلام شد. این اقدام بانک ‌ مرکزی در راستای تشویق و توسعه صادرات عنوان شده و به ‌ نظر می ‌ رسد در آینده ‌ ای نزدیک، باید شاهد اجرایی شدن سیاست مذکور باشیم. از سویی دیگر، نکته حائزاهمیت آن است که صادرکنندگان، اسکناس ارزهای دریافتی از بانک مرکزی را می ‌ توانند در بازار متشکل ارزی به ‌ فروش برسانند. یکی از گلایه ‌ های صادرکنندگان، محدودیت بازار متشکل ارزی برای انجام رفع تعهدات آنها بود، چرا که در این بازار تنها اسکناس مبادله می ‌ شد و صادرکنندگان برای فروش حواله ‌ های خود باید به سامانه نیما مراجعه می ‌ کردند، اما به ‌ نظر می ‌ رسد با اجرای این راهکار، مشکل فروش حواله ‌ های ارزی صادرکنندگان نیز برطرف و اقدامی مثبت برای رفع تعهدات ارزی برداشته شود.

برخی افراد، سیاست مداخله در بازار ارز را یکی از ابزارهای بانک مرکزی می ‌ دانند و استفاده از این ابزار را به ‌ عنوان ارزپاشی تعبیر و تفسیر نمی ‌ کنند، از این ‌ رو برخی فعالان و کارشناسان اقتصادی معتقدند این راهکار جدید بانک مرکزی می ‌ تواند گامی مهم، تاثیرگذار و مثبت نه ‌ تنها در راستای ساماندهی بازگشت ارزهای صادراتی، بلکه برای کاهش تنش ‌ های فعلی بازار ارز باشد. صمت در این گزارش، درباره ابعاد خبر اعلام ‌ شده از سوی بانک مرکزی با کارشناسان و فعالان تجاری به ‌ گفت ‌ وگو پرداخته است.

اعلام غیررسمی خبر مهم بانک مرکزی

بانک مرکزی حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و محصولات دانش ‌ بنیان را با ارز اسکناس، مبادله و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار
می ‌ دهد.

به ‌ گزارش تسنیم، مصطفی قمری ‌ وفا، مدیرکل روابط عمومی بانک مرکزی در حساب کاربری توئیتر خود نوشت: با موافقت بانک مرکزی و با هدف تشویق و توسعه صادرات، بانک مرکزی حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و محصولات دانش ‌ بنیان را با ارز اسکناس، مبادله و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار می ‌ دهد.

صادرکنندگان نیز اسکناس دریافتی از بانک مرکزی را به نرخ توافقی در بازار متشکل عرضه خواهند کرد.

وی همچنین اضافه کرد: انطباق سیاست ‌ های ارزی و تجاری در تعامل نزدیک با وزارت صنعت، معدن و تجارت پیگیری می ‌ شود.

التهاب ارز پایان خواهد یافت

یحیی آل ‌ اسحاق، فعال بازرگانی در گفت ‌ وگو با صمت ابتدا به اهمیت سیاست ‌ گذاری ‌ ها و اقدامات بانک مرکزی برای ثبات بازار ارز و بهبود فعالیت ‌ های تجاری تاکید کرد و گفت: بانک مرکزی قصد دارد حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و محصولات دانش ‌ بنیان را با ارز اسکناس، مبادله کرده و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار دهد. پیش از تشریح این سیاست، بخش زیادی از نوسانات ارز، مربوط به مبادلات اسکناس ارز در بازار و وجود تقاضاهای مختلف برای این اسکناس است، بنابراین اگر به این نیازها به ‌ نحوی صحیح پاسخ داده شود و به ‌ میزان تقاضا، عرضه اسکناس ارز انجام گیرد، التهابات مربوط به این موضوع کاهش خواهد یافت و در نهایت بازار به ثباتی نسبی خواهد رسید. این فعال تجاری ادامه داد: طی چند مدت اخیر، بانک مرکزی راهکارهای متعددی را در راستای کنترل و بهبود بازار ارز در پیش گرفته و بخشی از این اقدامات، در راستای پشتیبانی از فعالیت تجار است. تشکیل بازار متشکل ارزی و رفع تعهدات ارزی در بازار و با نرخ ‌ های توافقی را می ‌ توان نمونه ‌ ای از این مورد معرفی کرد. اگر نظام پولی و بانکی که بانک مرکزی در دستور کار خود قرار می ‌ دهد، بتواند عرضه و تقاضای بازار را به ‌ تعادل برساند، عملکرد این نهاد را می ‌ توان مثبت عنوان کرد، چرا که با مدیریت صحیح بازار، ضمن برقرار شدن ثبات، شاهد اثرات مثبت متعددی در بازار ارز و فعالیت ‌ های تجاری خواهیم بود.

هدف، ایجاد تعادل در بازار ارز است

آل ‌ اسحاق در ادامه صحبت ‌ های خود به تشریح دلایل سازکار جدید بانک مرکزی برای تشویق صادرات و حمایت از صادرکنندگان پرداخت و گفت: سیاست جدید بانک مرکزی مبنی بر عرضه اسکناس به بازار و رفع نیازهای صادرکنندگان به شیوه ‌ ای ابتکاری و کنترل ‌ شده است. راهکار بانک مرکزی به ‌ گونه ‌ ای است که ضمن مدیریت بازار، عرضه و تقاضا را هماهنگ کرده و به تعادل ‌ بخشی نیازها منجر خواهد شد. پیش از این نیز، دولت با همکاری بانک مرکزی اقداماتی را از جمله ارائه اسکناس ارز با کارت ملی یا کارت بازرگانی اجرایی کرده بود که آثار مثبت چندانی نداشتند. وی ادامه داد: سیاست مبادله حواله ارزی صادرکنندگان با اسکناس ارز، راهکاری است که انتظار می ‌ رود برخلاف شیوه ‌ های پیشین، ثمرات مثبتی را همراه خود داشته باشد، چرا که نه ‌ تنها به نیاز ارزی صادرکنندگان پاسخ داده خواهد شد، بلکه صادرکنندگان می ‌ توانند اسکناس ‌ های ارزی خود را با قیمت ‌ های توافقی در بازار متشکل ارزی عرضه کنند، در نتیجه این راهکار برای فعالان تجاری با سود مالی نیز همراه خواهد بود. این فعال تجاری در رابطه با توسعه طرح جدید بانک مرکزی گفت: در حال ‌ حاضر بانک مرکزی حواله ‌ های ارزی صادرات محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و تولیدات دانش ‌ بنیان را با اسکناس ارز مبادله خواهد کرد. در رابطه با احتمال تسری این طرح به سایر بخش ‌ های صادراتی باید در ادامه دید ذخایر ارزی دولت در چه شرایطی قرار داشته و طرح جدید چه نتایجی را به ‌ دنبال خواهد داشت. اگر تمامی این شرایط مثبت باشد، احتمال می ‌ رود که دولت به ‌ منظور ساماندهی بهتر و بیشتر بازار، سایر صادرکنندگان را نیز مشمول اجرای سیاست ‌ گذاری مذکور کند.

توجه دولت به ظرفیت ‌ های ارزآوری

این عضو اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق به اهمیت توسعه صادرات محصولات کشاورزی اشاره کرد و گفت: بحث قابل ‌ توجه طرح جدید اعلام ‌ شده از سوی بانک مرکزی، مبادله حواله ارزی صادرات محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و تولیدات دانش ‌ بنیان با اسکناس ارز است. دلیل این نظر دولت و بانک مرکزی را می ‌ توان اهمیت توسعه صادرات این بخش و ظرفیت ‌ های موجود برای تجارت غیرنفتی کشور در بخش ‌ های مذکور دانست. به ‌ بیانی دیگر، دولت با همکاری بانک مرکزی تلاش دارد تا فعالان تجاری را به صادرات محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و تولیدات دانش ‌ بنیان با اجرای این سازکار جدید ترغیب کرده و ضمن توسعه تولید داخلی، ارزآوری این حوزه ‌ ها را افزایش دهد. آل ‌ اسحاق ادامه داد: دولت برای صادرکنندگان محصولات کشاورزی امتیازی ویژه قائل شده و می ‌ تواند به ‌ عنوان یکی از مشوق ‌ های جدی صادرات محسوب شود. از سویی دیگر، در حال ‌ حاضر میزان صادرات ۳ بخش محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و تولیدات دانش ‌ بنیان محدود بوده و ذخایر ارزی بانک مرکزی توانایی پاسخگویی به نیازهای صادرکنندگان فعلی را دارد، بنابراین مدیریت این موضوع برای بانک مرکزی راحت ‌ تر بوده و در نهایت سیاست مذکور به سود دولت، بازار ارز و بخش تجارت کشور خواهد بود. در پایان، این فعال تجاری تاکید کرد: همان ‌ طور که ابتدا بیان شد، هر راهکاری که بتواند باعث ساماندهی عرضه و تقاضای ارز، جلوگیری از التهاب و نوسان در بازار و در نهایت رشد و رونق صادرات غیرنفتی شود، مناسب و موثر است و از آن می ‌ توان به ‌ عنوان سیاستی صحیح یاد کرد، از این ‌ رو اگر طرح جدید بانک مرکزی مبنی برای مبادله حواله ارزی صادرکنندگان ۳ بخش محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و تولیدات دانش ‌ بنیان به ‌ درستی اجرا شود، در ادامه، نتایج مثبتی را شاهد خواهیم بود.

حمایت از تولید داخلی

حمیدرضا جیهانی، کارشناس اقتصاد بین ‌ الملل در گفت ‌ وگو با صمت، اقدام جدید بانک مرکزی را در راستای حمایت از صنایع و تولید داخلی عنوان کرد و در این ‌ باره توضیح داد: بنا بر اعلام غیررسمی توسط مدیرکل روابط عمومی بانک مرکزی، بانک مرکزی قصد دارد حواله ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و محصولات دانش ‌ بنیان را با ارز اسکناس، مبادله کرده و معادل حواله دریافتی، اسکناس در اختیار صادرکنندگان قرار دهد، هرچند این خبر هنوز به تایید رسمی و مرحله اجرا نرسیده، اما با نگاهی تخصصی به این خبر، درمی ‌ یابیم هدف بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، حمایت از صنایع داخلی و صادرات است. وی ادامه داد: در حال ‌ حاضر منابع اسکناس ارزی بانک مرکزی در شرایط مطلوبی قرار دارد و رویکرد بدنه دولت و بانک مرکزی، حمایت از تولیدات داخلی است. صنایعی که بتوانند ارزش ‌ افزوده مناسبی را برای کشور ایجاد کنند و جایگاه ملی صادرات ایران را ارتقا دهند، باید حمایت شوند تا فعالان بخش ‌ های مختلف کشور بتوانند از آن بهره ‌ مند شوند. به ‌ عنوان مثال، صنایع ‌ دستی ظرفیت بالایی برای اشتغالزایی دارد و می ‌ توان از آن برای بهبود اقتصاد کشور بهره گرفت.

سیاست ‌ های تشویقی دولت برای صادرات

این کارشناس اقتصادی به دیگر ظرفیت ‌ های تولید و صادرات کشور اشاره کرد و افزود: از سویی دیگر، توسعه تولیدات صنایع دانش ‌ بنیان، به ‌ معنای تولید برپایه دانش و فناوری به ‌ روز جهانی و حمایت از نخبگان کشور است و صادرات این نوع محصولات جایگاه ایران را در عرصه ‌ های جهانی ارتقا خواهد داد. صادرات محصولات کشاورزی نیز برای ایران یک مزیت رقابتی محسوب می ‌ شود و مناسب است تا از این ظرفیت به ‌ درستی استفاده شود، از این ‌ رو نخستین دلیل همکاری بانک مرکزی با وزارت صنعت، معدن و تجارت برای مبادله حواله ‌ های ارزی صادرکنندگان از محل صادرات محصولات کشاورزی، صنایع ‌ دستی و محصولات دانش ‌ بنیان با ارز اسکناس، در راستای حمایت از صنایع داخلی و بهبود وضعیت تجارت و اقتصاد ایران است. جیهانی تصریح کرد: بنا بر خبر اعلام شده، صادرکنندگان می ‌ توانند اسکناس ارزهای دریافتی خود از بانک مرکزی را به بازار متشکل ارزی با نرخ توافقی به ‌ فروش برسانند که در نهایت با سود مالی برای آنها به ‌ همراه خواهد بود، بنابراین در طرح مذکور، سیاست ‌ های تشویقی و حمایتی هم برای تولیدکنندگان و هم صادرکنندگان در نظر گرفته شده و با اجرای صحیح آن می ‌ توان به پیشامد نتایج مثبت در بازار ارز و همچنین تولید امیدوار بود.

اهمیت شفافیت بازار ارز

جیهانی در ادامه صحبت ‌ های خود ضمن اشاره به موجودی ارزی بانک مرکزی، توزیع شفاف اسکناس را یکی از پیامدهای اجرای طرح مبادله حواله ارزی حاصل از صادرات با اسکناس توسط بانک مرکزی دانست و در این ‌ باره توضیح داد: تا پیش از این، دولت ‌ ها در ادوار گذشته با شیوه ‌ های غیرشفاف مانند چمدانی، استفاده از دلالان و سایر موارد این ‌ چنینی، ارز به بازار تزریق می ‌ کردند، اما سیاست ‌ های فعلی در نظر گرفته شده از سوی دولت و بانک مرکزی، در راستای افزایش شفافیت است. اجرای راهکارهایی مانند پرداخت ۲ هزار دلار به هر کارت ملی یا ۵ هزار دلار به هر کارت بازرگانی، نمونه ‌ ای از این دست سیاست ‌ های شفاف ‌ ساز است. وی خاطرنشان کرد: با شفافیت نحوه و میزان ورود ارز به بازار، در شرایطی مطلوب می ‌ توان به مدیریت نوسانات نرخ ارز پرداخت. این کار در نهایت از شکل ‌ گیری حباب ‌ های قیمتی، نبود تعادل در میزان عرضه و تقاضا و سایر مشکلات این ‌ چنینی جلوگیری می ‌ کند.

سخن پایانی

یکی از عوامل بنیادین موثر بر روند حرکتی نرخ ارز، وضعیت منابع ارزی کشور است که این مولفه در سال ۱۴۰۰ و ماه ‌ های سپری ‌ شده از سال ۱۴۰۱ در شرایط مطلوبی قرار داشته است. وضعیت مطلوب منابع ارزی، سبب شکل ‌ گیری سیاست جدید بانک مرکزی مبنی بر ارائه اسکناس ارز به صادرکنندگان در قبال دریافت حواله ‌ های ارزی شد. باید در ادامه دید همکاری بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت برای بهبود بازار ارز و همچنین پاسخگویی به نیاز صادرکنندگان، تا چه میزان موثر و مناسب بوده و اقدامات بعدی این نهادها، چه خواهد بود. اما علاوه بر تمام موارد عنوان ‌ شده، نکته حائزاهمیت اعلام مهم ‌ ترین اخبار رسمی از سوی مدیران سطح بالا از طریق غیررسمی ‌ ترین روش ‌ های اطلاع ‌ رسانی است. شبکه ‌ های اجتماعی که از سوی نهادهای حاکمیتی فیلتر شدند، در حال ‌ حاضر مجالی برای اطلاع ‌ رسانی مدیران دولتی شده ‌ اند و این اقدام حتی مجالی را برای رد صحبت ‌ های عنوان ‌ شده فراهم می ‌ کند. به ‌ گفته فعالان بازار به ‌ نظر می ‌ رسد برای ساماندهی و کنترل بازار چاره ‌ ای جز رسیدگی و رفع این ایراد مدیریتی نیست.