توجیه اقتصادی استفاده از آبهای نامتعارف
علیاصغر قانع ـ معاون برنامهریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور
بزرگترین چالش کشور در حال حاضر مسئله آب است و مجامع بینالمللی هم آب را یک چالش جهانی میدانند؛ با اینکه از یک طرف کشور گرم و خشک و از طرفی دیگر کشوری در حال رشد هستیم، باید مسیر توسعه را بپیماییم و فرصتی برای توقف نیست، بههمین دلیل لازمه بسیاری از پروژهها آب است که وظیفه دولت را دوچندان میکند تا بتواند تمرکز و سرمایهگذاری لازم را داشته باشد، اما استفاده از شرکتهای دانشبنیان و فناوران و افرادی که صاحب ایده هستند، از نکات مهم است. تاکنون شاهد اتفاقات موثری از بکارگیری ابزار و فناوری در بخش شرب از سوی شرکتهای دانشبنیان و فناوران مختلف بودیم، در واقع آنها با ابزارآلاتی که در اختیارشان بوده، توانستهاند راهحلهای موثری ارائه دهند و مصارف را تا حدی کم کنند، در کل قابلیت آن را داریم که از ظرفیت شرکتهای دانشبنیان در همه بخشهای مصارف آب، چه در کشاورزی و چه در شرب و چه در صنعت بهره بگیریم و بهعبارت روشنتر، کاربرد فناوری توانایی خروج کشور از بحران آب را تا حدی زیادی دارد، بهشرط آنکه اصلاح قوانین مقررات انجام گیرد، در واقع فرهنگسازی و اصلاح زیرساختها هم مولفهای است که در بحران آب باید توجه ویژهای از سوی مسئولان به آن داشت، اما در بخشی از چرخه مصرف آب که برای صرفهجویی نیازمند کاربرد فناوری است، دانشبنیانها توانستهاند دستاوردهای قابلقبولی ارائه دهند و امکاناتی را که باید در خدمت کاهش مصرف یا صرفهجویی در مصرف ارائه دهند، تولید کنند، بنابراین، نقش شرکتهای دانشبنیان در این زمینه انکارنشدنی است و میتوانند تا حد زیادی این بحران را مهار کنند. گفتنی است، دانش فنی فناوران ما در بخش عرضه هم شرایط قابلقبولی دارد، نظیر استفاده از آبهای نامتعارف، انتقال آب از دریا یا استفاده از آبهای ژرف که دانشبنیانها در این موارد دستاوردهای خوبی دارند.
عموما کاربرد فناوری در بخش شرب و صنعت توجیه اقتصادی مطلوبی دارد و خوشبختانه این قابلیت را پیدا کردهایم تا بتوانیم از آبهای نامتعارف بهترین استفاده را ببریم. عمده محصولات شرکتهای دانشبنیان اگر مرحله اثبات فناوری را طی کرده باشند، با حمایتهای معاونت علمی، تجاریسازی میشوند و قابلیت استفاده در ابعاد وسیع را پیدا میکنند، در کل نمیتوان توقع این را داشت که ۱۰۰ درصد فناوریهای تولیدشده به مرحله تجاریسازی برسند. واقعیت ماجرا این است که در تمام دنیا نمیتوان انتظار موفقیت کامل از شرکتهای دانشبنیان داشت و آن دسته از محصولاتی تجاری میشوند که دارای توجیه اقتصادی باشند. به عبارت دیگر آنچه نیاز بازار است، به مرحله تجاریسازی میرسد. در واقع تجاری شدن به نیاز بازار بستگی دارد و اینکه چقدر فناوری منجر به حل مسائل در بخشهای مختلف صنعت میشود، در تجاریسازی اهمیت دارد. برای مثال فناوریهایی در حوزه آب که میتواند باری از دوش کشاورزان در باب کم آبی بردارد به مرحله تجاریسازی میرسند. باتوجه به نامگذاری و شعار سال، تفاهمات خوبی میان وزارت نیرو و شرکتهای دانشبنیان انجام گرفت و بهتبع آن در زیرمجموعههای این بخش، اقدامات قابلقبولی انجام شد، نظیر تشکیل کارگروههای فعال. امیدواریم در پایان سال شاهد پشرفتهای مهمی در حوزه دانشبنیان باشیم.
اگر دولت چالشهای خود را بهخوبی احصا کند و این چالشها بهخوبی به یک صورتمسئله مشخص برای دانشبنیانها تبدیل شود،بهطورقطع با توانمندی که شرکتهای دانشبنیان دارند، این چالشها و نیازهای فناورانه تا حد زیادی مرتفع میشوند، در واقع آنها میتوانند از دانش و ابزارهایی که دارند، راهکارهای مهمی را ارائه بدهند. بهرهگیری از دانش و فناوری بومی در بخش صنعت هم توجیه اقتصادی قابلقبولی دارد، چرا که هزینهای که صاحبان صنایع برای مصرف آب پرداخت میکنند، از هزینههای بخش شرب بیشتر است. حال اگر مورداستفاده قرار گیرد، تغییر عمدهای در رقم و اعداد بهوجود میآید. از آنجایی که آب ارزش زیادی در صنعت و بهعبارتی در سبد یک واحد صنعتی دارد، روند بهسازی روشها و ارتقای فناوری، میتواند بهطورقطع توجیه منطقیتری بهدنبال داشته باشد و میتوانیم شاهد عملکرد بهتری هم باشیم.
نهتنها در بحث مصرف بلکه در واحدهای مختلف میتوانیم با فناوریهای نوین اقدامات موثری را بهسرانجام برسانیم. بازچرخانی آب مصرفشده و بازگشت آن به چرخه مصرف هم از آن دسته اقدامات اساسی است که با ظرفیت بالای شرکتهای دانشبنیان موفق شدیم بخشی از این فناوریها را در کشور بومیسازی کنیم.