صنعت فولاد در سرازیری
براساس آمار منتشرشده از سوی انجمن جهانی فولاد، میزان تولید این فلز استراتژیک در ۶ ماهه نخست سال جاری میلادی (تا پایان ژوئیه) ۵.۵ درصد کاهش یافته است.
ایران نیز از روند کاهشی تولید فولاد بی‌نصیب نمانده؛ تاجایی‌که براساس آمار منتشرشده از سوی این مرجع جهانی، میزان تولید فولاد ایران در بازه زمانی یادشده نسبت به مدت مشابه سال گذشته میلادی، ۱۰.۸ درصد کاهش یافته است. علاوه بر این، براساس آمار منتشرشده از سوی انجمن جهانی فولاد، میزان تولید فولاد ایران در ۳ ماهه آوریل، مه و ژوئن نیز کاهشی بوده است. البته طبق آمار منتشرشده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، میزان تولید فولاد کشور در این بازه زمانی، رشد محدودی را در مقایسه با سال گذشته تجربه کرده؛ بنابراین در درجه نخست صحت‌وسقم این آمار و ارقام موردتوجه قرار دارد. در ادامه باید تاکید کرد حتی اگر آمار ارائه‌شده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد کشور به واقعیت نزدیک‌تر باشد، باز هم، این روند با توجه به افزایش ظرفیت‌سازی در صنعت فولاد کشور رضایت‌بخش نیست. در واقع باید بپذیریم که صنعت فولاد ما در مسیر توسعه قرار ندارد و باید چاره‌ای برای بهبود آن اندیشیده شود.
نگاهی به آمار انجمن فولاد ایران
براساس آمار منتشرشده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، مجموع تولید فولاد میانی کشور در ۳ ماهه نخست سال جاری، ۸ میلیون و ۵۷۵ هزار تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، رشد ۴ درصدی داشته است. تولید اسلب نیز در ۳ ماهه منتهی به پایان خرداد با رشد ۱۰ درصدی به ۳ میلیون و ۵۱۴ هزار تن رسیده است.
علاوه بر این در ۳ ماهه نخست امسال، در مجموع تولید محصولات فولادی نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشد ۵ درصدی داشته و برابر ۵ میلیون و ۶۷۳ هزار تن گزارش شده است. در این بازه زمانی، میزان تولید محصولات طویل و تخت نیز به ترتیب ۲ و ۱۰ درصد بیشتر شده است.
تولید میلگرد نیز در ۳ ماهه نخست سال جاری، ۲ میلیون و ۵۹۲ هزار تن بوده که افزایش ۲ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد و تولید تیرآهن با افزایش ۲ درصدی به ۳۲۵ هزار تن رسیده است.
میزان تولید ورق گرم کشور در ۳ ماهه نخست سال جاری، ۲ میلیون و ۴۵۰ هزار تن بوده که افزایش ۹ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. تولید ورق سرد، کاهش ۵ درصدی داشته و تولید ورق‌های پوششدار، ۲ درصد افزایش یافته است.
در ادامه باید تاکید کرد که میزان تولید آهن اسفنجی نیز در ۳ ماهه نخست امسال، رشد ۱۳ درصدی داشت و ۹ میلیون و ۰۱۷ هزار تن گزارش شد.
راستی‌آزمایی تولید فولاد
مجید سعیدیان، مدیرعامل فولاد خرمدشت تاکستان در گفت‌وگو با صمت درباره صحت و اعتبار آمار و ارقام ارائه‌شده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد جهانی و انجمن تولید فولاد ایران، گفت: متاسفانه سامانه یکپارچه و دقیقی برای جمع‌بندی آمار تولید در زنجیره فولاد کشور وجود ندارد. البته انجمن تولیدکنندگان فولاد کشور در تعامل با صنایع و همچنین سایر انجمن‌های فعال در این زنجیره، اقدام به ثبت آمار تولید می‌کند، با این وجود، این اعداد و ارقام، آن‌قدر که باید و انتظار می‌رود دقیق نیستند. وی افزود: تولیدکنندگان نیز موظفند آمار تولید خود را در سامانه بهین‌یاب وارد کنند، با این وجود، در طول سال‌های گذشته بارها صحت این اطلاعات موردتردید قرارگرفته است.
وی درباره افت تولید فولاد ایران از ابتدای سال جاری میلادی گفت: برخلاف اعداد و ارقام مطرح‌شده از سوی انجمن جهانی فولاد، فعالان صنعت فولاد کشور در ۳ ماه اول و دوم سال جاری میلادی که همزمان با ۳ ماهه پایانی سال ۱۴۰۰ و ۳ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ بود، تمام تلاش خود را به‌کار بستند که میزان تولید خود را افزایش دهند. تلاش برای افزایش تولید به‌دلیل رویارویی با محدودیت در تامین انرژی در تابستان اجرایی شد. البته باید تاکید کرد که عملکرد برخی حلقه‌های زنجیره فولاد در زمستان سال گذشته تحت‌تاثیر محدودیت گاز قرار گرفت، با این وجود، فولادسازان تلاش کردند از فرصت پیش‌روی خود برای افزایش تولید بهره بگیرند.
کمبود انرژی، سد راه تولید
این فعال صنعت فولاد گفت: با این وجود، با توجه به محدودیت در تامین برق فولادسازان که از نیمه خرداد آغاز شده، انتظار می‌روند از میزان تولید این فلز استراتژیک در تابستان ۱۴۰۰ یا ۳ ماهه سوم سال ۲۰۲۲ میلادی کاسته شود.
وی افزود: همزمان با محدودیت انرژی در ایران، شاهد افت قابل‌توجه بهای فولاد در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی هستیم. با توجه به ادامه‌دار شدن جنگ و تنش در اروپای شرقی و همچنین چالش‌های حاکم بر اقتصاد جهان، انتظار می‌رود دورنمای روشن و درخشانی در انتظار بازار فولاد در آینده نزدیک نباشد. در چنین فضایی از میزان سودآوری صنایع کاسته می‌شود. این افت سودآوری به‌منزله توقف توسعه و حتی در مواردی تعطیلی برخی صنایع خواهد بود؛ یعنی اشتغالزایی حاصل از عملکرد صنعت فولاد متوقف می‌شود.
سعیدیان در ادامه با اشاره به بحران‌هایی که در اقتصاد دنیا شاهد آن هستیم، گفت: در چنین شرایطی، اولویت بسیاری از کشورها به تامین غذا اختصاص یافته و بدین‌ترتیب صنایعی همچون فولاد و انرژی از اولویت خارج شده‌اند. چنانچه این روند در اقتصاد جهان ادامه یابد، اثرات منفی آن بیش‌ازپیش بر عملکرد صنعت فولاد کشور نمایان می‌شود.
وی افزود: کما اینکه در حال حاضر با وجود اینکه به‌دلیل محدودیت انرژی از میزان عرضه فولاد به بازار کاسته شده، شاهد هیچ جهش قیمتی نیستیم. در واقع رکود بر بازار فولاد کشور و حتی دنیا، سایه انداخته است. بدون تردید با تداوم این شرایط، افت تولید در زنجیره فولاد ادامه‌دار خواهد شد. مجید سعیدیان، مدیرعامل فولاد خرمدشت تاکستان در گفت‌وگو با صمت درباره صحت و اعتبار آمار و ارقام ارائه‌شده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد جهانی و انجمن تولید فولاد ایران، گفت: متاسفانه سامانه یکپارچه و دقیقی برای جمع‌بندی آمار تولید در زنجیره فولاد کشور وجود ندارد. البته انجمن تولیدکنندگان فولاد کشور در تعامل با صنایع و همچنین سایر انجمن‌های فعال در این زنجیره، اقدام به ثبت آمار تولید می‌کند، با این وجود، این اعداد و ارقام، آن‌قدر که باید و انتظار می‌رود دقیق نیستند. وی افزود: تولیدکنندگان نیز موظفند آمار تولید خود را در سامانه بهین‌یاب وارد کنند، با این وجود، در طول سال‌های گذشته بارها صحت این اطلاعات موردتردید قرارگرفته است.
وی درباره افت تولید فولاد ایران از ابتدای سال جاری میلادی گفت: برخلاف اعداد و ارقام مطرح‌شده از سوی انجمن جهانی فولاد، فعالان صنعت فولاد کشور در ۳ ماه اول و دوم سال جاری میلادی که همزمان با ۳ ماهه پایانی سال ۱۴۰۰ و ۳ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ بود، تمام تلاش خود را به‌کار بستند که میزان تولید خود را افزایش دهند. تلاش برای افزایش تولید به‌دلیل رویارویی با محدودیت در تامین انرژی در تابستان اجرایی شد. البته باید تاکید کرد که عملکرد برخی حلقه‌های زنجیره فولاد در زمستان سال گذشته تحت‌تاثیر محدودیت گاز قرار گرفت، با این وجود، فولادسازان تلاش کردند از فرصت پیش‌روی خود برای افزایش تولید بهره بگیرند.
کمبود انرژی، سد راه تولید
این فعال صنعت فولاد گفت: با این وجود، با توجه به محدودیت در تامین برق فولادسازان که از نیمه خرداد آغاز شده، انتظار می‌روند از میزان تولید این فلز استراتژیک در تابستان ۱۴۰۰ یا ۳ ماهه سوم سال ۲۰۲۲ میلادی کاسته شود.
وی افزود: همزمان با محدودیت انرژی در ایران، شاهد افت قابل‌توجه بهای فولاد در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی هستیم. با توجه به ادامه‌دار شدن جنگ و تنش در اروپای شرقی و همچنین چالش‌های حاکم بر اقتصاد جهان، انتظار می‌رود دورنمای روشن و درخشانی در انتظار بازار فولاد در آینده نزدیک نباشد. در چنین فضایی از میزان سودآوری صنایع کاسته می‌شود. این افت سودآوری به‌منزله توقف توسعه و حتی در مواردی تعطیلی برخی صنایع خواهد بود؛ یعنی اشتغالزایی حاصل از عملکرد صنعت فولاد متوقف می‌شود.
سعیدیان در ادامه با اشاره به بحران‌هایی که در اقتصاد دنیا شاهد آن هستیم، گفت: در چنین شرایطی، اولویت بسیاری از کشورها به تامین غذا اختصاص یافته و بدین‌ترتیب صنایعی همچون فولاد و انرژی از اولویت خارج شده‌اند. چنانچه این روند در اقتصاد جهان ادامه یابد، اثرات منفی آن بیش‌ازپیش بر عملکرد صنعت فولاد کشور نمایان می‌شود.
وی افزود: کما اینکه در حال حاضر با وجود اینکه به‌دلیل محدودیت انرژی از میزان عرضه فولاد به بازار کاسته شده، شاهد هیچ جهش قیمتی نیستیم. در واقع رکود بر بازار فولاد کشور و حتی دنیا، سایه انداخته است. بدون تردید با تداوم این شرایط، افت تولید در زنجیره فولاد ادامه‌دار خواهد شد.
ضعف عملکرد صنایع زیر ذره‌بین
علی‌محمد زمانی، مدیرعامل شرکت صبافولاد زاگرس در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: روند کاهشی تولید فولاد در ایران یا توقف مسیر صعودی رشد تولید در این صنعت از کمبود در حوزه زیرساخت‌های موردنیاز صنایع نشأت می‌گیرد. فولادسازان ایرانی از سال گذشته و در ماه‌های گرم سال با مشکلات و محدودیت در تامین برق روبه‌رو شده‌اند. در ماه‌های سرد سال نیز تامین گاز موردنیاز صنایع با محدودیت و چالش روبه‌رو می‌شود. این محدودیت‌ها در کنار سایر مشکلات ساختاری حاکم بر عملکرد صنایع، زمینه‌ساز افت تولید است یا مانع افزایش تولید در این زنجیره استراتژیک همگام با ظرفیت‌سازی و طرح‌های توسعه صنعتی خواهد بود.
این فعال صنعت فولاد گفت: برای سال‌های طولانی از انرژی به‌عنوان ظرفیتی برای توسعه صنایع در کشور نام برده شده است. در چنین شرایطی، انرژی با قیمت پایین در اختیار صنایع قرار گرفته است تا مسیر توسعه را تسهیل کنند. با این وجود، تداوم اعطای انرژی ارزان به صنایع، از یک‌سو مانع بهره‌وری کافی در این بخش شده و از سوی دیگر، با به‌روز نبودن قیمت حامل‌های انرژی از میزان سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌های انرژی و توسعه این بخش کاسته شده است.
مدیرعامل شرکت صبافولاد زاگرس افزود: علاوه بر این در طول سال‌های گذشته شاهد ظرفیت‌سازی گسترده‌ای در زنجیره فولاد بوده‌ایم که با هدف تحقق اهداف توسعه‌ای صنعت فولاد کشور اجرایی شده است. همزمان سایر صنایع نیز توسعه یافته‌اند و بر ظرفیت تولید خود افزوده‌اند. در چنین شرایطی، شاهد کمبودهای زیرساختی هستیم که بیش‌ازپیش بر عملکرد صنایع کشور سایه افکنده‌اند و مانع توسعه عملکردی بسیاری از آنها می‌شود.
زمانی گفت: علاوه بر تمام محدودیت‌های زیرساختی یادشده باید تاکید کرد که فعالان صنعت فولاد کشور با چالش‌های متعدد دیگری نیز در مسیر فعالیت خود روبه‌رو هستند. در چنین شرایطی، کمبود تولید طبیعی یا توقف رشد تولید با وجود ظرفیت‌سازی‌های گسترده در این زنجیره، طبیعی به‌نظر می‌رسد.
این روند کاهشی تولید در شرایطی که ظرفیت‌سازی گسترده‌ای در صنعت فولاد انجام شده، هزینه تمام‌شده تولید را افزایش می‌دهد. بخشی از هزینه‌های تمام‌شده تولید ثابت هستند؛ بنابراین با افت تولید، از میزان سودآوری شرکت‌ها کاسته خواهد شد. علاوه بر این باید خاطرنشان کرد که احداث صنایع فولاد، فرآیندی هزینه‌بر است؛ درنتیجه تحمیل چنین خسارت‌هایی به تولیدکنندگان که از چالش‌های ساختاری نشأت می‌گیرد، اشتباه و غیرسازنده است.
این فعال صنعت فولاد در ادامه و در پاسخ به سوالی مبنی بر وظیفه دولت برای مدیریت این شرایط، گفت: دولت وظیفه سیاست‌گذاری را بر عهده دارد اما در طول سال‌های گذشته شاهد افزایش دخالت دولت در عملکرد صنایع بوده‌ایم که این موضوع نیز آسیب‌های جدی و فراوانی به عملکرد صنایع زده کرده است.
زمانی از ابلاغ مصوبات یا شیوه‌نامه‌های گوناگون، به‌عنوان دیگر عملکرد دخالت دولت نام برد که ضربه‌‌هایی را به صنعتگران تحمیل می‌کند و تولید آنها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
وی افزود: همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، تلاش دولت برای تثبیت قیمت انرژی موجب توسعه‌نیافتگی این بخش شده؛ بنابراین اعطای انرژی ارزان به صنایع و سایر بخش‌ها و تداوم این سیاست برای مدت زمان طولانی، نه‌تنها نتیجه‌بخش نبوده، بلکه آسیب‌های جدی به عملکرد صنایع می‌زند.
وی گفت: علاوه بر این، دخالت دولت در تنظیم بازار فولاد، نه‌تنها مفید نبوده، بلکه سبب برهم خوردن نظم زنجیره فولاد نیز شده است. به‌عنوان مثال، تحت‌تاثیر سیاست‌های دولت و تلاش برای سرکوب قیمتی، سودآوری در حلقه‌های میانی این زنجیره به‌مراتب بیشتر است. درنتیجه شرکت‌های معدنی به‌جای آنکه به فکر توسعه اکتشاف و استخراج باشند به سمت تولید فولاد پیش رفته‌اند تا از سود این بخش منتفع شوند. بدون تردید، تداوم این چالش‌ها در آینده، حیات زنجیره فولاد کشور را با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند؛ بنابراین تجدیدنظر در این شرایط ضروری به‌نظر می‌رسد.
سخن پایانی
از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور استنتاج کرد که حتی با وجود رشد تولید، صنایع فولاد کشور از شرایط مساعدی برخوردار نیستند. این صنعت با هدف توسعه صنعتی و بهبود شرایط اقتصادی در کشور احداث شد و در مسیر توسعه قرار گرفت اما در حال حاضر سیاست‌گذاری‌های اشتباه و همچنین بی‌توجهی به تامین زیرساخت‌ها، عملکرد آن را تحت‌تاثیر منفی قرار داده است. بدون تردید، تداوم این شرایط به‌منزله در خطر قرارگرفتن حیات صنعت فولاد کشور است؛ بنابراین بازبینی در این شرایط ضروری به‌نظر می‌رسد.
