تیغ جراحی اقتصادی، سفره مردم را برید
دولت سیزدهم با وعده کاهش تورم روی کارآمد، اما بررسی عملکرد یک‌ساله این دولت در حوزه تورم نشان می‌دهد دولت سیزدهم نه‌تنها نتوانسته نرخ تورم را مهار کند، بلکه در خرداد رکورد تورم در ۳ دهه اخیر را زد و بالاترین نرخ تورم بعد از دوره جنگ را به کارنامه خود اضافه کرد.
موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی با اشاره به اینکه نهادهای بین المللی از جمله بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، نرخ رشد اقتصادی ایران را در سال ۲۰۲۲ به ترتیب ۳ . ۷ و ۳ درصدی پیش بینی کرده اند، می نویسد: تلقی صاحب نظران اقتصادی داخلی از رشد اقتصادی با نفت سال ۱۴۰۱ حدود ۴ تا ۵ درصد است که با توجه به افزایش نرخ نفت و بهبود درآمدهای ارزی این هدف در دسترس است. از جمله عوامل تهدیدکننده رشد اقتصادی سال ۱۴۰۱ ، شکست توافق هسته ای، بیم تشدید تحریم ها و افزایش انتظارات است. این گزارش می افزاید که بانک جهانی و صندوق بین المللی پول تورم مصرف کننده را در ایران برای سال ۲۰۲۲ به ترتیب ۳۷ . ۶ و ۳۲ . ۳ درصد پیش بینی کرده اند، در حالی که نرخ تورم در سال ۱۴۰۱ در محدوده ۵۰ تا ۵۵ درصد بوده و موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی هم نرخ تورم امسال را حدود ۵۰ درصد برآورد کرده است. صمت در این گزارش به بررسی آثار تورم بر معیشت مردم پرداخته است.
نرخ تورم همچنان صعودی است
در علم اقتصاد منظور از تورم، افزایش غیرمتناسب سطح عمومی قیمت هاست. بیش از یک سال از عمر دولت سیزدهم می گذرد، در این مدت، تیمی که به اصطلاح اقتصاد خوانده بودند، روی کارآمدند، اما در اقتصاد ایران هنوز روی یک پاشنه قدیمی می چرخد و نرخ تورم همچنان صعودی است.
به نصف رساندن و تک رقمی کردن نرخ تورم، یکی از وعده های انتخاباتی بود و قرار بود به موازات این کاهش، وضعیت معیشت مردم نیز بهبود یابد. این وعده ها، نه تنها عملیاتی نشد، بلکه اوضاع اقتصادی مردم روزبه روز بدتر شد.
مردم هر روز بیشتر مشکل تامین هزینه ماهانه پیدا کرده اند و بسیاری از خانوارها سعی می کنند با حذف برخی مواد خوراکی از سفره ماهانه، حقوق شان را به پایان ماه برسانند.
چرخی که مردم آن را می چرخانند
فرشاد پرویزیان، نایب رئیس انجمن اقتصاد ایران درباره تورم در اقتصاد کشور به صمت گفت: افزایش نرخ کالا و خدمات ؛یعنی تورم که در ادامه آن افزایش مداوم قیمت ها رخ می دهد. در شرایط تورمی، قیمت ها به شکل نامنظم افزایش پیدا می کنند. همچنین تورم را می توان افزایش بی رویه نرخ کالاها و خدمات بدون پشتوانه و بدون برنامه ریزی دانست که باعث کاهش قدرت خرید می شود و تعادل بین تقاضای محصولات با نقدینگی موجود برای خرید محصولات را بر هم می زند.
وی در ادامه با توضیحات بیشتری از تعریف تورم افزود: تورم زمانی ایجاد می شود که تقاضا برای خرید کالاها و محصولات افزایش یابد، اما میزان عرضه این کالاها و خدمات در سطح جامعه کم باشد. در واقع، زمانی که فاصله میان نرخ واقعی با نرخ فروش کالاها زیاد شود، در اصطلاح می گویند که قیمت ها متورم شده است. هرچه این فاصله بیشتر شود، نرخ تورم نیز بیشتر خواهد شد.
راهکار کاهش تورم
پرویزیان با بیان راهکارهایی برای کمک به حل تورم سنگین ایجادشده در کشور، تصریح کرد: تورم ناشی از رشد نقدینگی است و ریشه پولی دارد. راهکار کاهش تورم نیز اعمال سیاست پولی مناسب است. در نقطه مقابل یکی از دلایل ایجاد تورم، کسری بودجه دولت است. زمانی که هزینه های دولت از درآمدهای آن در بودجه سالانه بیشتر شود، دولت با کسری بودجه مواجه خواهد شد. نحوه تامین کسری بودجه دولت، یکی دیگر از عوامل تشدید تورم است. اگر دولت برای تامین کسری بودجه، از سیاست استقراض از بانک مرکزی یا استفاده درآمدهای ارزی مانند نفت استفاده کند، پایه پولی و نقدینگی کل اقتصاد افزایش خواهد یافت و در نهایت این افزایش نقدینگی منجر به افزایش نرخ تورم خواهد شد. به معنای دیگر، استقراض از بانک مرکزی یا بانک های خارجی، باعث افزایش پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد می شود که آثار تورمی دارد. به عنوان مثال زمانی که شما می خواهید چیزی را خریداری کنید و پولی ندارید، دو راهکار دارید؛ یا پول به دست آورید یا خرج نکنید!
وی افزود: در شرایط فعلی، افزایش درآمد که به واسطه تحریم ها با سختی همراه است، بخش عظیمی از مخارج نیز حقوق کارکنان دولت است که نمی توان نادیده گرفت. پس راهکار کاهش تورم چیست؟
یارانه و مالیات، دو روی یک سکه
نایب رئیس انجمن اقتصاد ایران ضمن تاکید بر درآمد ثابت مردم و روند افزایشی قیمت ها اظهار کرد: واضح است که درآمد مردم در برابر نرخ هایی که هر روز جابه جا می شوند، افزایش چندانی نداشته است. در نتیجه روزبه روز قدرت خرید کاهش پیدا می کند. این اتفاق به این معنی است که قدرت معیشت مردم کمتر می شود. ابتدا گوشت از سفره ها کم می شود، سپس برنج و... و در نهایت سفره ای برای مردم نمی ماند. در این شرایط، کیک اقتصاد روز به روز کوچک تر می شود و در نتیجه سفره خانوار ذره ذره آب می رود. وی در ادامه با اشاره به تاثیر تحریم ها بر اقتصاد کشور اظهار کرد: تحریم بیشترین سهم را از اوضاع بد اقتصادی دارد و مابقی آن مشکلات داخلی است. تحریم ها به طور غیرمستقیم از طریق نرخ ارز و همچنین به طور مستقیم بر تورم تاثیر می گذارند.
پرویزیان درباره تاثیر پرداخت یارانه و کمک به معیشت مردم گفت: از ۸۵ میلیون جمعیت کشور، دولت به حدود ۵۰ میلیون نفر یارانه می دهد؛ یعنی ۶۰ میلیون نفر از نظر دولت، مستحق دریافت یارانه هستند و در فقر به سر می برند. از سوی دیگر، ۵۰ میلیون نفر یارانه دریافت می کنند و حدود ۴۰ میلیون نفر از جمعیت کشور نیز به گونه ای وابسته به واحدهای صنفی هستند که دولت از آنها مالیات دریافت می کند. در این فرآیند، دولت از شخصی مالیات می گیرد و به شخص دیگری یارانه می دهد و این پرداخت ادامه پیدا می کند. یارانه و مالیات دو روی یک سکه است و اسم آن پرداخت انتقالی است؛ یعنی پرداختی که از دولت به مردم یا برعکس انجام می شود. جای سوال است که چرا مالیات می گیرید که یارانه بدهید؟ بالاخره فرد، نیازمند یارانه است یا سود کرده و باید مالیات پرداخت کند؟
نظام پرداخت یارانه ایراد دارد
نایب رئیس انجمن اقتصاد ایران با انتقاد نسبت به فرآیند پرداخت یارانه و افزایش مبلغ آن بیان کرد: به هیچ عنوان موافق افزایش نرخ یارانه نیستم. مبلغ یارانه در اصل مبلغی است که هیچ یک از مخارج یک فرد را پاسخگو نیست. یارانه باید هدفمند و بابت کالاهای خاص پرداخت شود.
وی با تاکید بر ایراد نظام پرداخت یارانه افزود: درباره پرداخت یارانه دو دیدگاه وجود دارد؛ عده ای بر این باورند که دولت پول را واریز و اختیار آن را به عهده مردم بگذارد و عده ای دیگر بر این باورند که یارانه ای که برای خرید لبنیات داده می شود، خرج خرید سیگار می شود. در این میان، نکته مشخص این است که نظام پرداخت یارانه ایراد دارد.
دولت چیزی را گران نکرده است
با وجود نظرات کارشناسی نایب رئیس انجمن اقتصاد ایران درباره مشکلات معیشت و تاثیر تورم بر کاهش قدرت خرید خانوار، برخی از کارشناسان و فعالان اقتصادی بر این باورند که افزایش قیمت ها باعث صرفه جویی و اصلاح اقتصاد شده است.
خسرو ابراهیمی نیا، نایب رئیس دوم سابق اتاق اصناف تهران درباره تورم موجود در کشور به صمت گفت: در بررسی شرایط روز اقتصاد ایران، اگر از واژه تورم استفاده نکنیم، به نتیجه بهتری خواهیم رسید. دولت جدید دستوری مبنی بر تشکیل ستاد بررسی تورم را صادر کرده که این توجه دولت، نتایج خوبی را به همراه دارد. بر این اساس، اعضای ستاد هماهنگی اقتصادی دولت مقرر کردند، واحد رصد تورم به منظور رصد و کنترل رشد تورم در یکی از معاونت های ریاست جمهوری تشکیل شود و سیاست های مقتضی برای جلوگیری از افزایش قیمت ها را به ستاد هماهنگی اقتصادی پیشنهاد کند. به گزارش این واحد نظارتی، در ۳ ماه گذشته شاهد افزایش لجام گسیخته تورم نبودیم و دولت دارد آن را مهار می کند.
اولویت سفره مردم است
وی با اشاره به تاکید دولت بر تامین نیازهای اولیه مردم، اظهار کرد: برنامه حاکمیت از ابتدا این بوده که کالاهای اساسی موردنیاز مردم مانند آرد، شکر، روغن و... را ارزان به دست آنها برساند. متاسفانه شاهد این موضوع بودیم که یک سری از افراد با سوءاستفاده از یارانه خرید کالاهای اساسی، آزادفروشی کردند و سودهای بسیاری به دست آوردند. یارانه شکلی از کمک مالی است که به یک تجارت یا بخش اقتصادی پرداخت می شود، به عبارت دیگر، اعطای کمک مالی به یک کالا یا خدمت برای افزایش رفاه عمومی جامعه به مردم داده می شود. این گروه در حقیقت از کمک مالی دولت سوءاستفاده کرده و کنترل بازار را بهم زدند. ابراهیمی نیا با اشاره به افزایش قیمت کالا و خدمات در چند ماه اخیر بیان کرد: حاکمیت چیزی را گران نکرده، بلکه با بررسی میزان مصرف مواد غذایی مردم، اصلاح قیمتی انجام داده است؛ در نتیجه این مسیر پرداخت یارانه را تغییر داده و به جای آنکه یارانه به واردکننده اختصاص یابد و رانت ایجاد کند، مردم کمک هزینه های معیشتی دریافت می کنند.
سفره ها کوچک نشده است
نایب رئیس دوم سابق اتاق اصناف تهران با بیان اینکه با نظر برخی کارشناسان مبنی بر کوچک شدن سفره های مردم اصلا موافق نیست، افزود: در گذشته مواد غذایی به دلیل ارزان بودن و خرید بیش از حد نیاز خراب می شد، تاثیر مهم این اصلاح قیمت، جلوگیری از اسراف است. من به اینکه در آینده شرایط بسیار خوبی در زمینه توزیع، تولید و صادرات رخ خواهد داد، امیدوار هستم.
سخن پایانی
هرچند هیچ دولتی تا به حال مسئولیت ایجاد تورم های وحشتناک را گردن نگرفته، اما همه دولت ها، همیشه مقابل افزایش دستمزدها ایستاده اند و در برابر افزایش نرخ کالا و خدمات سر پایین انداخته و کوتاه آمده اند. نتیجه این کوتاه آمدن هم، سفره کوچک مردم است که روزی برق رنگ و لعاب آن به چشم می زد و حال چیزی جز آبروداری نمانده است. این روزها بسیاری از مردم، صورت خود را با سیلی سرخ نگه می دارند.
اعداد جدول روبه رو می تواند مهر تاییدی بر گفته های یادشده باشد.
