ضرورت توزیع عادلانه و پایدار انرژی
فرشاد جامعاصل-کارشناس حوزه انرژی
مدل رفتاری و مصرفی مشترکان پرمصرف بهگونهای نیست که مصرف تنها با فرهنگسازی حل شود و مشکل نیز سرانه بالای مصرف آنهاست که باید کاری کرد تا بتوانیم سطح مصرف این مشترکان پرمصرف را به سطح مصرف الگوی بهینه برسانیم، در غیر این صورت باید برای هر مترمکعب مصرف بالاتر از الگوی بهینه معادل نرخ واردات گاز از کشورهای همسایه را بپردازند و تنها در این صورت است که مصرف آنها اصلاح خواهد شد. دلیل و اهمیت اجرایی کردن این نظام تعرفهگذاری نیز به مسئله مربوط به طبقه مشترکان پرمصرف بازمیگردد؛ عمده مشترکان پرمصرف بخش خانگی جزو مشترکان مرفه هستند و تنها با سیگنالدهی قیمتی میتوان مصرف آنها را اصلاح و بهینه کرد.اجرای نظام تعرفهگذاری پلکانی پرمصرفها یا IBT برای رسیدگی به ناترازی در مصرف گاز مرتبط با بخش خانگی و تجاری بسیار مهم است. این مدل از قیمتگذاری با افزایش نرخ گاز مصرفی در هر پله و بهویژه برای مشترکان پرمصرف، بر مشتریان پرمصرف و میزان مصرف آنها تمرکز میکند. اهمیت اصلی اجرای نظام تعرفهگذاری پلکانی پرمصرفها، وجود درصد کمی از مشترکان پرمصرف است که نسبت به بقیه مشترکان نسبت قابلتوجهی گاز مصرف میکنند. بیشتر این مشترکان پرمصرف، افراد ثروتمندی هستند که در مناطق مرفه زندگی میکنند. مدل رفتاری و مصرفی مشترکان پرمصرف نیز بهگونهای نیست که مصرف تنها با فرهنگسازی حل شود و مشکل نیز سرانه بالای مصرف آنهاست که باید کاری کرد تا بتوانیم سطح مصرف این مشترکان پرمصرف را به سطح مصرف الگوی بهینه برسانیم و در غیر این صورت باید برای هر مترمکعب مصرف بالاتر از الگوی بهینه معادل نرخ واردات گاز از کشورهای همسایه را بپردازند و تنها در این صورت است که مصرف آنها اصلاح خواهد شد.
در نظر گرفتن سطح رفاه مشترکان پرمصرف مهم است. دلیل و اهمیت اجرایی کردن این نظام تعرفهگذاری نیز به مسئله مربوط به طبقه مشترکان پرمصرف بازمیگردد؛ عمده مشترکان پرمصرف بخش خانگی جزو مشترکان مرفه هستند و تنها با سیگنالدهی قیمتی میتوان مصرف آنها را اصلاح و بهینه کرد. بررسیها نشان داده بیش از ۹۰ درصد این مشترکان در مناطق مرفهنشین تهران ساکن هستند. عوامل مختلفی در مصرف زیاد آنها نقش دارند، از جمله اندازه و نوع مسکن، امکانات رفاهی مانند استخر و سونا، تعداد افراد در هر خانوار، سبک زندگی و رفاه اقتصادی. خانههای بزرگتر و مجللتر در مناطق مرفه تمایل به مصرف گاز بیشتری دارند و وجود تجهیزات رفاهی اضافی نیاز به مصرف گاز را افزایش میدهد.برای اصلاح نرخ گاز خانگی، ضروری است اطمینان حاصل شود کسانی که در الگوی مصرف بهینه هستند، با تغییرات نرخ قابلتوجهی مواجه نشوند. در عوض، با اجرای فاز دوم تعرفهگذاری پلکانی پرمصرفها، تمرکز باید بر تحمیل قیمتهای بالاتر برای مشترکان پرمصرف باشد. بالاترین سطح مصرف که پلکان یا سطح ۱۲ مصرف گاز در بخش خانگی است، باید با نرخ غیریارانهای برابر باارزش تجاری محاسبه شود. این امر بر اقلیت ثروتمندی که مقادیر زیادی گاز مصرف میکنند، فشار مالی وارد و آنها را تشویق میکند تا الگوهای مصرف خود را اصلاح کنند.کنترل و مدیریت مصرف مشترکان پرمصرف در درجه اول باید از طریق سیاستهای قیمتی محقق شود. با توجه به اینکه این مشترکان عمدتا ثروتمند هستند، تغییرات نرخ و واقعیسازی میتواند بهطور موثر آنها را تشویق کند مصرف گاز خود را بهینه کنند. مهم است که بدانیم عوامل فرهنگی بهتنهایی منجر به کاهش مصرف در میان این پرمصرفها نمیشود.
پیادهسازی و اجرای نظام تعرفهگذاری پلکانی پرمصرفها برای مصرفکنندگان خارج از الگوی بهینه، نهتنها برای دستیابی به الگوی مصرف گاز متعادلتر، بلکه برای پرداختن به موضوع عدالت در پرداخت یارانه انرژی نیز مهم است. با در نظر گرفتن قیمتهای غیریارانهای برای مصرف پرمصرف، بار یارانه مصرف گاز از روی عموم مردم به دوش افرادی که توانایی مالی دارند، منتقل میشود.در نتیجه، اجرای نظام تعرفهگذاری پلکانی پرمصرفها برای بهینهسازی مصرف گاز و رسیدگی به عدمتعادل در بخشهای خانگی و تجاری بسیار مهم است. سیاستها و اصلاحات نرخ باید برای تشویق مشترکان پرمصرف که عمدتا ثروتمند هستند برای اصلاح الگوی مصرف خود استفاده شود. هدف تضمین توزیع عادلانه و پایدار منابع گاز و کاهش بار مالی بر جمعیت عمومی است.