کدام رسانه بار اول خبر مهسا امینی را منتشر کرد؟ | از شایعه تا واقعیت
بیش از ۲۰ خبرنگار در جریان اعتراضات بازداشت شدند. چند خبرنگار آزاد شدند، اما وضعیت پرونده تعدادی دیگر هنوز مشخص نیست. در روزهای گذشته و با انتشار بیانیه سازمان اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات، اتهاماتی به دو خبرنگار روزنامه شرق و هم‌میهن وارد شد. این گزارش به بررسی پرونده خبرنگاران بازداشتی این دو رسانه می‌پردازد.
از آغاز اعتراضات در ایران بیش از ۲۰ خبرنگار بازداشت شدند. تعدادی از خبرنگاران آزاد شدند اما برخی دیگر هنوز یا تفهیم اتهام نشده‌اند یا در مراحل دیگر قانونی رسیدگی به پرونده‌ها هستند. روز جمعه اما بیانیه مشترکی از سوی وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه منتشر شد که اتهاماتی به نیلوفر حامدی، خبرنگار حوزه اجتماعی روزنامه شرق و الهه محمدی، خبرنگار حوزه اجتماعی روزنامه هم‌میهن وارد کرد. اتهاماتی که مدیر مسئول این روزنامه‌ها آن را رد کردند. مدیر مسئول، روزنامه شرق گفته خبر و عکس ابتدایی از مهسا امینی را نیلوفر حامدی منتشر نکرد. مدیر مسئول روزنامه هم‌میهن هم گفت گزارش الهه محمدی با مجوز روزنامه صورت گرفت. ضمن اینکه هر دو پیگیری و تهیه گزارش را از سوی هر خبرنگاری حق مسلم آنها دانستند.
در بخشی از بیانیه وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه آمده است: «انتشار اولین عکس از مرحومه امینی روی تخت بیمارستان توسط «ن.ح» صورت گرفت که از آموزش‌دیدگان همین دوره‌ها در خارج از کشور بود. او با استفاده از پوشش خبرنگاری از اولین افرادی بود که در بیمارستان حضور و استقرار یافته، به تحریک بستگان متوفی و ارسال اخبار جهتدار پرداخت. همچنین است اقدامات «الف.م» که با استفاده از همان پوشش با حضور فوری در شهرستان سقز، به تحریک اطرافیان مرحومه، کارگردانی برخی صحنه‌‌ها و انعکاس اخبار و تصاویر جهتدار از مراسم تشییع، تدفین و تجمعاتِ شکل‌گرفته در آن شهر به ایفای مأموریت پرداخت. این فرد نیز آموزش‌‌دیده‌‌ی دوره‌‌های رژیم مافیایی آمریکا در کشورهای خارجی است؛ ضمن آنکه هر دو نفر نقش منابع اولیه‌ی خبرسازی برای رسانه‌های بیگانه را ایفا کردهاند.»
پرونده نیلوفر حامدی به روایت همسرش
محمدحسین آجرلو، همسر نیلوفر حامدی درباره بازاداشت او و روند قضایی پرونده به تجارت‌نیوز می‌گوید: «۳۱شهریور حوالی ظهر ماموران امنیتی وارد خانه ما شدند، خانه را تفتیش و نیلوفر را بازداشت کردند. حتی نگفتند از کدام نهاد برای بازداشت نیلوفر حامدی آمده‌اند.»
او ادامه می‌دهد: «زمان بازداشت به من گفتند برای پیگیری وضعیت نیلوفر به دادسرای ناحیه ۳۳ اوین مراجعه کنید. در ۳۹روز گذشته بارها به دادسرای اوین رفتیم اما هیچکس جوابی به ما نداد. تنها اطلاعاتی که ما توانستیم بگیریم، شماره پرونده نیلوفر حامدی بود و اینکه این پرونده در کدام شعبه دادسرا رسیدگی می‌شود.»
آجرلو با بیان اینکه نیلوفر حامدی از حق دسترسی به وکیل محروم بوده و مراجعات به دادسرا هم برای اطلاع از وضعیت پرونده او بی‌نتیجه بود، ادامه می‌دهد: «وقتی به دادسرا مراجعه می‌کنیم با چند سرباز یا کارمند مواجه هستیم که آن هم برای همه مراجعان آنجا حرف می‌زنند. کسی نیست که برای من توضیح دهد یا پاسخی داشته باشد.»
او ادامه داد: «نیلوفر در بند ۲۰۹ اوین است. تماس‌های کوتاه با من یا مادرش داشت. این تماس‌ها هفته‌ای یکبار است. ما حتی نمی‌دانیم او چند روز به طور دقیق در انفرادی بود. در تماس‌ها هم حرفی از وضعیت خود و مراحل رسیدگی به پرونده خود نداد.»
آجرلو از مراحل تهیه گزارش توسط نیلوفر توضیح می‌دهد: «نیلوفر روز چهارشنبه با هماهنگی دبیر سرویس و مدیر مسئول روزنامه شرق به بیمارستان کسری رفت. در حالت عادی هم وارد شدن به آی‌سی‌یو در بیمارستان کار راحتی نیست، چه برسد در شرایط امنیتی. نیلوفر هیچ عکسی از مهسا امینی روی تخت بیمارستان نگرفت. تنها یک عکس گرفت که آن هم مربوط به روز چهارشنبه بود و منتشر نکرد. عکسی که نیلوفر گرفت مربوط به بستگان مهسا امینی بود که تا روز جمعه منتشر نشد. روز جمعه، بعد از ظهر و بعد از انتشار خبرهای مربوط به فوت مهسا امینی عکس را در صفحه توییتر خود منتشر کرد.»
او با بیان اینکه بعد از انتشار بیانیه هم به دادسرا رفته و هیچ پاسخی نگرفته، می‌گوید: «همه وسایل الکترونیکی ما را در روز بازداشت نیلوفر با خود بردند. اگر عکسی بود در این وسایل می‌دیدند، حتی اگر عکسی پاک شود امکان بازیابی آن وجود دارد. ۴۰ روز برای این کار فرصت داشتند. سند این اتهامات را منتشر کنند. تاکید می‌کنم نیلوفر و هر خبرنگار دیگری اگر در بیمارستان بودند و آن عکس را می‌گرفتند، وظیفه داشتند که آن عکس را منتشر کنند. وظیفه حرفه‌ای خبرنگار همین است. موضوع این است که عکسی نگرفته و این موضوع را بیان کردهاند.»
روایت همسر الهه محمدی از گزارش او در سقز
سعید پارسایی، همسر الهه محمدی در یک پست اینستاگرامی نوشت: «حضور الهه محمدی در سقز به درخواست روزنامه هم‌میهن انجام شده است، نه خواسته شخصی خودش. سفری که حتی اگر هزینه‌اش از سمت روزنامه هم‌میهن انجام نمی‌شد برای ما در آن شرایط امکان مالی‌اش نبود. غیر از این نیست که الهه محمدی وظیفه و رسالتش را انجام داده است.»
پس از بیانیه سپاه و وزارت اطلاعات برخی از خبرنگاران نسبت به آن واکنش نشان دادند و این اتهامات را تهدیدی برای ساحت خبرنگاری دانستند. همچنین مهدی رحمانیان، مدیر مسئول روزنامه شرق و غلامرضا کرباسچی، مدیر مسئول روزنامه هم‌میهن نیز اتهامات وارده به خبرنگاران بازداشتی را رد کردند. در ادامه روایت آنها از گزارش‌های خبرنگاران بازداشتی را می‌خوانید.
روایت مدیر مسئول روزنامه شرق از گزارش نیلوفر حامدی
مهدی رحمانیان در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: «از روز بازداشت نیلوفر حامدی، خبرنگار گروه اجتماعی روزنامه شرق خبری منتشر شد مبنی بر اینکه ایشان اولین فرد انعکاس‌دهنده خبر درگذشته مرحوم مهسا امینی همراه با عکس او روی تخت بیمارستان بود. این مسئله در رسانه‌ها بازتاب وسیعی پیدا کرد. خبری که دبیر اجتماعی روزنامه شرق پس از بازداشت خانم حامدی آن را تکذیب کرد؛ اما عموما در ورطه خبر همیشه تکذیب‌ها کمتر دیده می‌شوند یا اصلا دیده نمی‌شود. ما در ابتدا امیدوار بودیم که که مسئولان محترم قضایی کشور به عنوان چشمان ناظر و بیدار قطعا می‌دانند که این خبر از اساس اشتباه است؛ بنابراین در این‌باره نگرانی نداشتیم؛ اما پس از انتشار بیانیه مشترک وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه و تاکید بر اینکه خانم نیلوفر حامدی برای بحران‌سازی آموزش دیده بود و او اولین عکس را از مرحوم امینی را روی تخت بیمارستان منتشر کرد، بسیار متعجب شدیم.»
رحمانیان در ادامه یادداشت داستان حضور نیلوفر حامدی در بیمارستان را روایت کرد: «روز سه‌شنبه ۲۲ شهریورماه، استوری یکی از خبرنگاران که برای درمان به اورژانس بیمارستان کسری رفته بود شایعاتی مبنی بر بستری شدن دختر جوانی در بازداشت توسط گشت ارشاد در این بیمارستان را شنیده بود، توجه دبیر اجتماعی را جلب کرد. پس از تماس با خبرنگار خود، خانم حامدی به او ماموریت داد تا با حضور در بیمارستان کسری از صحت ماجرا اطلاع پیدا کند. نیلوفر حامدی صبح روز چهارشنبه پس از حضور در بیمارستان و رفتن بر بالین مرحومه امینی با من تماس گرفت و ماجرا را تأیید کرد (صوت نیلوفر حامدی و توضیح در‌این‌باره، نزد روزنامه «شرق» محفوظ است). در این میان ابتدا دبیر اجتماعی روزنامه پس از مشورت با من با روابط‌عمومی نیروی انتظامی تماس گرفت و از آنها توضیح خواست. همچنین خانم حامدی مجددا در تماس با نیروی انتظامی، درخواست توضیح شفاف از نهاد مزبور را کرد و نیروی انتظامی گفت هیچ توضیحی در حال حاضر وجود ندارد و به‌زودی بیانیه‌ای منتشر می‌شود. نیلوفر حامدی ناچار به روزنامه بازگشت و هیچ گزارشی از جانب او و گروه اجتماعی تا پس از مرگ مرحومه امینی منتشر نشد. در آن زمان و پس از این اتفاقات سه روز به علت مصادف‌شدن با اربعین حسینی تعطیل بود و گزارش روزنامه «شرق» روز شنبه، ۲۷ شهریورماه، یعنی یک روز پس از خاکسپاری مرحومه امینی منتشر شد. گزارشی که توسط خبرنگاران گروه اجتماعی «شرق» نوشته و به نام گروه اجتماعی نیز منتشر شد. اما خانم حامدی حالا با اتهامی روبه‌روست که هیچ نقشی در آن نداشته است.»
روایت مدیرمسئول روزنامه هم‌میهن از گزارش الهه محمدی
غلامرضا کرباسچی، مدیر مسئول روزنامه هم‌میهن نیز از نوشتن گزارش مراسم خاکسپاری توسط الهه محمدی در روزنامه گفت: «کاری که خانم الهه محمدی انجام دادند، این بود که رفتند گزارشی برای روزنامه تهیه کردند. مشابه آن گزارش نیز در خبرگزاری‌های فارس و دیگر خبرگزاری‌ها به تفصیل و با جزئیات بیشتر تهیه شده است.»
کدام رسانه بار اول خبر مهسا امینی را منتشر کرد؟
مازیار خسروی، سردبیر فرازدیلی درباره انتشار خبر اولیه گفت که فرازدیلی اولین رسانه‌ای بود که درباره مهسا امینی اطلاع‌رسانی کرد. روایت او که در یک رشته توییت در توییتر منتشر شد را در ادامه می‌خوانید.
زمانی که خبر بازداشت نیلوفر حامدی و الهه محمدی منتشر شد، در شبکه‌های اجتماعی شایع شد که نیلوفر نخستین خبرنگاری بوده که بر بالین مهسا امینی حاضر شده و خبر درگذشت و عکس او را منتشر کرده، گمان می‌کردم دستگاه‌های مسئول در تحقیقات خود آنقدر دقیق هستند که به حقیقت ماجرا پی‌ببرند.
به همین دلیل، تکذیب این شایعه را چندان ضروری نپنداشتم. گمان می‌کردم این کار شائبه رقابت حرفه‌ای و مصادره به مطلوب یک خبر جنجالی را پیش می‌آورد؛ آن هم در شرایطی که دو همکار در شرایط دشواری به سر می‌بردند. اعتراف می‌کنم این تصمیمی اشتباه بوده است. اما اصل ماجرا؛ چهارشنبه ۲۳ شهریور در شبکه‌های اجتماعی و یک سایت خارج از کشور، خبری مبنی بر بستری شدن یک دختر بازداشتی گشت ارشاد منتشر شد. پس از آن بود که از یکی از خبرنگاران @FarazDaily خواستم به بیمارستان برود. این در شرایطی بود که هنوز کسی نمی‌دانست نام او مهسا امینی است.
خبرنگار ما به خواست و دستور شخص من، برای تهیه خبر به بیمارستان کسری رفت. تاکید بر دو کلمه «خواست» و «دستور» از این جهت است که به روشنی اعلام کنم مسئولیت کامل مجموعه خبرهای منتشر شده در مورد مهسا امینی بر عهده من بوده و هیچکس دیگر در رسانه ما در این پیوند مسئولیتی بر عهده ندارد.
ما صبح پنجشنبه ۲۴ شهریور در بیمارستان حاضر شده و با خانواده مهسا امینی گفتگو و از آنچه تا آن لحظه رخ داده بود، گزارش تهیه کردیم. لینک و تصویر خبر منتشر شده در دسترس است.
پیش از این تاریخ و ساعت هیچ رسانه‌ای در داخل کشور خبر بستری شدن مهسا امینی در بیمارستان کسری و وخامت حال او را منتشر نکرده بود. پس از آن بود که سایر رسانه‌ها خبر را از @FarazDaily برداشته و بازنشر کردند. هرچند چنانکه در ایران رایج است برخی از آنها از ذکر منبع خودداری کردند.
کانال تلگرام روزنامه @SharghDaily گزارش ما را در ساعت ۱۸:۲۸ دقیقه پنجشنبه ۲۴شهریور با ذکر منبع بازنشر کرد. چنانکه پیداست برخلاف آنچه در افکار عمومی شایع شده نیلوفر حامدی هیچ نقشی در انتشار خبر اولیه نداشته است و حتی پس از انتشار خبر از آن مطلع شده است.
فردای آن روز یعنی جمعه ۲۵ شهریور، در بحبوحه اخبار ضد و نقیض در مورد مرگ مهسا امینی، خبرنگار ما در محل حاضر بود. سرانجام و با کمال تأسف بعد از ظهر همان روز درگذشت او از سوی خانواده تائید شد. پس از انتشار این خبر توسط @FarazDaily بود که @SharghDaily خبر را با منبع بازنشر کرد.
چنانچه گفته شد و همانطور که مدیرمسئولان شرق و هم‌میهن تاکید کردند تا اینجای کار نیلوفر حامدی و الهه محمدی نقشی در انتشار خبر اولیه درگذشت مهسا امینی نداشتند. رسانه‌های آنها نیز فقط خبر را بازنشر کردهاند. عکس نیلوفر از خانواده داغدار نیز ساعتی بعد گرفته و منتشر شده است.
یادآور می‌شوم اگر همکاران ارجمند نیلوفر حامدی و الهه محمدی منبع اولیه خبر مرگ مهسا امینی می‌بودند نیز کاری جز عمل به رسالت حرفه‌ای خود انجام نداده بودند. ما نیز بنا بر همین رسالت، خبر را دنبال کرده‌ایم. اگر غیر از این باشد می‌بایست روزنامه‌نگاری را در ایران ممنوع اعلام کنند.
