ضرورت جهش اکتشافی بزرگ
راهکار اصلی تأمین خوراک کارخانه‌های فولادسازی، فعالیت جدی و تمرکز بر موضوع اکتشاف است.
چند سالی است که خطر بزرگ کمبود سنگ آهن، صنعت فولاد ایران را تهدید می کند و روز به روز نیز بر وسعت و شدت این خطر افزود می شود. صنعت فولاد کشور در سال های اخیر با وجود تحریم و محدودیت در تعاملات بین المللی با همت متخصصان ایرانی توانسته در مسیر توسعه حرکت کند و ارزآوری قابل توجهی را به دنبال داشته است. در افق ۱۴۰۴ تولید ۵۵ میلیون تن فولاد هدف گذاری شده است. تولید این حجم از فولاد نیازمند تأمین سنگ آهن به عنوان ماده اولیه اصلی است. با این وجود تردیدهایی در مورد تأمین نیاز زنجیره فولاد به سنگ آهن وجود دارد. همین تردیدها نیز تحقق اهداف سند چشم انداز برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد را با ابهام روبرو می کند.
اکتشاف، نخستین و یکی از بااهمیت ترین حلقه های فعالیت های معدنی است. اکتشاف به ماشین آلات و تکنولوژی های نوین نیاز دارد، اما با توجه تحریم های طولانی مدت علیه ایران، چنین تجهیزاتی در کشور وجود ندارد. همین موضوع، فعالیت را برای تداوم معدنکاری مشکل می کند. کمبود سنگ آهن در ایران جدی است و باید راه حلی برای آن اندیشیده شود. مطابق سند چشم انداز توسعه، ظرفیت تولید فولاد کشور ما در سال ۱۴۰۴، باید به ۵۵ میلیون تن افزایش یابد. اگر در سال ۱۴۰۴، حدود ۸۵ درصد از این ظرفیت برای تولید فولاد مورداستفاده قرار گیرد، نیاز ایران به سنگ آهن یک میلیارد و ۹۰ میلیون تن برآورد می شود. در چنین شرایطی باقی مانده ذخیره سنگ آهن، تنها کفاف ۱۵ سال صنعت کشور را می دهد. اگر ۷۵درصد ظرفیت فولاد کشور برای تولید مورداستفاده قرار گیرد، نیاز به سنگ آهن، ۹۶۰ میلیون تن خواهد بود. در چنین شرایطی، ذخیره سنگ آهن ایران تنها کفاف ۱۸ سال نیاز کشور را می دهد. حال اگر تنها ۶۵ درصد ظرفیت کشور فعال باشد، ۸۳۰ میلیون تن سنگ آهن نیاز خواهد بود و تا ۲۲ سال ذخیره این ماده معدنی را داریم. با توجه به موارد یاد شده، تأمین ذخیره بیشتر در سال های آتی باید مورد توجه قرار گیرد. زمانی صحبت از واردات سنگ آهن از معدن سنگ آهن حاجی گک افغانستان بود؛ اما با توجه به نا امنی های این منطقه، تحقق این مورد آنقدرها هم راحت نخواهد بود.
هدف گذاری اکتشاف سراسری سنگ آهن
راهکار اصلی تأمین خوراک کارخانه های فولادسازی، فعالیت جدی و تمرکز بر موضوع اکتشاف است. به گزارش روابط عمومی شرکت سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات، اردشیر سعدمحمدی ضمن بیان این مطلب اظهار کرد: کارشناسان بخش معدن و صنایع معدنی چندین سال است که هشدار جدی داده اند؛ مبنی بر اینکه ذخایر معدنی مانند سنگ آهن با روند اکتشاف موجود رو به اتمام است و این موضوع جدیدی نیست.
وی افزود: بر اساس آخرین ویرایش مطالعات طرح جامع فولاد کشور، ذخیره زمین شناسی سنگ آهن ۵ میلیارد تن و ذخیره قابل استخراج آن ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تن تخمین زده می شود. چنانچه اهداف سند چشم انداز ۱۴۰۴ تحقق یابد و به تولید سالیانه ۵۵ میلیون تن فولاد خام برسیم، سالانه ۱۶۰ تا ۱۶۹ میلیون تن سنگ آهن نیاز است. بنابراین ذخایر موجود، جوابگوی تولید فولاد برای سالیان متمادی نخواهد بود.
این فعال بخش معدن و صنایع معدنی ادامه داد: استخراج از معادن در اعماق زمین نیز راه دیگری است که در میان مدت امکان دارد بتوان آن را پیگیری کرد اما این راه درحال حاضر صرفه اقتصادی ندارد و با افزایش قیمت ها، ممکن است توجیه پذیر شود. وی برنامه ریزی برای استخراج از معادن کوچک و متوسط را راهکار دیگری برای تأمین سنگ آهن مورد نیاز کشور دانست.
سعدمحمدی درمورد واردات سنگ آهن اذعان کرد: واردات سنگ آهن از کشورهایی مانند استرالیا، راه دیگری است که پیش روی ما قرار دارد اما ایراداتی به آن وارد است. در درجه نخست آنکه هزینه حمل سنگ آهن از کشورهای دیگر قابل توجه برآورد می شود. علاوه بر این با توجه به عمق کم اسکله های کشور، نمی توان از کشتی های بزرگ که توان حمل قابل توجه بار را دارند، استفاده کرد و همین موضوع باعث افزایش هزینه واردات خواهد شد. وی یادآور شد: مانع جدی بر سر راه واردات نیز تحریم های اقتصادی هستند و از اساس گره زدن صنعت فولاد کشور به واردات، امری اشتباه است. چراکه با تداوم تحریم، تمام زنجیره فولاد کشور با مشکل مواجه خواهد شد.
این فعال بخش معدن و صنایع معدنی خاطرنشان کرد: راه حل اصلی تأمین خوراک کارخانه های فولادسازی، فعالیت جدی و تمرکز بر موضوع اکتشاف است. بر همین اساس نیز مجموعه های بزرگ سرمایه گذاری در حوزه معادن اقدام به برنامه ریزی برای حفاری عمیق کرده اند.
الزامات تداوم تولید
سعید عسکرزاده دبیر انجمن سنگ آهن ایران اظهار کرد: جهش اکتشافی ضرورتی برای تداوم تولید زنجیره فولاد کشور است. تغییرات و اصلاحات آرام و افزایش محدود بودجه پاسخگوی نیاز اکتشافی سنگ آهن کشور نیست. به گزارش ایلنا عسکرزاده گفت: میزان ذخایر معدنی هر کشوری بر مبنای عیار مشخصی ارزیابی می شود. مدت زمان اتمام منابع سنگ آهن در اظهارنظرهای مختلف متفاوت است. آنچه در این اعداد و ارقام اهمیت دارد، جنبه هشدار آن است. درواقع انتظار می رود با تکیه بر این آمار و ارقام، فرآیند توسعه اکتشاف در کشور، رونق بگیرد. وی افزود: مجموعه انجمن سنگ آهن و فعالان این بخش بارها نسبت به بی توجهی به توسعه فعالیت های اکتشافی و استخراجی در حوزه سنگ آهن هشدار داده اند. درواقع وجود بی عدالتی در زنجیره فولاد موجب شده که حلقه نخست زنجیره فولاد کشور مورد غفلت قرار گیرد. منظور از حلقه نخست فعالیت در زنجیره فولاد، اکتشاف است.
دبیر انجمن سنگ آهن ایران تصریح کرد: ما نیازمند جهش بزرگ در فعالیت های اکتشافی هستیم. علاوه بر این انتظار می رود فعالیت در حوزه فرآوری سنگ آهن نیز توسعه یابد تا امکان بهره مندی از ذخایر کم عیار و همچنین فرآوری سنگ های هماتیتی نیز مهیا باشد.
وی در ادامه و درباره اثرات مخرب برداشت های معدنی بر محیط زیست گفت: فرآیندهای معدنی بر عملکرد محیط زیست اثرگذار هستند، با این وجود درباره اثرات منفی این بخش اغراق شده است. تخریب های معدن فیزیکی هستند و همچون سایر صنایع مواد سمی را به محیط زیست وارد نمی کند. علاوه بر این براساس قانون معادن مقرر شده که بهره برداران مکلف هستند پس از پایان کار، خسارات تحمیلی به ذخایر معدنی را مرتفع کنند، بنابراین معادن تأثیر منفی قابل توجهی بر محیط زیست ندارند.
سخن پایانی
اکتشاف معادن فعالیت تخصصی است و نیاز به دانش، تخصص و تجهیزات دارد. با توجه به استخراج سنگ آهن و مصرف صنایع فولادی پیش بینی می شود ذخایر کشف شده در این زنجیره تا دو دهه آینده به اتمام برسد، بنابراین سرمایه گذاری در حوزه اکتشاف تضمین کننده آینده صنایع معدنی کشور است. تأمین نیاز زنجیره فولاد به مواد اولیه پایدار نیازمند بسط و توسعه فعالیت های اکتشافی، اکتشافات عمیق، ایجاد کنسرسیوم های معدنی و فولادی در پهنه های جدید برای تأمین مواد اولیه موردنیاز جهت تولید فولاد پایدار، تشکیل خوشه های حمایتی از معادن کوچک و کنترل صادرات مواد اولیه خام است.
