بهره ‌ وری یکی از مولفه ‌ های موفقیت ‌ آمیز بودن یک فعالیت اقتصادی است. اگر بخواهیم یک فعالیت اقتصادی مانند تولید یا تجارت را ارزیابی کنیم، باید میزان بهره ‌ وری آن را مورد بررسی قرار دهیم. در تعاریف عمومی، بهره ‌ وری به ‌ معنای استفاده موثر و بهینه از منابع موجود به ‌ منظور تولید کالا یا خدمات است. اگر براساس شاخص ‌ های عملکرد در بخش ‌ های مختلف تجاری، میزان بهره ‌ ور بودن فعالیت ‌ های تجاری کشور را موردسنجش قرار دهیم، شاید به نتیجه مطلوبی دست نیابیم. این نتیجه ضعیف نیز در هر بخش بنا به وجود مشکلات مختلفی رخ داده و اگر خواهان بهبود میزان بهره ‌ وری اقتصادی هستیم، باید تمامی ریشه ‌ یابی اساسی انجام دهیم. به ‌ طورکلی برخی کارشناسان اقتصادی و فعالان تجاری معتقدند ایران در هر 2 بخش تجارت خارجی و داخلی دچار ضعف و نقایص متعدد است. تجارت خارجی مسائل مربوط به صادرات و واردات را در برگرفته و تجارت داخلی نیز تولید، نظام توزیع و سیاست ‌ های مدیریت بازار را شامل می ‌ شود، از این ‌ رو توجه به شرایط فعلی موجود در فعالیت ‌ های تجاری، ضعف ‌ ها و فرصت ‌ های مهم برای بهبود شرایط اقتصادی و بهره ‌ وری بازار ‌ ها از اهمیت زیادی برخوردار است. از آنجایی که در سال ‌ های اخیر، ایران توجه زیادی به تجارت به ‌ ویژه صادرات غیرنفتی خود دارد، شناسایی دلایل پایین ‌ بودن راندمان فعالیت ‌ های صادراتی حائزاهمیت است. ایران کشوری مصرف ‌ کننده است و بخش زیادی از حجم فعالیت ‌ های تجاری ایران را واردات تشکیل می ‌ دهد. صادرات به ‌ معنای بکارگیری منابع داخلی برای تولید محصولات با ارزش ‌ افزوده بالا و سپس وارد کردن آن به بازارهای جهانی است. به ‌ معنایی دیگر، ابتدا باید تولیدات صادرات ‌ محور داشته باشیم تا بتوانیم براساس آن، سیاست ‌ های صادراتی را تنظیم و اجرایی کنیم. پس باید برای توسعه صادرات به حلقه نخست آن یعنی تولید بازگردیم. در بخش تولید و استفاده از منابع، ایران فعالیت مهمی تا به حال انجام نداده و در بیشتر محصولات، مصرف ‌ کننده و واردکننده است. در بازار بسیاری از تولیدات با علامت ساخت ایران دیده می ‌ شود، اما صفر تا صد تولید این کالاها داخلی نیست و ماده اولیه بسیاری از صنایع، وارداتی است، بنابراین کالایی که به ‌ طوراصلی تولید ایران باشد و بتوانیم با افتخار آن را صادر کنیم، نداریم. تنها برخی اقلام مانند پسته، زعفران و فرش جزو کالاهای بااصالت ایرانی هستند که صادرات آنها به نام کشور ما ثبت می ‌ شود و در ابعاد جهانی حرفی برای گفتن داریم، اما تنها با صادرات چند قلم کالا، نمی ‌ توان صادرات را به ‌ شکلی مطلوب توسعه داد. بهره ‌ وری در تجارت خارجی، خود را به ‌ شکل درآمد حاصل از صادرات نشان می ‌ دهد. زمانی که تولید و صادراتی وجود نداشته باشد، درآمدی نیز نخواهیم داشت. همین موضوع سبب می ‌ شود تا ایران را در زمینه تجارت خارجی، کشوری بهره ‌ ور و توسعه ‌ یافته ندانیم. غیر از نبود تولید صادرات ‌ محور، رکود بازارهای کالایی از چالش ‌ های مهم اقتصادی در ایران است. به ‌ دلیل افزایش هزینه تمام ‌ شده تولید، توان خرید مردم کاهش یافته و در نتیجه رونقی در بازارهای کالایی وجود ندارد. تمامی هزینه ‌ های تولید از ابتدای امسال تاکنون مانند هزینه حامل ‌ های انرژی، دستمزد کارگران، گران ‌ شدن مواد اولیه وارداتی و سایر موارد این ‌ چنینی، رشد چشمگیر داشته و این موارد در کنار هم نرخ نهایی کالاها را افزایش داده است. در این شرایط فرصت مناسبی برای فروش محصولات در داخل کشور فراهم و برای مصرف ‌ کننده پرداخت قیمت ‌ های فعلی مقرون به ‌ صرفه نیست. کاهش قدرت خرید مردم در پی افزایش فشارهای تورمی، باعث شده تا عملکرد تجارت داخلی و سیاست ‌ های بازار را موفق ندانیم، بنابراین اگر براساس شاخص ‌ های بهره ‌ وری بخواهیم نظام تولید، سیاست ‌ های مدیریتی بازار داخلی و کنترل ‌ های اقتصادی را موردارزیابی قرار دهیم، به نتایج مطلوبی نخواهیم رسید. به ‌ نظر می ‌ رسد تنها با کاهش هزینه ‌ های تولید و تدوین استراتژی ‌ های صادرات ‌ محور در روند تولید کالا شرایط تجارت ایران بهتر شود.