تلاش برای حفظ مشتریان قدیمی
فروش نفت ایران، همواره با مشکلات بسیاری همراه بوده که یکی از بزرگ‌ترین دلایل آن، بحث تحریم است؛ تحریم‌هایی که از سوی امریکا و کشورهای اروپایی صورت گرفته است، اما باوجود این سختی‌ها، ایران نفت خود را به کشورهایی که متقاضی نفت هستند، صادر می‌کند.
فروش نفت ایران، همواره با مشکلات بسیاری همراه بوده که یکی از بزرگ ترین دلایل آن، بحث تحریم است؛ تحریم هایی که از سوی امریکا و کشورهای اروپایی صورت گرفته است، اما باوجود این سختی ها، ایران نفت خود را به کشورهایی که متقاضی نفت هستند، صادر می کند. البته در حال حاضر و برای از دست ندادن مشتری های موجود، ایران مجبور است نفت خود را با کمی کاهش نرخ به فروش برساند، اما چنین تحریم هایی، نه تنها در بحث صادرات تاثیر خود را گذاشته که در بحث بازگشت پول نیز، موثر بوده است. حال این پول ها، باتوجه به وضعیت تحریم ها و همکاری نکردن بسیاری از بانک های خارج از کشور، چگونه به ایران پرداخت می شوند و آینده نفت باتوجه به تغییر و تحولات جهانی به چه سمت وسویی می رود؟ صمت در این گزارش به بررسی آینده فروش نفت و تغییر و تحولات نرخ نفت پرداخته است.
تاثیر جنگ اوکراین و روسیه بر بازار حامل های انرژی
تحولات اخیر در جهان، سبب شده است تا نرخ حامل های انرژی به ویژه بهای نفت، بازیچه دست برخی کشورها قرار گیرد. از طرفی، جنگ میان روسیه و اوکراین، بر نوسان تولید و قیمت انرژی نقش مهمی را ایفا کرده است. باتوجه به این جنگ، تولیدکنندگان عضو اوپک و اوپک پلاس، بازارهای جهانی را رصد می کنند تا متوجه شوند که تصمیم روسیه برای ارسال گاز به اروپا چه خواهد بود؟ همچنین بسیاری از کارشناسان، نظراتی را در ارتباط با آینده نرخ نفت جهانی مطرح کرده اند.
پول های صادرات نفت چگونه بازمی گردند؟
علی اصغر زرگر، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت وگو با صمت، در ارتباط با توافق ایران و عربستان و همچنین آینده فروش نفت ایران اظهار کرد: با برقراری مجدد روابط دیپلماتیک ایران و عربستان، تاحدودی تنش ها در منطقه و به ویژه خلیج فارس کمتر خواهد شد. همچنین، این توافق می تواند ارتباط ایران با سایر کشورهای عربی را بهبود بخشد، اما به نظر نمی رسد، این توافق در صادرات نفت ایران، تاثیر چندانی داشته باشد. وی افزود: نفت ایران شامل تحریم ها است و نمی توانیم پول فروش نفت را به سادگی از طریق تبادلات بانکی و به صورت رسمی در یک کشور دیگر ذخیره یا وارد کنیم.
این کارشناس مسائل خاورمیانه گفت: بنابراین، این پول ها به صورت های غیرمستقیم در کشور سومی برای تجارت پایاپای بلوکه می شوند و با خرید کالا، از آن پول استفاده می کنیم. باتوجه به اینکه ما نفت را به گونه های متفاوتی می فروشیم و در واقع تحریم ها را دور می زنیم، میزان و نرخ فروش نفت نیز مشخص نیست.
وی افزود: در عین حال، اگر روابط با عربستان را چراغ سبزی برای اروپایی ها و امریکایی ها در راستای پایان تنش در منطقه در نظر بگیریم، این امکان وجود دارد که در آینده ای نزدیک، توافق رفع تحریم ها انجام شود. در این صورت، اثرات روابط با عربستان می تواند منجر به مذاکره با امریکا و همچنین اروپا شود.
زرگر در ادامه اظهار کرد: باتوجه به آنکه دوران کرونا را پشت سر گذاشته ایم، بسیاری از کشورها چرخه تولید را به جریان انداخته اند و همچنین بحث گردشگری رونق بسیار گرفته است. بنابراین، می توان گفت دنیا به نحوی، به این ماده اولیه (نفت) نیازمند است.
این کارشناس مسائل خاورمیانه گفت: نفت ایران به اندازه کافی مشتری دارد. بنابراین، دست ایران تاحدودی برای فروش نفت باز و نظر دولت بر این است که نفت ایران به میزان کافی و بدون دردسر به فروش می رسد.
اقدام اوپک برای تعادل در قیمت
وی بااشاره به اقدام اخیر کشورهای عضو اوپک، برای بازگشت تعادل به نرخ نفت گفت: این کشورها برای اینکه نرخ ها را متعادل و از کاهش بیش از اندازه قیمت ها در بازارهای جهانی جلوگیری کنند، بر کاهش روزانه یک میلیون بشکه از سهمیه ها توافق کردند؛ هرچند این اقدام در کوتاه مدت تاثیر زیادی بر بازار نخواهد داشت.
زرگر در ادامه این گفت وگو عنوان کرد: بنابراین، اگر بخواهیم درباره نفت ایران آینده نگری کنیم، باتوجه به میزان عرضه نفت در بازار و همچنین تقاضایی که تاحدودی رو به افزایش است، یک سری نشانه هایی وجود دارد که بعد از کرونا، کشورها در حال پیشرفت اقتصادی هستند و همچنین در بحث گردشگری، نیاز به نفت دارند. به نظر می آید، کشورهایی مانند امریکا و همچنین کشورهای اروپایی، خیلی در بند کنترل فروش نفت ایران و دور زدن تحریم ها توسط ایران برای فروش نباشند و ایران بتواند نفت خود را به فروش برساند.
این کارشناس مسائل خاورمیانه افزود: احتمال دارد، فروش نفت توسط ایران، با اندکی کاهش نرخ همراه باشد، به دلیل آنکه بتواند مشتری های فعلی خود را حفظ کند. مسئله بعد، برگشت پول حاصل از فروش نفت است. چنین موضوعی مربوط می شود به آنکه آیا ایران می تواند با امریکا و کشورهای اروپایی، سر میز مذاکره بنشیند یا خیر؟ اگر چنین اقدامی انجام شود، دست ایران برای آنکه بتواند پول حاصله از فروش نفت را به راحتی صرف خریدهای خارجی کند، باز خواهد بود و آنچه را نیاز است، به داخل کشور بیاورد. اینجا است که باید منتظر بود و دید که تا چه میزان می شود به کاهش تورم و همچنین کاهش نرخ ارز و بالا رفتن ارزش پول ملی امیدوار بود.
وی گفت: چنین موضوعاتی بیشتر در حد حدس و گمان مطرح می شوند، اما امید می رود باتوجه به مسئله عرضه و تقاضا در بازار نفت، ایران تا زمانی که تولید نفت داشته باشد، مشتری در بازار جهانی خواهد داشت.
زرگر خاطرنشان کرد: بازگشت پول نفت ایران و همچنین میزان فروش، در هاله ای از ابهام است. به دلیل آنکه هرگونه اطلاعات رسمی، سبب می شود تا کشورهایی که ایران را تحریم کرده اند، از این اطلاعات سوءاستفاده و مسیر نقدینگی گردش ارز را مسدود کنند.
وی افزود: بخشی از این پول ها، توسط بانک هایی که رفتار دوستانه ای با ایران دارند، نگه داشته می شود و ایران این مبالغ را صرف خریدهای خارجی می کند. بخش دیگری هم، به صورت تجارت پایاپای انجام می شود. بخش دیگر نیز، ارزهایی است که به صورت غیرمستقیم وارد کشور می شود، اما در هر صورت، اطلاعات دقیق و روشنی در دست نیست؛ زیرا دادن هرگونه اطلاعات روشن می تواند موجب سوءاستفاده تحریم کنندگان قرار گیرد.
زرگر ادامه داد: انتقال ارز همواره با سختی هایی همراه بوده است، اما امروز باوجود ارزهای دیجیتال، اندکی کار آسان تر شده است. البته باتوجه به ارز دولتی در اختیار بانک مرکزی و ارتباطات وسیع با بانک های کشورهای دوست، این امکان وجود دارد که در آینده نزدیک بتوان از این طریق، انتقال ارز حاصل از فروش نفت را انجام داد.
آمار درستی از میزان فروش نفت ایران نداریم
حسین وکیلی، کارشناس انرژی در گفت وگو با صمت گفت: بازار انرژی، در حال حاضر، باتوجه به تحولات سیاسی در روسیه و در ارتباط با حملات این کشور به اوکراین، تحت تاثیر نوسان عرضه قرار گرفته و در نتیجه، بی نظمی در عرضه و توزیع انرژی، اتفاق افتاده است که با شروع فصل زمستان و افزایش نیاز صنایع و مصارف خانگی و کارخانجات به انرژی، این بحران تشدید خواهد شد.
نفت ۱۳۰ دلاری در راه است
وکیلی ادامه داد: پیش بینی می شود بهای نفت تا بشکه ای ۱۲۰ الی ۱۳۰ دلار برسد. در حال حاضر تولیدکننده های گروه اوپک و اوپک پلاس در واقع تحولات بازار جهانی را رصد می کنند و منتظر هستند تا ببینند، تصمیم نهایی روسیه برای ارسال گاز به اروپا در ماه های آینده چه خواهد شد و از طرفی، برخورد اروپا در راستای تحریم هایی که اعمال کردند، برای روسیه چه سمت وسویی پیدا خواهد کرد.
این کارشناس انرژی گفت: از طرف دیگر هم، باید دید کشورهایی مانند عربستان سعودی و ایالات متحده، تا چه میزان می توانند بازار را از نظر عرضه در تعادل حفظ کنند و ایالات متحده هم تا چه میزان می تواند ذخایر موجود را برای کنترل قیمت ها و کنترل عرضه آزاد کند.
وکیلی خاطرنشان کرد: باتوجه به روند شرایط سیاسی موجود در منطقه خاورمیانه و روسیه در ارتباط با عرضه نفت و گاز،در حال حاضر، تصمیم به این شکل است، مگر اینکه تحولات خاصی اتفاق بیفتد. این تحولات می تواند در راستای بهبود شرایط یا مسائلی که شدت بحران ها را افزایش می دهد، باشد. بنابراین، باید دید شرایط نرخ نفت و سایر حامل های انرژی، تحت این شرایط خاص، چه مراحل و فرآیندی را طی خواهند کرد.
آینده صادرات نفت
وی در ارتباط با آینده صادرات نفت، باتوجه به شرایط سیاسی موجود در ایران گفت: نفت ایران مدت ها است که از حالت تجارت طبیعی، به صورت سهمیه مشخصی که در اوپک دارد و استحصال طبیعی که از منابع نفتی داشته، خارج شده است. در واقع باتوجه به تحریم هایی که از طریق ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی اعمال شده، بازار نفت ایران از وضعیت طبیعی درحوزه میزان تولید، مصرف داخل و صادرات و درآمد حاصل از فروش نفت شرایط مشخصی براساس توافقات داشت.
وی افزود: در چند سال اخیر که جریان تحریم ها به شدت افزایش پیدا کرده، این آمارها از نرم طبیعی خود خارج شده است. بنابراین آمار درستی از اینکه نفت ایران به چه میزان در بازارهای صادراتی در حال فروش است، موجود نیست. در حقیقت، چنین اطلاعاتی باتوجه به شرایطی که کشور در تحریم به سر می برد، به صلاح نیست که انتشار پیدا کند.
این کارشناس انرژی گفت: برای مثال، کشوری مانند چین و برخی کشورهایی که معافیت هایی را توانسته اند از ایالات متحده بگیرند، می توانند به نفت ایران دست پیدا کنند،اما اینکه این مقدار چه میزان خواهد بود و آیا ایران می تواند میزان عرضه صادراتی خود را به میزان مورد نیاز بازار افزایش دهد، کمی جای تردید دارد. به دلیل آنکه، سال ها می شود که ما سرمایه گذاری کافی در بخش نفت را انجام نداده ایم و همچنین، در بخش استخراج، چاه های موجود هم اغلب به نیمه و سال های آخر عمر خود رسیده اند و نیاز به حفاری ها و شناسایی های منابع جدید و همچنین نقاط جدید وجود دارد تا بتوانیم همچنان در بین صادرکنندگان و تولیدکنندگان عمده جهان قرار بگیریم.
نیاز به سرمایه گذاری در زیرساخت
وی گفت: اگر بخواهیم میزان تولید و استخراج خود را در زمینه صنعت نفت و گاز افزایش دهیم، به طورقطع نیازمند سرمایه گذاری کلان هستیم. اینها فاکتورهایی هستند که در بخش صنعت نفت و گاز، می توانند بازار تولید، عرضه و صادرات ایران را به شدت تحت تاثیر قرار دهند. اتفاقات بین المللی هم از نظر سیاست های عمومی و جهانی، باید از منظر سمت وسویی که دارد، تحت نظارت دقیق قرار گیرد که آیا به سمت آرامش پیش می رود یا اینکه برای مثال، بحران هایی که در جنگ بین روسیه و اوکراین وجود دارد، چه اتفاقاتی را رقم خواهد زد؟
وکیلی در ادامه گفت: روسیه یکی از تولیدکننده های عمده نفت و گاز است که اروپا و کشورهای جامعه اروپا و کشورهای غربی، حتی کشورهای آسیای شرقی مانند ژاپن و کره جنوبی که از کشورهای بزرگ صنعتی و مصرف کننده نفت و گاز هستند، به نوعی در سمت وسوی مخالفت با جنگ اوکراین هستند. در راستای تحریم روسیه امکان دارد به دنبال اعمال تحریم هایی باشند که با هدف خرید، سطح عرضه را کاهش می دهد و سطح عرضه به شدت محدود خواهد شد. در نتیجه، بالا بودن تقاضا به ویژه در فصل سرد، قیمت ها می تواند ، روند رو به رشدی داشته و آثار این جریانات در اقتصاد کشورهای دنیا تاثیرگذار باشد.
استفاده از توان دانش بنیان ها
وی در ارتباط با نقش شرکت های دانش بنیان و تاثیر آن بر صنعت نفت اظهار کرد: شرکت های دانش بنیان در واقع در بخش صنایع پایین دستی می توانند در صنعت نفت و گاز موثر باشند. در واقع، می توانند در بخش فرآورده های نفتی، گازی و پتروشیمی تاثیرگذار باشند. این کارشناس انرژی در ادامه گفت: شرکت های دانش بنیان از طریق نوآوری هایی که با پیشرفت های تکنولوژیکی در کشور ما و در این کشورها، حاصل شده است، فرآورده ها را تنوع می بخشند و ما در حال حاضر از نظر تامین فرآورده، کمابیش مشکلی نداریم. اما در صنایع بالادستی، با مشکلاتی مواجه هستیم و عمده مشکلات این حوزه به تامین اعتبار و کمبود تکنولوژی باز می گردد. وی گفت: دانش بنیان ها می توانند در بخش صنایع بالادستی، نقش موثر و تاییدکننده ای داشته باشند. شرکت های دانش بنیان بیشتر در راستای تحقیق، توسعه و تولید فرآورده های جدید و صنایع پایین دستی، موثر هستند؛ اما در صنایع بالادستی؛ شرکت های بزرگی وجود دارند که دارای توان مالی بسیار بالا و تکنولوژی عظیم و جدیدی و دارای شهرت و بسیار انگشت شمار هستند.
سخن پایانی
باوجود محدودیت های ناشی از تحریم و مشکلات فروش نفت ایران، صادرات این کالا ادامه دارد. با اینهمه بازگشت پول های حاصل از فروش نفت با مشکلات جدی همراه است. از طرف دیگر، وجود هر تنشی در جهان، سبب می شود تا طلای سیاه دستخوش تغییراتی غیرقابل پیش بینی شود.چنانچه جنگ میان اوکراین و روسیه هم بر بازار این ماده مهم و حیاتی بی تاثیر نبوده است. رقابت در بحث فروش نفت نکته ای حائز اهمیت است که دارندگان این منبع استراتژیک با فروش نفت ارزان تر در تلاش برای پیروزی در این بازار رقابتی هستند.
