جنگیدن برای نباختن
بسیاری از کارشناسان، باتوجه به مجموعه مشکلات انباشته در بخش معدن و گره‌های اقتصادی که سال گذشته بر روند فعالیت آنها افزوده شد، ۱۴۰۲ را سال سختی برای معدنکاری توصیف می‌کنند.
بسیاری از کارشناسان، باتوجه به مجموعه مشکلات انباشته در بخش معدن و گره های اقتصادی که سال گذشته بر روند فعالیت آنها افزوده شد، ۱۴۰۲ را سال سختی برای معدنکاری توصیف می کنند. به گفته این گروه به نظر می رسد موارد زیر عمده چالش هایی است که فعالان بخش معدن و صنایع معدنی با آن روبه رو خواهند بود؛ هزینه های سربار و صدمات کمبود انرژی (برق، گاز و آب صنایع)، افزایش قیمت تمام شده کالا به دلیل کمبود انرژی و تورم، قیمت گذاری های دستوری، تاثیر مشکلات زنجیره ای بر صنایع بالادستی و پایین دستی، تامین ماشین آلات و چالش واردات، مشکلات حمل ونقل و... .در گزارش امروز صمت از کامران وکیل و حسام الدین فرهادی نسب، 2 تن از کارشناسان و فعالان بخش معدن، پرسیدیم باتوجه به این چالش ها، سال معدنی جاری را چگونه ارزیابی می کنند.
میمون و مبارک است
کامران وکیل ـ کارشناس و فعال معدن: آنچه در زمینه موضوع انرژی اتفاق خواهد افتاد و اجتناب ناپذیر است، موضوع اصلاح قیمت ها و واقعی تر شدن آنها است.صنایع معدنی از قدیم از رانت انرژی برخوردار بودند و سوبسیدهای کلان انرژی می گرفتند، طبیعی است که نباید سوبسید انرژی را به عنوان یک موضوع پایدار در نظر می گرفتند، بلکه آن صنایعی که اساس تولید خود را بر قیمت های پایین انرژی بنیان گذاشته اند، محکوم به فنا هستند و به نظر من هیچ اشکالی ندارد.
برای اینکه باید این محاسبات را از روز اول در نظر می گرفتند و می دانستند که همیشه قرار نیست انرژی به صورت رایگان در اختیارشان قرار گیرد. بسیاری از صنایع هم هستند که جانمایی های غلط انجام داده اند. برای مثال، کارخانجات سنگ بری در جایی دور از معادن سنگ ایجاد شده و کارخانه سیمان در جایی بسیار دورتر از مرزهای آبی تاسیس شده است.این صنایع در واقع نبودشان بهتر از بودشان است و به نفع اقتصاد ملی است و جای نگرانی ندارد و اتفاق خوب، میمون و مبارکی است.صنایعی که مزیت نداشتند و از روز اول هم نباید ایجاد می شدند و اقتصاد با کسی تعارف ندارد و ضوابط اقتصادی را هم نمی توان با تعارف پیش برد. اقتصاد، حساب وکتاب دارد. کمبود انرژی و تامین گاز و برق صنایع فولادی موضوع جدیدی نیست و از قدیم همه می دانستند که فلات مرکزی ایران، کویر یزد، اطراف اصفهان و بسیاری دیگر از مناطق ایران جای مناسبی برای احداث کارخانه فولاد نیست.باتوجه به موارد یادشده به نظر می رسد تمام تحولات و تغییرات حوزه انرژی در نهایت به نتایج مثبتی ختم خواهد شد که به واقعی شدن اقتصاد می انجامد. در این فرآیند ممکن است بسیاری از صنایعی که با حمایت های یارانه ای و دریافت انرژی ارزان کار می کردند، تعطیل شوند. این تعطیلی کشور را به سمت استفاده بهینه از مزیت های واقعی سوق خواهد داد.
دخالت دولت در اقتصاد
قیمت گذاری دستوری یکی از آفت های دخالت دولت در اقتصاد است. هرجا دخالت دولت کمرنگ تر باشد، آن صنف و صنعت وضع و حال بهتری خواهد داشت. نمونه روشن شکست این سبک مدیریت دولتی، صنعت خودرو است. در حوزه خودروسازی کل مجموعه حاکمیت مداخله می کنند، نتیجه این شده که خودروساز می گوید من زیان انباشته دارم و مصرف کننده هم می گوید من ۱۰ برابر نرخ جهانی پول پرداخت می کنم. البته امیدی هم به اصلاح این روند نیست و تصور اینکه دولتی برود و دولت بعدی بتواند این رویه را تغییر دهد، بسیار کمرنگ است. از سوی دیگر، بسیاری از صنایع معدنی باوجود مزیت های فراوان، گرفتار این مصائب هستند و گریزگاهی برای آن به چشم نمی خورد.
تسهیل در واردات ماشین آلات
در حوزه واردات ماشین آلات اتفاقات خوبی رخ داد و صدور محدود مجوز واردات برای معدنکاران از سوی معاونت معدنی آغاز شد تا برخی تجهیزات موردنیاز وارد شوند. برای مثال ورود انواع دامپ تراک، لودر و بولدوزرهایی توانمند و با حجم موتور بالا و... بعد از یک دهه اجرایی شد.به این ترتیب، امید داریم در بخش معدن به ویژه در معادن سنگ های تزئینی، شاهد تحول خوبی باشیم.
گرفتاری های قدیمی حمل ونقل
در زمینه حمل ونقل، بحث جدیدی نیست و گرفتاری های گذشته مانند سابق ادامه دارد. در کل، امیدواریم سرانجام روزی دولت ها به این نتیجه برسند که در هر بازاری کمتر دخالت کنند و کمتر طرح، نظریه و دستورالعمل بدهند، وضع اصناف بهتر خواهد شد. به عنوان مثال، اگر دولت بتواند هر سال ۱۰ درصد از تعداد مصوباتی را که در یک زمینه صادر می کند، کاهش دهد، شاید در مدت ۴ ساله فعالیت هر دولتی بتوانیم شاهد جهشی در بخش اقتصادی نسبت به دوره پیش باشیم.
امسال چه سالی است؟
سیدحسام الدین فرهادی نسب ـ کارشناس و فعال معدن: درباره اینکه آیا امسال سال بدتری نسبت به سال های قبل است یا خیر و اینکه از اساس امسال چه سالی برای معدن خواهد بود، باید گفت بخش معدن مستثنا از دیگر بخش های معدن نیست و هر اتفاقی که برای اقتصاد کلان کشور بیفتد، مطمئنا بخش معدن را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد، حال اینکه چه مقدار روی آن اثر می گذارد، باید به صورت کارشناسی تر و موردی تر مدنظر قرار گیرد. وقتی گزارش ها و پیش بینی های اقتصادی امسال را می خوانیم، می بینیم نرخ رشد اقتصادی، رشد سرمایه گذاری بخش خصوصی، تراز بازرگانی، رشد سرمایه گذاری خارجی، بهره وری کل اقتصاد و در کل شاخص های بهبود فضای کسب وکار به شدت نزولی پیش بینی شده و اما نرخ بیکاری، سود بانکی، نرخ ارز، رشد نقدینگی، تورم، سکه و... همه رو به بالا است. بنابراین، باید ابتدا بدانیم که کجا قرار گرفته ایم و قرار است با چه شرایطی روبه رو شویم.با در نظر گرفتن 2 سناریو برای امسال می توانیم این موضوع را بهتر یا کارشناسانه تر بررسی کنیم.
سناریوی اول
سناریو اول، ادامه وضع سال گذشته و سالیان پیش است؛ مشکلاتی که در بالا به گوشه ای از آن اشاره شد، تشدید می شود. در این شرایط ممکن است باوجود همه خوش بینی ها این وضعیت منجر به مرگ اقتصاد شود و ته مانده نیروی حیاتی هم از این بخش خارج شود.گریز از این مهلکه بستگی به رویکرد دولتمردان و حاکمیت معدنی دارد. باید با پذیرش واقعیت های موجود برای آینده اقتصاد برنامه ریزی عملیاتی داشت.اقتصاد در درجه اول علم است، باید از فرمول های آن استفاده کنیم. در این روزها که همه مردم به شدت متاثر از شرایط اقتصادی هستند و صنایع به شدت از این شرایط آسیب می بینند، شاید بدترین تصمیم این باشد که همچنان بر مسیر پیموده شده پافشاری کنیم، از راه حل های تجربه شده موجود استفاده نکنیم و بخواهیم چرخ را خودمان دوباره اختراع کنیم.
سناریوی امیدبخش
سناریو دوم که باید بیشتر به آن امید داشت، این است که عقلانیت خود را نشان دهد که نشانه آن را می توان در آغاز روابط با عربستان دید و امیدوار بود که مجرایی برای نفس کشیدن صنایع و معادن ایجاد شود.در هر حال ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، اقتصاد یک زنجیره است که تمام حلقه های آن بدون شک متاثر از تصمیمات بالادست است. اگر همین روابط خوب، که طلیعه آن با عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس دیده می شود، ادامه یابد و سیگنال های مثبتی که این چندروزه از احتمال بازگشت برجام به گوش می رسد، تداوم داشته باشد، می توان امیدوار بود راه نفس بخش معدن و صنایع معدنی بازبماند؛ تا جان بی رمق خود را از ورطه ای که در آن افتاده است، نجات دهد.علاوه بر این، نقاط قوتی هم در بخش معدن وجود دراد که قابل کتمان نیست. هماهنگی تیم معدنی بعد از یکی، دو سال و وجود نگاه مشورتی در معاونت معدنی، خود نقطه امیدی است.
آستانه هشدار
بااین همه اگر اراده ای برای تغییر جهت وجود نداشته باشد و همین روند ادامه یابد، ممکن است شاهد خروج بیشتر سرمایه از بخش معدن باشیم. از سوی دیگر، نظر فعالان در حوزه تصمیم گیری های باید در عمل مدنظر قرار گیرد. این در حالی است که در مواردی مشاهده شده خروجی مصوبه با خروجی نتایج جلسات همخوانی ندارد. این نمونه در حوزه های تامین سوخت و حقوق دولتی مشاهده شد که در نهایت هم هزینه های سرباره معدن و هم ریسک معدنکاری را افزایش می دهد. قرار نیست که من به عنوان یک معدندار دوره بیفتم و همه مشکلات بخش معدن را یک به یک حل کنم تا بتوانم یک دستگاه ماشین وارد کنم.معدنکار تنها باید معدنکاری خود را درست انجام بدهد و دوستانی که صاحب صندلی اجرایی هستند، باید کار خود را به نحوی انجام دهند که مشکلات بخش معدن را سبک کنند و از پیش پای فعالان این بخش بردارند.
اضافه بار سیستم
سال گذشته، تصمیمات خوبی در زیرمجموعه معدنی وزارت صمت گرفته شد، اما آمار نشان می دهد خروجی آن چندان امیدوارکننده نبوده است. مشکل ماشین آلات باوجود همه قول های مساعدی که داده شده، همچنان پابرجا است. معضل منابع طبیعی هنوز حل نشده، انرژی اتمی سال جدید را با اضافه کاری آغاز کرده و تمام محدوده هایی که پیش از این مجوز داشته و دوباره در مزایده ارائه شده ، ممنوع اعلام کرده و آنها را جزو نقاط قرمز قرار داده است. این مشکلاتی است که از گذشته بوده و همچنان پابرجا است و انگار قرار نیست، دست از گریبان معدن بردارد و اگر نتوانیم کاری برای آنها انجام دهیم، کار معدنکاری را روبه زوال می برد. باید قبول کنیم که تاب آوری بخش معدن اندازه مشخصی دارد و تا اندازه مشخصی می توان اضافه بار به یک سیستم تحمیل کرد.
فرو ریختن دیوار دفاعی
معدنکاری را سخت ترین کار دنیا می نامند، اما در ایران درجه این سختی، چندین و چند برابر بیشتر است و به نظر من، ادامه حیات این بخش در میان توفان مشکلات چند سال اخیر تنها به دلیل ذات محکم و مقاوم فعالان این بخش بوده است. مثل تیم فوتبالی که برای پیروزی از استراتژی نباختن پیروی می کند؛ علت ادامه حیات و سر پا ماندن بخش معدن هم مقاومت جانانه این صنعت برای بقا بوده است. ما به واسطه همه مشکلات و ناملایماتی که در این مدت پشت سر گذاشتیم، آب دیده شدیم و برای نباختن جنگیدیم. فعالان این حوزه درخواست دارند مسئولان نیم نگاهی هم به نقطه شکست این خط دفاعی داشته باشند و بدانند در صورت تداوم فشار، بی شک این دیوار فرو خواهد ریخت و اگر بزرگان این بخش از این موضوع غفلت کنند، مطمئنا با شکست های پی درپی روبه رو خواهیم شد که شاید دیگر نتوان آن را جبران کرد.
سخن پایانی
فعالان معدن بر این باور هستند که در صورتی می توان از معدن و معدنکاری انتظار گره گشایی اقتصادی داشت که اول گرهی از کار فروبسته خود معدن گشوده شود.آنچه در گزارش امروز به آن اشاره شد، چکیده ای بود از همه مشکلاتی که بخش معدن در طول سال گذشته با آن دست به گریبان بود و در حدود یک ماهی هم که از سال جاری سپری شده است، قطار معدن همچنان بر همان ریل قبلی خود حرکت می کند.
