آمارهای منتشرشده نشان می ‌ دهد، میزان صادرات محصولات فولادی با کاهش همراه شده که می ‌ تواند زنگ خطری برای این صنعت باشد که برای ۲ سال آینده تولید ۵۵ میلیون تن را هدف ‌ گذاری کرده است. کاهش صادرات برای صنعت فولاد در حالی رقم خورده است که کشورهای همسایه در تلاش برای افزایش تولید و توسعه بازارهای صادراتی خود هستند. این موضوع می ‌ تواند تهدیدی جدی برای صنعت فولاد به ‌ عنوان یکی از مهم ‌ ترین صنایع کشور در بحث ارزآوری باشد.طبق آمار، در سالی که گذشت نسبت به سال ۱۴۰۰ ، میزان صادرات فولاد ایران افت قابل ‌ توجهی را تجربه کرد و درمجموع قریب به ۱۴ میلیون و ۶۴۰ هزار تن انواع اقلام فولادی (شمش، محصولات و مقاطع فولادی و آهن اسفنجی) صادر شد که نسبت به میزان صادرات صورت گرفته در مدت مشابه سال ۱۴۰۰ ، افت ۴ تا ۱۸ رصدی را تجربه کرد.

به گزارش صمت، بر اساس آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در سالی که گذشت میزان صادرات کل مقاطع طویل فولادی و شمش فولاد کمترین میزان افت و صادرات آهن اسفنجی بیشترین میزان کاهش صادرات را نسبت به آمار صادراتی در سال ۱۴۰۰ ثبت کرده است.در سال ۱۴۰۱ درمجموع دو میلیون و ۷۳۱ هزار تن کل مقاطع طویل فولادی صادر شد، که نسبت به ۲ میلیون و ۸۴۱ هزار تن صادراتی در سال ۱۴۰۰ افت 4 درصدی داشت، ۱۳۶ هزار تن تیرآهن، 2 میلیون و ۴۲۱ هزار تن میلگرد و ۱۷۴ هزار تن نبشی، ناودانی و سایر مقاطع سهم صادراتی داشتند که به ترتیب تیرآهن ۶ درصد، میلگرد و نبشی، ناودانی و... هریک کاهش 3 درصدی را نسبت به میزان صادرشده آنها در یک ‌ ساله ۱۴۰۰ ، تجربه کردند.

صادرات بیلت، بلوم و ورق ‌ های گرم بیشتر شد

میزان صادرات شمش فولاد (فولاد میانی) نیز در یک ‌ ساله ۱۴۰۱ نسبت به سال پیش از آن، چهار درصد کاهش صادرات داشت و از 7 میلیون و ۶۷۸ هزار تن صادرشده در سال ۱۴۰۰ به 7 میلیون و ۳۷۲ هزار تن در مدت مشابه سال ۱۴۰۱ رسید که به جزییات، صادرات اسلب با افت ۲۱ درصدی از 2 میلیون و ۵۸۱ هزار تن به 2 میلیون و ۴۸ هزار تن رسید. اما صادرات بیلت و بلوم تنها قلم فولادی بود که صادرات افزایشی را ثبت کرد و درحالی ‌ که در یک ‌ ساله ۱۴۰۰ ، صادراتی معادل 5 میلیون و ۹۷ هزار تن داشت، در یک ‌ ساله ۱۴۰۱ ، میزان صادرات آن به ۵ میلیون و ۳۲۴ هزار تن رسید که رشد ۴ درصدی را نشان می ‌ دهد. طبق آمار، صادرات محصولات فولادی از سه میلیون و ۴۰۶ هزار تن در سال ۱۴۰۰ به سه میلیون و ۱۹۹ تن درمجموع یک ‌ ساله ۱۴۰۱ رسید و افت صادرات ۶ درصدی را ثبت کرد. پس از محصولات فولادی، در جزییات ۴۶۸ هزار تن کل مقاطع تخت فولادی صادرشده، ۳۵۷ هزار تن سهم ورق ‌ های گرم، ۲۱ هزار تن سهم ورق ‌ های سرد و ۸۳ هزار تن سهم ورق ‌ های پوشش ‌ دار بوده است که درمجموع نسبت به ۵۶۵ هزار تن صادراتی در سال ۱۴۰۰ کاهش ۱۷ درصدی صادرات برای این مقاطع دیده می ‌ شود.صادرات ورق ‌ های سرد نسبت به ۴۳۳ هزار تن صادرشده در سال ۱۴۰۰ ، قریب به ۱۸ درصد و صادرات ورق ‌ های پوشش ‌ دار نسبت به ۱۱۵ هزار تن صادراتی 2 درصد کاهش داشته ‌ اند اما صادرات ورق ‌ های گرم، درحالی ‌ که در یک ‌ ساله ۱۴۰۰ حدود ۱۷ هزار تن ثبت ‌ شده در سال ۱۴۰۱ به ۲۱ هزار تن رسیده و ۲۴ درصد افزایش داشت.

واردات و صادرات آهن اسفنجی

درنهایت علاوه بااینکه واردات آهن اسفنجی چند سالی است که به صفر رسیده است، صادرات آن نیز بیشترین کاهش را، معادل ۱۸ درصد، ثبت کرد و از یک ‌ میلیون و ۵۵ هزار تن درمجموع سال ۱۴۰۰ به ۸۶۴ هزار تن در سال ۱۴۰۱ رسید؛ این در حالی است که پیش ‌ ازاین (طی یکی - دو سال اخیر) صادرات آهن اسفنجی بیشترین درصد افزایش صادرات را با میزان بالا به خود اختصاص داده بود.هرچند آمارهای منتشرشده حاکی از کاهش در صادرات است، اما این کاهش چندان هم دور از تصور نبود. فقط کافی است نگاهی به یک سال گذشته تولیدکنندگان فولاد داشته باشیم و وضعیت زنجیره ارزش فولاد را بررسی کنیم. کمبود در حوزه زیرساخت ‌ ها اصلی ‌ ترین دلیل برای کاهش صادرات است که می ‌ تواند امسال هم، حداقل در حوزه گاز، جدی ‌ تر از سال گذشته باشد. عدم سرمایه ‌ گذاری در حوزه گاز و برق به ‌ موازات توسعه زنجیره ارزش فولاد، باعث شد تا واحدهای آهن اسفنجی و فولادسازی با بیشترین فشار ممکن مواجه شوند، هرچند وزارت صنعت، معدن و تجارت در این میان با اجرای برنامه سهمیه ‌ بندی سعی کرد تا از میزان فشار موجود کم کند و خطوط تولیدی را فعال نگه دارد.

پاشنه آشیلی به نام گاز و برق

این در حالی است که افت فشار گاز می ‌ تواند تولید برق را هم تحت تاثیر قرار دهد. درنتیجه در حوزه زیرساخت ‌ های انرژی، صنعت فولاد با چالش ‌ های جدی مواجه است که نمی ‌ توان به ‌ راحتی از کنار آن گذشت و بر اساس شرایط موجود، این چالش ‌ ها امسال برای حوزه گاز می ‌ تواند سخت ‌ تر از قبل باشد. اما در کنار این موضوع برخی تصمیم ‌ گیری ‌ ها هم موقعیت ‌ های صادراتی را تحت تاثیر قرار داد و بخشی از سهم بازار را در اختیار رقبا گذاشت.البته بر اساس این آمار، میزان صادرات ورق ‌ های گرم با افزایش ۲۴ درصدی همراه بوده که بدون شک ارزش ‌ افزوده بیشتری را برای کشور و صنعت فولاد به همراه آورد.

به هر میزان زنجیره ارزش فولاد به محصول نهایی نزدیک ‌ تر شود، ارزآوری بیشتری برای کشور به همراه دارد و شاید تمرکز بر این حلقه ‌ ها برای صادرات بیشتر بهتر باشد. اما مسئله مهم آن است که باید شرایط برای تولید بیشتر فراهم شود تا بتوانیم با افزایش تولید سهم بازار صادراتی را افزایش دهیم. از سویی دیگر باید دولت تسهیلاتی برای افزایش صادرات ایجاد کند تا تولیدکننده برای حضور در این بازار ترغیب شود.

کاهش صادرات قابل پیش ‌ بینی بود

بهادر احرامیان عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت ‌ وگو با صمت با اشاره به آمارهای صادراتی اظهار کرد: با توجه به شرایطی که سال قبل شاهد بودیم انتظار می ‌ رفت که میزان صادرات کاهش پیدا کند.

وی ادامه داد: در حالی سهم صادرات ایران در محصولات فولادی کاهش پیداکرده است که کشورهای همسایه با برنامه ‌ ریزی دقیق و کارشناسی، به دنبال افزایش تولید هستند. درواقع این کشورهای سیاست ‌ گذاری و برنامه ‌ ریزی بهتری نسبت به ایران دارند و با افزایش میزان تولیدات خود می ‌ توانند سهم بیشتری از بازار را در اختیار بگیرند.اما همان ‌ طور که اشاره شد در این میان میزان صادرات ورق گرم با افزایش همراه شده است که احرامیان با اشاره به این رشد، تصریح کرد: پیش از آنکه روی رشد ۲۴ درصدی ورق گرم تمرکز شود باید میزان تناژ تولیدشده آن را موردتوجه قرار داد. درواقع در زمان موردبحث، تناژ تولیدی این محصول کم بود. بنابراین نباید تنها درصد رشد برای ما مهم باشد و باید به موارد دیگر نیز توجه کرد.

وی همچنین با اشاره به گذشت نزدیک دو ماه از سال جاری و ورود به ماه سوم، اظهار کرد: با توجه به شرایط فعلی نمی ‌ توان انتظار داشت امسال وضعیت خوبی برای صادرات رقم بخورد.

سخن پایانی

شرایط حاکم بر زنجیره ارزش فولاد و تصمیمات ناگهانی که هر از چندی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت اتخاذ می ‌ شود، باعث شده تا تولیدکنندگان فولاد چشم ‌ انداز بلندمدتی از وضعیت بازارهای صادراتی نداشته باشند. این اتفاق ضربه سنگینی به فرصت ‌ های صادراتی فولاد وارد می ‌ کند.این در حالی است که در ۱۴۰۴ باید تولید فولاد به ۵۵ میلیون تن برسد و بخشی از این تولید راهی بازارهای صادراتی شود، اما بی ‌ تدبیری در برنامه ‌ ریزی ‌ ها باعث شده تا فرصت ‌ ها به رقبا واگذار شود و کشوری مانند ترکیه سهم اصلی را در بازار عراق از آن خود کند. ایجاد دوباره چنین فرصت ‌ هایی برای صنعت فولاد هزینه دارد پس نمی ‌ توان به ‌ راحتی از کنار آن گذشت زیرا جبران آن سخت خواهد بود. شاید همین موضوع باعث شود تا حفظ حضور در بازارهای صادراتی اقدامی سخت اما مهم برای هر صنعتی باشد. باید دید دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت که حالا در پیچ ‌ وخم تفکیک هم قرار گرفته ‌ اند، برای باقی ‌ مانده سال چه تصمیمی خواهند گرفت.