زیـستن بر بـالین بیـمار
تا به حال درددل کسانی که درد شما را درمان می‌کنند، شنیده‌اید؟ افرادی که ممکن است خودشان سراسر درد باشند، اما تنها چیزی که برای‌شان اهمیت دارد، سلامتی و آرامش شماست؛ افرادی که ساعت‌های بسیاری را بیدارند تا مبادا با چشم برهم‌گذاشتنی جان شما به خطر بیفتد.
تا به حال درددل کسانی که درد شما را درمان می کنند، شنیده اید؟ افرادی که ممکن است خودشان سراسر درد باشند، اما تنها چیزی که برای شان اهمیت دارد، سلامتی و آرامش شماست؛ افرادی که ساعت های بسیاری را بیدارند تا مبادا با چشم برهم گذاشتنی جان شما به خطر بیفتد. برای شان دغدغه اصلی این نیست که پدر هستند یا مادر؛ نقش مهم تری برای آنها وجود دارد؛ پرستاری. همان فرشتگان زمینی که از دور شبیه انسان هایی بدون قلب هستند. آدم هایی که ممکن است هزاران بار این جمله را از دهان افراد مختلفی شنیده باشند: «اینا که دیگه براشون مهم نیست».
در این گزارش به مناسبت ۱۲ مه، روز جهانی پرستار، پای درددل پرستاران نشستیم تا شاید این بار ما بر دردهای آنها مرهمی باشیم. البته در تقویم رسمی کشور ما روز ولادت حضرت زینب (س) روز پرستار نام گذاری شده است.
شـب- ایستگاه پرسـتاری
علی سوپروایزر شب یکی از بیمارستان های تهران است؛ پسری کرمانشاهی که حالا با زحمت بسیار و دور از خانواده پس از ۱۲ سال کار کردن، اینجاست. تمام لحظاتی که با هم صحبت می کنیم، لهجه شیرین کردی علی برایم لذت بخش است. علی در یکی از واحدهای ۵۰ متری ساختمانی قد علم کرده در تهران، مستاجر است. صاحبخانه، برای تمدید رهن و اجاره سقف بالای سر علی درخواست ۲۵۰ میلیون پول کرده است.
او می گوید: ۲ شیفت کار می کنم و مجرد هستم؛ با این حال هزارتا مشکل دارم. الان دیگر بیشتر پرستارها دو شیفت کار می کنند تا از پس مخارج زندگی بر بیایند. پرستاری در ۲ شیفت، یعنی تعطیلی زندگی روزمره. به ازای هر ۴۸ ساعت شیفت، ۱۲ ساعت استراحت دارم. ما به ازای ۱۸۰ ساعت کاری ماهانه ۱۳ میلیون تومان دریافت می کنیم که تازه این حقوق امسال است. شب کارها نیز حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان حق شب کاری می گیرند.
علی با گلایه از تاخیر در پرداخت حقوق گفت: برخی از بیمارستان های خصوصی حقوق ها را با تاخیر چندماهه می دهند. برخی از دستگاه ها و تجهیزات بیمارستانی خراب است و بیماران از این خرابی اطلاع ندارند. این مشکلات کار را برای نیروی کار فرسایشی می کند و نتیجه کناره گیری یا مهاجرت بسیاری از پرستاران است.
علی پس از مدتی گپ وگفت یکی از تلخ ترین خاطرات کاری اش را این گونه تعریف می کند: نزدیک عید خانمی ۳۵ ساله با دو فرزند دختر دوقلو برای عمل زیبایی پیکرتراشی به بیمارستان ما آمده بود. درست همان شب، شیفت کاری من بود. زمان حضور این خانم در اتاق عمل، در اتاق عمل دیگری دکتر درخواست واحد خون با گروه A مثبت می کند و پس از مدتی با همان ضوابطی که در همه بیمارستان ها وجود دارد، خون از آزمایشگاه با ذکر مشخصات توسط خدمات به اتاق عمل انتقال داده می شود. در همان لحظه دکتر این خانم نیز درخواست واحد خون با گروه خونی O مثبت می کند که متاسفانه منشی اتاق عمل و تکنیسین بیهوشی با سهل انگاری اسم و گروه خونی را چک نکرده و تنها با چک «کد» روی واحد خونی اقدام به تحویل خون می کنند و در نتیجه این روند گروه خونی A مثبت به خانمی با گروه خونی O مثبت تزریق شده بود. جراحی این خانم ساعت ۸ شب تمام شد و ساعت ۱۱ شب در حال رسیدگی به بیماران بودم که متوجه بی قراری این خانم شدم. کمی قبل، دکتری که درخواست خون A مثبت کرده بود پیش من شکایت می کرد که اینجا پارتی بازی حاکم است و خونی که مریض من نیاز داشته به مریض یک دکتر دیگر تزریق شده است. پیگیر موضوع شدم. گفتند شاید بیمار به خون نیاز نداشت و کیسه خون رها شده باشد. مریضی که به خون نیاز داشت ساعت ۳ وارد بخش شده بود، اما کیسه خون تازه ساعت ۴ وارد اتاق عمل شده بود. با کمی دقت به برگه پایش خون و دیدن کیسه خالی خون متوجه این اشتباه شدم، اما متاسفانه خیلی دیر بود و مریض کاملا کلیه خود را از دست داده و سطح هموگلوبین که باید ۱۲ باشد به ۶ رسیده بود. با این وجود کادر درمان تمام تلاش خود را به کار بست و هر دارویی را تزریق کرد و هر آزمایشی را انجام داد. گروه خونی کاملا تغییر کرده بود و در نهایت بیمار در زمان انجام دیالیز دچار ایست قلبی شد. در تمام این مدت خانواده این بیمار تصور می کردند همه این کارها مراقبت های بعد از عمل است. اشک های علی هنوز هم با یادآوری این خاطره سرازیر می شود.
شب- اورژانس
معصومه، پرستار یکی از بیمارستان های تهران، خانمی با ظاهری جدی است که در ابتدا کمی شک داشتم با من هم صحبت شود، اما این طور نبود. معصومه برای اثبات مشکلات مالی و نامتعال بودن دخل و خرجش، گوشی اش را از جیبش در آورد و گفت: ببین، من راننده اسنپ هم هستم. معمولا چند مسیر طولانی را برای جابه جایی مسافر طی می کنم و بعد به خانه می روم تا به بچه ها برسم. نمی توانم دو شیفت کار کنم؛ بچه هایم در خانه تنها هستند. همسر معصومه سال ها پیش یک شب با یک دعوا از خانه رفته و پس از مدتی معصومه را طلاق داده بود. معصومه با گله های مختلف از دنیا و آدم ها، سراغ یکی از تلخ ترین خاطرات کاری اش می رود و می گوید: خاطره تلخ آنقدر زیاد است که نگو، اما بدترین اتفاق برای من روزی بود که پسری جوان و تصادفی را به اورژانس آورده بودند. مادری میانسال داشت که همیشه با لباس مشکی برای دیدن پسرش می آمد و کلی گریه می کرد. دو روز بعد از بستری بیمار، وقتی بی تابی مادرش را دیدم با او هم کلام شدم. پسر اول این خانم فوت شده بود و پسر دومش برای مراسم تشیع می آمد که در مسیر تصادف کرد و به این حال و روز افتاد. متاسفانه روز چهلم پسر اول، پسر دوم طاقت نیاورد و فوت شد. معصومه با همان ظاهر محکم و جدی، با تعریف این خاطره اشک هایش را با مقنعه اش پاک می کند.
شب- بخش قلب
الهه، پرستار یکی از بیمارستان های تهران، زنی شمالی و حدودا ۴۰ ساله است که با گذشت سال ها زندگی در تهران هنوز هم لهجه شیرین شمالی در حرف زدنش حس می شود. لحن صحبت کردن و هیجانی که در بیان جملاتش دارد هر مخاطبی را به شدت جذب می کند. خیلی سریع از مشکلاتش صحبت می کند. می گوید دختر ۴ ساله ای دارد که در دوران کرونا ۲۷ روز فقط صدایش را شنیده؛ از مشکلات مالی و سختی کار پرستاری که حتی با ۲ شیفت کار هم کفاف مخارج زندگی را نمی دهد. پرستاری فقط عشق است و بس؛ البته کاری به تعداد معدودی از پرستارها ندارم که این باور را ندارند. الهه بعد از کمی گفت وگو یکی از تلخ ترین خاطرات کاری اش را تعریف می کند. او می گوید: پارسال خانمی ۲۳ ساله را به بخش «آی.سی.یو» منتقل کردند. زن جوان که هنگام برگشت از خرید، روی پله های جلوی خانه از درد قفسه سینه نشسته بود و حالا با رسیدن به بیمارستان دیگر قلبش کار نمی کرد. زن جوان مادر ۲ بچه، یکی 5ساله و دیگری 2ساله بود و شوهری که هر شب روی همین صندلی های فلزی سرد و سخت راهرو بیمارستان می خوابید. هر بار که سراغ همسرش می رفتیم تا او را برای برگشتن به خانه قانع کنیم با صدایی پر از بغض می گفت: مدت هاست که می گفت قفسه سینه ام درد می کند. چرا من جدی نگرفتم؟ لعنت به من. وضعیت زن جوان به شدت وخیم بود و باید در لیست پیوند قرار می گرفت، اما متاسفانه قلبش تحمل رسیدن نوبت پیوند را نداشت و از دست رفت. الهه با یادآوری این خاطره چشم هایش پر از اشک می شود.
شب- «آی.سی.یو»
مرتضی، پرستار یکی از بیمارستان های تهران، پسری جوان است که به شغل موردعلاقه خود رسیده است. مرتضی در کنار کار سخت پرستاری به علایق خود نیز می پردازد؛ از ورزش گرفته تا تماشای فیلم های محبوب. خجالتی بودن مرتضی مانع از برقراری سریع ارتباط ما با او شد، اما کم کم شرایط فرق کرد و درددلش حسابی گل کرد. مرتضی گله دارد که چرا مردم همیشه ما پرستاران را مقصر می دانند. اینکه الان یک سرم ساده نیز پیدا نمی شود، تقصیر پرستار است؟ اگر به خانواده مریض بگوییم سرم نیست، داد وبیداد راه می اندازند یا حتی اگر خیلی تحت فشار باشند و مریض آنها بدحال باشد، ماجرا به زد وخورد می کشد. مرتضی با تاکید بر نقش پرستاری در بهبود وضعیت بیمار گفت: اگر مریض نزد بهترین دکتر معالجه شود، اما مراقبت خوب پرستار نباشد، بیمار از دست می رود؛ بنابراین نقش پرستار بسیار مهم تر از چیزی است که تصور می شود. هیچ کس متوجه سختی کار ما نیست. هیچ کس نمی داند اینکه هر لحظه مرگ را در نزدیک ترین حالت ممکن حس کنی یعنی چی؟ برخی فکر می کنند برای ما مرگ دیگران مهم نیست. فشار کاری که به پرستاران وارد می شود، در بسیاری از موارد غیرقابل تحمل است. با چهره ای ناراحت می گوید: تا حالا شنیده ای می گویند کسی خوابید، بلند نشد؟ حقیقت این موضوع یک استدلال پزشکی است و با فعل وانفعالاتی در کار قلب رخ می دهد. ۱۰ سال پیش دانشجوی پرستاری بودم که جلوی چشم خودم، همکارم همین طور خوابید و بلند نشد. هنوز ماجرای آن شب را به خاطر دارم. چرا فکر می کنید برای ما پرستاران جان آدم ها بی ارزش است؟ من همیشه طوری کار کردم که توقع دارم پرستار دیگری در یک بیمارستان از عزیزان من پرستاری کند.
مرتضی با هیجان پیام های سرشار از محبت خانمی را در صفحه گوشی خود به من نشان می دهد و می گوید: فرستنده این پیام ها مادر یک پسر ۱۷ ساله است. پسر جوان به دلیل مصرف مشروبات الکلی در یک جمع دوستانه، دچار مسمومیت شدید شد و با شرایط بدی به بیمارستان رسید. تمام شب تلاش کردم و بالای سرش بودم تا این پسر از مرگ نجات پیدا کند و هنوز باوجود مدت زیادی که از این ماجرا گذشته، ارسال پیام های محبت آمیز این مادر ادامه دارد. مرتضی پس از گله های بسیار از برخی واکنش ها یکی از تلخ ترین خاطرات کاری خود را این گونه تعریف می کند: پسر ۱۶ ساله ای به دلیل سرطان خون بستری بود. مدت ها بود که دکترها از درمان او قطع امید کرده بودند. نزدیک صبح پسر ۱۶ ساله از دنیا رفت و من هنوز لحظه به لحظه پرستاری از این جوان را به خاطر می آورم. مرتضی هنوز هم با جزئیات کامل آن شب و آن پسر ۱۶ ساله را به خاطر دارد.
شب- اورژانس
مهسا، پرستار بخش اورژانس یکی از بیمارستان های تهران است و با تمام خستگی همچنان لبخند می زند. مهسا این روزها درگیر تهیه جهیزیه است و آماده رفتن به خانه بخت می شود. با همان لبخند زیبا می گوید: من واقعا در توانم نیست که دو شیفت کار کنم، اما برای تامین معیشت گاهی مجبور می شوم به عنوان پرستار خانگی به برخی از بیماران سر بزنم. مهسا کمی بعد از گپ وگفت یکی از تلخ ترین خاطرات کاری خود را تعریف می کند. او می گوید: ۵ سال پیش، عده ای خانم با لباس های مجلسی با سروصدای بسیار وارد اورژانس شدند. یکی از خانم ها با گریه و صدای بلند یک جمله را تکرار می کرد: «آخه فقط گفت سردرد دارم.»ماجرا از این قرار بود که عروس ۱۸ ساله صبح روز عروسی روی پله های آرایشگاه سکته مغزی کرده بود و حالا مریض اورژانسی بیمارستان بود. متاسفانه عروس خانم بعد از ۲ ماه کما از دست رفت. تمام کادر بیمارستان در مراقبت از او سنگ تمام گذاشتند و روزی که از دنیا رفت، اشک هیچ کس بند نمی آمد. اشک های مهسا هنوز هم با یادآوری این خاطره سرازیر می شود.
سخن پایانی
این تنها گوشه ای از درد پرستاران زیر آسمان آبی این شهر است؛ همان فرشتگانی که گاهی در مواقع رنج و درد عزیزان مان آنها را سنگدل خطاب می کنیم. پرستاران هم مانند بسیاری از افراد این جامعه پر از درد و مشکلات هستند؛ از مشکلات تامین معیشت گرفته تا فشار کاری. کاش در مقابل این همه زحمت کمی با این فرشتگان زمینی به ظاهر سنگدل، مهربان باشیم.
