سواحل مکران یکی از جادویی‌ترین سواحل ایران است که در سیستان و بلوچستان و جنوب شرقی نقشه واقع‌شده است. این سواحل در همسایگی پاکستان و در جنوب غربی آن، جا خوش کرده است و از سواحل دریای عمان محسوب می‌شوند. این سواحل از گذشته تا امروز، مثل بسیاری از مناطق مرزی جنوب ایران، موقعیت استراتژیک داشته است. بندر چابهار، تنها بندر اقیانوسی ایران در این سواحل جا خوش کرده‌‌ است و وجود این بندر یکی از دلایل اهمیت موقعیت جغرافیایی ساحل مکران محسوب می‌شود.این منطقه از ایران تاریخ پرفرازونشیبی را به خود دیده است. در قرن هجدهم به دستور بریتانیا، این سواحل بخشی از هند محسوب می‌شده است. نگاهی به سوابق طرح‌های توسعه‌ای کشور نشان می‌دهد نظام برنامه‌ریزی طی ۴دهه گذشته بیشتر معطوف به توسعه اقتصادی به‌ویژه در حوزه صنایع سنگین و به‌طور اختصاصی‌تر در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی‌ بوده و اجرای طرح توسعه منطقه‌ای آن‌ هم با وسعتی در حدود ۵۰ هزار کیلومترمربع با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ظرفیت‌های طبیعی تجربه‌ای تازه برای کشور ما به‌حساب می‌آید. بر همین اساس توسعه اقتصادی این منطقه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.سواحل مکران یکی از جادویی‌ترین سواحل ایران است که در سیستان و بلوچستان و جنوب شرقی نقشه واقع شده است. این سواحل در همسایگی پاکستان و در جنوب غربی آن، جا خوش کرده است و از سواحل دریای عمان محسوب می‌شوند. این سواحل از گذشته تا امروز، مثل بسیاری از مناطق مرزی جنوب ایران، موقعیت استراتژیک داشته است. بندر چابهار، تنها بندر اقیانوسی ایران در این سواحل جا خوش کرده‌‌ است و وجود این بندر یکی از دلایل اهمیت موقعیت جغرافیایی ساحل مکران محسوب می‌شود.

لزوم جذب سرمایه جدید

نماینده ویژه دبیر شورای اجرایی توسعه سواحل مکران، گفت: توسعه سواحل مکران به دلیل نبود زیرساخت‌ها به‌کندی پیش می‌رود. سیامک ره پیک در گفت‌وگو با مهر، با اذعان به اینکه، توسعه سواحل مکران یک ظرفیت مهم است، که نه‌تنها به منطقه مکران بلکه به‌کل کشور سودآور است، بیان کرد: در دولت سیزدهم برای اینکه کار توسعه سواحل مکران منسجم‌تر پیش برده شود، شورایی در دبیرخانه ستاد طرح توسعه مکران تشکیل‌شده است، که مصوبه هیات وزیران دارد، و ناظر به دو تا از اصل قانون اساسی است، اصل قانون ۱۲۷ و ۱۳۸ که اصل ۱۲۷ نماینده ویژه رئیس‌جمهوری است که طبق قانون اساسی رئیس‌جمهوری یک نفر به‌عنوان نماینده ویژه خود می‌تواند انتخاب کند، و در ماده ۱۳۸ تقریباً یک مجموعه حقوقی و بخشی از وزرا هستند که این مجموعه تحت مدیریت معاون اول رئیس‌جمهوری و با دبیری نماینده اجرایی ویژه رئیس‌جمهوری و مصوبات هیات وزیران است.

جبران عقب‌افتادگی

ره پیک بابیان اینکه، سواحل مکران در حوزه زیرساخت‌ها عقب‌افتادگی مفردی دارد، افزود: با این عقب‌افتادگی امکان جذب سرمایه‌گذار نیست، که این عقب‌افتادگی فقط باکار مضاعف و جدی گرفتن موضوع قابل‌حل است.

وی به علت عقب‌افتادگی سواحل مکران پرداخت و عنوان کرد: برداشت‌های غلط، تعریف غلط و عقب‌افتادگی ذهنی نسبت به موضوع توسعه سواحل مکران از عواملی است که این عقب‌افتادگی ایجاد کرده است.

ره پیک بابیان این مطلب که توسعه متوازن به شرطی انجام خواهد گرفت که عموم مخاطبین درک درستی از موضوع داشته باشند، تصریح کرد: زمینه‌سازی انجام توسعه و یک توسعه متوازن به شرطی انجام خواهد گرفت که عموم مخاطبین از مردم گرفته تا سرمایه‌گذاران و داخلی و خارجی باید درک درستی از موضوع داشته باشند.

وی بابیان اینکه، مردم باید تعریف درستی از توسعه مکران داشته باشند، افزود: و این وظیفه رسانه‌ها است که درک درستی از این موضوع به مردم الغاع کنند و مدیریت انکار عمومی داشته باشند. وی اضافه کرد: تا زمانی که این موضوع درست شناخته نشود و مفاهیم درستی از این موضوع شگل نگیرد یقینا» نسخه غلطی نوشته می‌شود.

لزوم حضور سرمایه‌گذار

ره پیک گفت: برای دبیرخانه مهم است که تا به هر قیمتی توسعه بخش اقتصادی سواحل مکران ایجاد نگردد، و اگر که سرمایه‌گذاری انجام بگیرد و پربازده شود لازمه آن این است که ذهن مردم منطقه آماده شود و درک درستی از این موضوع نیز داشته باشند.

وی بابیان اینکه، این توسعه برای همه است پس همه باید در این توسعه مشارکت داشته باشندو تلاش بکنند و این نیز بپذیرند، خاطرنشان کرد: اصلی‌ترین کسانی که در حوزه اقتصاد باید بدانند و همچنین لازمه‌ترین کسانی که باید بدانند و مطالبه کنند و شرایط ذهنی مردم را آماده کنند و به سرمایه‌گذار اطمینان خاطر بدهند افراد فرهنگی و رسانه در این منطقه هستند. ره پیک بابیان اینکه، ما در منطقه مکران با مجموعه‌ای از افراد و اقشار متفاوت سرو کار داریم، اعم از روستایی و شهری حتی خارجی و اینجا است که کار ما سخت کرده است، افزود: باید تمام این طیف‌ها با هم منسجم کنیم، و طراحی ارتباط و اغنا‌سازی کنیم.

در انتظار توسعه سواحل

وی گفت: چرخ توسعه سواحل مکران در حال حرکت است و هیچ‌گاه این چرخ از حرکت نخواهد ایستاد پس ما باید هر سند و اقدامی برای این کار در حال حرکت بنوسیم. وی اضافه کرد: این هم نیست که این توسعه نگهداشت از همین رو انرژی و برنامه مضاعف می‌خواهد و همه باید بیایند پای‌کار و اول آنهایی که این منطقه مال آنها است، هرچند که این توسعه برای همه است. وی بابیان این عنوان که انتظار داریم سواحل مکران دروازه توسعه کشور باشد پس کشور به توسعه این منطقه نیاز دارد تصریح کرد: سه سال زمان برای ساخت زیرساخت‌ها داریم و اگر نتوانیم در طول این سه سال زیرساخت‌ها نیز بسازیم مزیت‌های منطقه از دست خواهیم داد. ره پیک گفت: باید یک مدیریت واحد در منطقه ایجاد کنیم تا که بتوانیم موانع برداریم و به این توسعه سرعت ببخشیم.

نقطه اتصال آسیا به دیگر قاره‌های جهان

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سیستان و بلوچستان گفت: سواحل مکران یکی از مهمترین و استراتژیک‌ترین راه‌های آبی جهان به عنوان گلوگاه دریایی اتصال تجارت شمال - جنوب و نزدیکترین منطقه دسترسی کشورهای آسیای میانه و همسایگان جنوب شرق و شرق کشور و در واقع کلید اقتصاد آسیا به دیگر قاره‌های جهان و امن‌ترین نقطه دریایی کشور به شمار می‌رود. مهرداد عرب اول افزود: سواحل مکران و محور شرق با توجه به ظرفیت‌های بی‌نظیری که دارد فرصتی بی‌بدیل برای توسعه ایران اسلامی و حتی منطقه محسوب می‌شود. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان در ادامه گفت: سواحل مکران یکی از مهمترین و استراتژیک‌ترین راه‌های آبی جهان به عنوان گلوگاه دریایی اتصال تجارت شمال - جنوب و نزدیکترین منطقه دسترسی کشورهای آسیای میانه و همسایگان جنوب شرق و شرق کشور و در واقع کلید اتصال آسیا به دیگر قاره‌های جهان و امن‌ترین نقطه دریایی کشور به شمار می‌رود. وی بیان کرد: وجود محور شرق به منظور افزایش نقش و سهم کشور در ترانزیت کالا و حمل و نقل بین المللی، تقویت پیوندهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی با کشورهای شرق و شمال شرقی، ارتقای سطح متوسط درآمد و شاخص‌های توسعه در نواحی شرق کشور، کاهش فعالیت‌های غیر رسمی اقتصادی و جلوگیری از قاچاق کالا و موادمخدر از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار است. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سیستان و بلوچستان با اشاره به قابلیت‌ها، مزیت‌ها و فرصت‌های این استان، اهمیت و جایگاه سواحل مکران و محور شرق در توسعه منطقه و کشور گفت: در این استان علاوه‌بر ظرفیت‌های گفته شده با چالش‌های مهمی همچون پدیده حاشیه‌نشینی، بحران آب و تکمیل نبودن شبکه گاز که در عدم توسعه استان تاثیرگذار است، نیز مواجه هستیم. عرب اول بیان کرد: در سیستان و بلوچستان شاهد پایین بودن تراکم جمعیت (۳.۱۷) نسبت به متوسط کشوری، بالاتربودن درصد جمعیت روستایی نسبت به جمعیت شهری در اکثر شهرستان‌ها، بالاتر بودن ضریب جینی مناطق شهری (۴۹.۰) نسبت به ضریب جینی مناطق شهری کشور (۳۷.۰) جوانترین استان کشور با ۹.۶۳ درصد جمعیت زیر ۳۰ سال، نرخ مشارکت اقتصادی ۵.۳۴ درصد در مقابل۹.۴۰ درصد کشور هستیم. وی ضمن تشریح مدل توسعه سیستان و بلوچستان، اولویت‌ها و ظرفیت‌های پهنه‌های برنامه‌ریزی بر اساس اسناد بالادستی به تحقق چگونگی رشد اقتصادی هدفگذاری شده در سال ۱۴۰۱ نیز پرداخت‌.

توسعه در گرو تکمیل سه زنجیره

طرح توسعه سواحل مکران از اواخر دهه ۸۰ با هدف تامین زیرساخت‌های موردنیاز برای استقرار نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی‌ ایران در این منطقه آغاز شد و در اواسط دهه ۹۰ با رویکرد بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های طبیعی بالقوه و موقعیت ژئو‌استراتژیک و ژئوپلیتیک این منطقه در دستور کار دولت قرار گرفت. طرحی عظیم که در اهدافش صرفا توجه به توسعه اقتصادی مطرح نبوده و با نگاهی همه‌جانبه، توسعه پایدار منطقه را هدف‌گذاری کرد و براساس این رویکرد، مطالعات جامعی در دستور کار قرار گرفت که ثمره آن تبیین استراتژی توسعه شبه‌برون‌زا (تلفیقی از توسعه درون‌زا و برون‌زا) در این منطقه است.اما مساله‌ای  که در طرح توسعه سواحل مکران حائز اهمیت است واکاوی استراتژی‌ها و هدف‌گذاری‌های انجام‌شده است تا مشخص شود در چه بازه زمانی و در چه حوزه‌هایی قرار است شاهد تحول و پیشرفت در این منطقه و به‌تبع آن در کشور باشیم.

سوابق طرح‌های توسعه‌ای

نگاهی به سوابق طرح‌های توسعه‌ای کشور نشان می‌دهد نظام برنامه‌ریزی طی سه دهه گذشته بیشتر معطوف به توسعه اقتصادی به‌ویژه در حوزه صنایع سنگین و به‌طور اختصاصی‌تر در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی‌ بوده و اجرای طرح توسعه منطقه‌ای آن‌ هم با وسعتی در حدود ۵۰ هزار کیلومترمربع با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ظرفیت‌های طبیعی تجربه‌ای تازه برای کشور ما به‌حساب می‌آید. حال دو نکته حائز اهمیت است، اول اینکه دستاوردهای طرح‌های اجراشده و شناخت نقاط قوت و ضعف آن تا چه حد مدنظر راهبران توسعه در کشور بوده و دوم اینکه آیا استراتژی‌های پیش‌بینی‌شده برای این طرح در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی ‌مبتنی بر الگوهای فعلی در کشور است یا با تغییر پارادایم می‌شود انتظار داشت که شاهد تحول در این صنایع باشیم.

سخن پایانی

آنچه در طرح توسعه سواحل مکران موردتوجه قرار می‌گیرد، توازن و هم‌تکاملی در ابعاد توصیفی از استراتژی‌های تبیین‌شده است که همواره از جانب دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران به‌عنوان راهبر این طرح ملی مورد تاکید قرارگرفته است.