رسوخ فناوری در زمین‌های کشاورزی
یدالله دالوند ـ رئیس دبیرخانه کمیته نانو وزارت جهاد کشاورزی
نزدیک به ۱۸ سال می شود که فناوری های نانو، فعالیت خود را در کشور آغاز کرده اند. بیشتر فعالان این عرصه در حوزه نفت، انرژی و سلامت فعالیت گسترده دارند و کشاورزی همواره جزو آن دسته از عرصه هایی بوده است که کمتر به آن توجه شده و فعالان نانوفناوری تاکنون فعالیت محدودی داشته اند، اما نکته قابل توجه این است که در سند دوم ۱۰ ساله نانو به بحث کشاورزی تاکید بیشتری شده است. وقتی صحبت از کشاورزی و توسعه آن به میان می آید، باید به عملکرد وزارت جهاد کشاورزی پرداخت. بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم، کمیته راهبردی فناوری نانو در وزارت جهاد کشاورزی ایجاد شد که این مرکز با پیشران علمی بسیار قوی از آذر سال گذشته فعالیت خود را آغاز کرد. باتوجه به اینکه از یک دهه پیش، مجموعه هایی از شرکت های دانش بنیان و بخش خصوصی و حتی یک سری موسسات و مراکز تحقیقاتی بخش کشاورزی فعالیت هایی در زمینه رسوخ دانش و فناوری نانو در حوزه کشاورزی داشته اند، وظیفه خود را بر این اساس نهادیم که به تولید علم و عملیاتی کردن آن برسیم.
سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی که یکی از معاونت های وزارت جهاد کشاورزی است، در حوزه فناوری نانو، بسته بندی، تولید کود و آفت کش ها فعالیت های زیادی دارد؛ مهم ترین آن واکسن کووپارس که واکسنی بسیار تاییدشده برای پیشگیری از کرونا بوده است. به دلیل اینکه در طول سال ها آمار فعالیت دانش بنیان ها در امر کشاورزی ثبت نشده بود و نمی توان عدد دقیقی را بیان کرد، اما در حدود ۷ هزار شرکت دانش بنیان در کشور داریم که تنها حدود ۴ درصد در حوزه کشاورزی و از این میزان هم، درصد کمی در حوزه فناوری نانو فعالیت می کنند و تولید محصول دارند. به همین دلیل تمام تلاش مان این است که در تعامل با بخش خصوصی و شرکت های دانش بنیان روز به روز بتوانیم فعالیت های خود را گسترده کنیم. در واقع، هدف این است که آن تولید علمی را که در سال های گذشته اتفاق افتاده، تبدیل به دانش و فناوری کاربردی در عرصه کشاورزی کنیم.
گفتنی است، حوزه فناوری نانو با امنیت غذایی رابطه تنگاتنگی دارد. این مولفه برای کشور ما به شدت مهم تلقی می شود، چرا که مباحث مربوط به آب و خاک برای هر کشوری از درجه اهمیت زیادی برخوردار است. در حوزه آب، برنامه ریزی های بسیار مهمی در وزارت جهاد کشاورزی انجام گرفته است. اگر بخواهیم از فناوری نانو در این عرصه نام ببریم، خوب است تا بگوییم امروز به فناوری «نانو حباب» دسترسی پیدا کرده ایم. این فناوری تا درصد بسیار بالایی راندمان و بهره وری مصرف آب را افزایش می دهد. وقتی بهره وری افزایش پیدا کند، در تولید محصول هم شاهد افزایش خواهیم بود.
مطالعات همه جانبه ای در این زمینه آغاز شده و وزارت جهاد کشاورزی نیز با بخش خصوصی قراردادهایی منعقد کرده است. در بحث کشت های وسیع، اصلاح بذر مهم ترین این قراردادهاست که می تواند به فناوری نانو از طریق نانو پلاسما ورود کند. همچنین، در حوزه افزایش تولید باغات در زمینه نهال های اصلاح شده هم فعالیت های زیادی در دست اجراست. به علاوه اینکه می توان درمورد آفت ها هم از نانوسم ها استفاده کرد. به این ترتیب با دانش موجود می توان تولید را با استفاده از نانوکودهای اصلاح شده افزایش کمی و کیفی داد.
در دنیا به این نتیجه رسیدند که افزایش جمعیت، باعث کاهش سطح زیرکشت شده و تولید و امنیت غذایی امروز با چالش هایی مواجه و بعد از جنگ اوکراین با روسیه، امنیت غذایی برای عموم مردم دنیا مهم تر شده است. با توجه به اهمیت صنایع غذایی، از یک سو باید محصولاتی تولید کنیم که سالم و عاری از سموم و کود باشند و از طرفی، محصولات موردنیاز کشور را هم برای حفظ امنیت غذایی تامین کنیم.
بااین تفاسیر استفاده از فناوری نانو می تواند کمبود بازار را جبران کند و نقش مهمی در امنیت غذایی و توسعه کشاورزی داشته باشد. در واقع، خواهان آن هستیم که از فناوری نانو در افزایش کمی و کیفی محصولات بهره بگیریم.
