حدود ۳ میلیون واحد صنفی در سطح کشور وجود دارد که با احتساب خانواده‌های آنها در کشور جمعیتی حدود ۲۵ میلیون نفری وابسته به اصناف و به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در رویدادهای جامعه اثرگذار هستند. اصناف از گذشته تاکنون در شرایط گوناگون کنار مردم بودند و بالاترین سطح رابطه را با بدنه جامعه دارند. حالا باتوجه به شرایط اقتصادی که بر کشور حاکم است، بد نیست برای آگاهی از وضعیت کلی بازار سراغ اصناف برویم. اصناف نقشی اساسی در خلق تقاضا دارند و حلقه پیوند مشتری با تولیدکننده هستند. بر همین اساس می‌توان اصناف را از ارکان اصلی اقتصاد و رشد تولید دانست. به‌عقیده فعالان این حوزه بازار اساسی‌ترین نقش را در بزرگ شدن اقتصاد و تولید و به‌تبع آن خلق ثروت دارند. به‌تازگی عباس علی‌آبادی، وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره جایگاه اصناف در اقتصاد کشور گفت: باید اصناف به‌عنوان زنجیره اصلی اقتصاد کشور وارد عرصه شوند و با تحریک تقاضا تولید را رشد دهند و پیشرفت قابل‌توجهی در اقتصاد ایجاد کنند.

اصناف، زنجیره اصلی اقتصاد کشور

به‌تازگی وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره جایگاه اصناف گفت: کلمه اصناف و انصاف ریشه یکسان دارند و واجب است که کسبه در این راه حق انصاف را ادا کنند و انصاف را به‌عنوان فرهنگ سرلوحه کار و پیشه خود قرار دهند. عباس علی‌آبادی ضمن بیان این مطلب افزود: دشمنان در حال برنامه‌ریزی برای مدیریت جامعه ما هستند و ابزار اصلی آنها ضربه به اقتصاد کشور است که باید اصناف به‌عنوان زنجیره اصلی اقتصاد کشور وارد عرصه شوند و با تحریک تقاضا تولید را رشد دهند و پیشرفت قابل‌توجهی در اقتصاد ایجاد کنند.

وی با بیان اینکه دنیا به سمت انقلاب دیجیتال پیش می‌رود، افزود: علت رشد بسیاری از کشورها دیجیتال بودن بازار آنها در عرصه‌های جهانی است و اصناف ما نیز باید با ورود به این عرصه متحول شوند.علی‌آبادی در ادامه با اشاره به حمایت از کالاهای تولید داخل و ضرورت استفاده از کالای ایرانی عنوان کرد: باید با برندسازی کالاهای ایرانی تولید، اشتغال و کارآفرینی در جامعه را رونق ببخشیم.وزیر صمت ضمن تاکید بر ضرورت تجمیع و متحد شدن جامعه کسبه و بازاریان خاطرنشان کرد: یکی شدن و همراهی کسبه و اصناف باعث بالا رفتن ظرفیت‌های رشد و تعالی در اقتصاد کشور می‌شود.

وی تصریح کرد: اصناف باید با ایجاد شهرک‌های صنفی تخصصی و جذاب به سمت توسعه صادرات‌محور حرکت کنند تا از این طریق باعث جذب گردشگر و رونق بازار شوند.

علی‌آبادی در پایان گفت: در مسیر حمایت از تولید با بانک مرکزی موافقتنامه‌ای امضا کردیم تا با اعطای تسهیلات، بخشی از مشکلات جامعه تولید و تجارت را برطرف کنیم.اصناف تشکلی مردمی است که بیش از ۳۰ میلیون نفر از افراد جامعه را در بر می‌گیرد. این گروه بیش از ۱۸ درصد در اقتصاد کشور نقش دارند، اما به‌اندازه ۲ درصد نیز به آنها توجه نشده است. صمت در این گزارش نظرات کارشناسی فعالان این حوزه درباره نقش اصناف در افزایش تقاضای شهروندان و رشد اقتصادی کشور را جویا شده است.

رشد اقتصاد با نگاه به بنگاه‌های کوچک و متوسط

علی توسطی، مشاور عالی اتاق اصناف ایران با اشاره به سیاست‌‌‌ توجه به واحدهای بزرگ در گفت‌وگو با صمت گفت: از حدود ۵۰ سال پیش تمرکز بیشتر مسئولان بر واحدهای بزرگ صنعتی و کشاورزی بود که به‌واسطه آن صنایع بزرگ مانند فلزات، خودروسازی و... به‌وجود آمدند. این سیاست در صورتی که همزمان به واحدهای کوچک تجاری و تولیدی صنعتی و کشاورزی نیز توجه می‌شد، درست بود، اما در نهایت، این نگاه در بخش بازرگانی و تجارت نیز به‌وجود آمده که صنایع بزرگ ابزار افزایش نرخ رشد اقتصاد هستند.

وی با اشاره به تاثیرات منفی این نوع سیاست‌گذاری در بخش کشاورزی بیان کرد: در نتیجه توجه به واحدهای بزرگ صنعتی و کشاورزی، شاهد کوچک شدن واحدهای کوچک کشاورزی با قانون ارث بوده‌ایم. تحت تاثیر اجرای این قانون زمین کشاورزی که متعلق به یک فرد است، پس از مرگش بین فرزندان او تقسیم و این کار باعث می‌شود یک زمین در ابعاد بزرگ به زمین‌های کوچک تقسیم شود. صاحبان این اراضی کوچک نیز به‌دلیل کافی نبودن سود حاصل از تلاش یکساله کشاورزی، آن را با نرخ بالا به فروش می‌رسانند و به همین راحتی کاربری اراضی کشاورزی تغییر می‌کند. به‌نظر می‌رسد با اجرای قانون فعلی ارث شاهد آسیب‌های جدی در زمین‌های کشاورزی باشیم، چراکه مطابق این قانون، زمین‌ها تا ۲۰۰ متر نیز کوچک می‌شود و از آنجایی که کشاورزی در چنین وسعتی توجیه اقتصادی ندارد، فضا برای تغییر کاربری به‌وجود می‌آید و در نهایت بهترین زمین‌های کشاورزی کوچک و بی‌استفاده می‌شوند.

توسطی عدم رقابت بین تولیدکنندگان را از تاثیرات منفی سیاست توجه به واحدهای بزرگ دانست و افزود: اگر شرکت‌های کوچک تولیدکننده وجود داشتند و فضا رقابتی بود، اکنون با چالش‌های موجود در حوزه‌هایی مانند خودرو روبه‌رو نبودیم. در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۰ هزار هموطن در سوانح جاده‌ای جان خود را از دست دادند و خانواده‌های بسیاری عزادار شدند که بخش عمده این موضوع به کاهش کیفیت خودروها مربوط است.

نقش اصناف در رشد اقتصادی

مشاور عالی اتاق اصناف ایران با اشاره به عملکرد وزیر صمت در راستای حمایت از صنایع، گفت: درباره مسائل کلان کشور شواهد حاکی از تجربه خوب وزیر صمت است؛ در نتیجه همین تفکرات نیز شاهد حمایت از صنایع بزرگ و کوچک به منظور رشد اقتصادی هستیم. چرا که نگاه به بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌تواند منجر به رشد اقتصادی شود.

وی درباره نقش اصناف در رشد اقتصادی اظهار کرد: بیش از ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار واحد صنفی بدون هیچ‌ هزینه‌تراشی برای دولت، اشتغال پایدار ایجاد کردند. از سوی دیگر دولت با دریافت مالیات، عوارض و... درآمد خوبی به‌واسطه اصناف کسب می‌کند.

اصناف، مسئولیت‌پذیرترین خیرین کشور

توسطی با اشاره به حضور پررنگ اصناف در شرایط‌های بحرانی و سخت کشور اظهار کرد: اصناف در هر شرایطی مسئولیت‌پذیری اجتماعی خود را حفظ کرده‌اند و باتوجه به آمار و ارقام، مسئولیت‌پذیرترین خیرین کشور از طبقه اصناف هستند. برای مثال از آنجایی که کشور ما یکی از کشورهای حادثه‌خیز دنیا در زمینه سیل و زلزله است، همیشه شاهد حضور فعال اصناف در کمک‌رسانی‌ها در چنین مواقعی هستیم. همچنین بیشترین میزان مشارکت در شرایط بحرانی یا تعداد ایتامی که به سرپرستی گرفته شده‌اند، مربوط به اصناف است. اما اصناف تریبونی برای نمایش حضور خود در عرصه‌های گوناگون ندارند.

وی با انتقاد از گله‌مندی شهروندان از اصناف بابت تغییر قیمت‌ها در بازار بیان کرد: اصناف ویترین هستند و به محض بروز چالش‌هایی در بازار بدون توجه به ریشه‌های آن شاهد وارد کردن انتقاد به همه اصناف هستیم.

اصناف از روند دیجیتالی شدن جا ماندند

مشاور عالی اتاق اصناف ایران درباره صحبت‌های وزیر صمت مبنی بر تحول اصناف با ورود به بازارهای دیجیتال، گفت: وقتی شرکتی مانند «آمازون» طی چند سال، به جایی می‌رسد که نرخ شرکت آن از کل مبلغ فروش نفت ایران بالاتر است، یعنی اقتصاد دیجیتال در همه جای دنیا فراگیر شده و ما نیز باید در این زمینه آمادگی لازم را از لحاظ نرم‌افزاری و سخت‌افزاری داشته باشیم. در چند سال اخیر موضوع کسب‌وکارهای دیجیتال مطرح شد و استارت‌آپ‌ها نیز در این زمینه فعالیت‌های لازم را انجام دادند، اما متاسفانه اتفاق مثبتی در این زمینه رخ نداد. در نهایت با شیوع ویروس کرونا مردم ناگهان به سمت خریدهای اینترنتی رفتند و اصناف جا ماندند. در واقع اصناف نتوانستند خود را با شرایط موجود تطبیق داده و اکنون فاصله‌ای بین واقعیت‌های اقتصاد دیجیتال و بازار سنتی وجود دارد که امیدواریم با ورود جوانان باانگیزه به بخش مدیریتی اصناف شاهد پیشرفت در این زمینه باشیم.

کسب‌وکار سنتی محکوم به فنا است

قاسم نوده فراهانی، نماینده وزیر صنعت، معدن و تجارت در اتاق اصناف ایران درباره نقش اصناف در رشد اقتصاد به صمت گفت: اصناف قشر عظیمی با بالغ بر ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار واحد صنفی متغیر اعم از تولیدکننده و عرضه‌کننده هستند. برخی از محصولات اصناف تولیدی قابلیت صادرات دارند. در نتیجه نقش اصناف در اقتصاد بسیار پررنگ است.

وی با اشاره به نقش اصناف در افزایش تقاضا در بازار نیز بیان کرد: واحد صنفی نمی‌تواند افراد را مجبور به خرید کند، اما باید با برنامه‌ریزی مناسب بنا بر نیازهای مردم محصولات خود را در بازار عرضه کند. از سوی دیگر بازار با نرخ دستوری مدیریت نمی‌شود و تنها عرضه و تقاضا است که می‌تواند بازار را تنظیم کند؛ اما به‌دلیل اینکه تولید و توزیع مکمل هم هستند، توزیع‌کننده خوب می‌تواند به تولیدکننده راهکار دهد.

درس مکاسب برای جواز کسب

نوده فراهانی با تاکید بر اینکه کسبه حق انصاف را ادا می‌کنند، افزود: اتاق اصناف برای جوانانی که به اصناف می‌پیوندند، کلاس‌های آموزشی برگزار می‌کند که یکی از دروس آن مکاسب است و انصاف و کسب حلال را می‌آموزد. در گذشته نیز این درس در حسینیه‌ها برای افراد تازه‌کار تدریس می‌شد، اما برای مدتی طولانی این موضوع به فراموشی سپرده شد تا زمانی که در سال ۹۱ به‌عنوان رئیس شورای اصناف کشور، بخش آموزش در اصناف را راه‌اندازی کردم. این آموزش‌ها بخش‌های مختلفی داشت که مهم‌ترین آنها همان درس مکاسب است و اکنون گذراندن درس مکاسب برای دریافت جواز کسب، اجباری است. در نتیجه همین انصاف است که در حال‌ حاضر بسیاری از واحدهای صنفی کالاهای از پیش خریداری‌شده خود را در صورت افزایش نرخ با همان نرخ قبل تا اتمام موجودی به فروش می‌رسانند. اما اگر هم افرادی از این موضوع سوء استفاده می‌کنند، از عدم اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی درست توسط مدیران اصناف است که متاسفانه در این موضوع کم‌کاری کردیم.

کسب سنتی را کنار بگذارید

نماینده وزیر صمت در اتاق اصناف ایران درباره دیجیتالی شدن اصناف نیز گفت: هر صنفی که به‌صورت سنتی به کسب‌وکار بپردازد، فنا می‌شود و باید واحد‌های صنفی نیز مانند بروزرسانی کارخانجات با علم روز پیش بروند، زیرا اگر اصناف کارشان را به همین شیوه سنتی ادامه دهند، تا ۳ سال بیشتر دوام نخواهند آورد.

سخن پایانی

بی‌شک جامعه صنفی کشور با در اختیار داشتن بخش قابل‌توجهی از بنگاه‌های خرد، کوچک و متوسط در اقتصاد کشور نقش مهمی دارند، اما برای دستیابی به اهداف نیازمند حمایت و اقتصاد آزاد هستند، چراکه بازار بر مبنای عرضه و تقاضا مسیر راحت‌تری را طی خواهد کرد.