گذار از غرب به عصر پساغرب
مهدی کریمی تفرشی- رئیس کارگروه کسبوکارهای جاده ابریشم یونسکو
ایران از پذیرش درخواست عضویت دائم خود در بلوک تحت رهبری چین و روسیه استقبال کرد؛ چرخشی به سمت شرق که میتوان آن را بهمعنای باز شدن درهای بازارهای بزرگ آسیایی و غلبه بر تحریمهای اقتصادی غرب بهویژه امریکا دانست.
ایران از همان سالهای ابتدایی شکلگیری سازمان همکاری شانگهای تا امروز درخواست و تلاشهای جدی برای الحاق دائمی به این پیمان داشته که در ابتدا با عضویت ایران طبق روال حقوقی و دیپلماتیک در دیگر پیمانها برخورد شد و تهران بهعنوان عضویت ناظر سازمان همکاریهای شانگهای در آمد، اما از آن دوران تا امروز درخواست عضویت دائم و ثابت ایران در این پیمان عملی نشده بود.
میتوان اینطور برداشت کرد که چراغ سبز چین و روسیه به عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای از اطمینان این دو قدرت جهانی از به نتیجه رسیدن مذاکرات وین حکایت دارد.
البته هموار شدن مسیر تبادلات بینالمللی پولی و بانکی ایران با کشورهای جهان نیازمند خروج ایران از فهرست سیاه افایتیاف(FATF) است، در حالی که هنوز تکلیف نهایی لوایح الحاق ایران به دو کنوانسیون پالرمو و سیافتی(CFT) روشن نشده است.
آقای رئیسی در تلاش است با تقویت پیمانهای منطقهای، مبادلات تجاری ایران را آنگونه که با افغانستان و عراق نیز در دوره اعمال سیاست فشار حداکثری امریکا افزایش یافته، در قالب تهاتر کالایی گسترش دهد.
کشورهای عضو این پیمان، در مجموع حدود نیمی از جمعیت جهان را تشکیل میدهند و ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهان هم در کشورهای عضو این پیمان تولید میشود.
پیمان شانگهای از دیدگاه من آینده روشنی خواهد داشت. دستکم ۳ عضو این پیمان (چین، هند و روسیه) در میان ۱۰ قدرت اقتصادی امروز جهان قرار دارند که تا دهههای آینده، جایگاه آنها از این منظر بهبود هم پیدا میکند.
عضویت ایران در پیمان شانگهای و گسترش مبادلات منطقهای را میتوان گامی در جهت کماثر کردن تحریمهای غرب در صورت تداوم دانست و قدرت تحریمهای یکجانبه غرب را کم خواهد کرد؛ ضمن اینکه گامی مهم در جهت گسترش روابط بینالملل است. همچنین این عضویت دائم میتواند یک گام جدی برای اجرایی شدن توافقات ۲۵ساله ایران و چین باشد.
عضویت در سازمانی با حضور قدرتهای بزرگ اقتصادی جهان مثل چین و هند، مزایای فراوان اقتصادی، تجاری، حملونقل، ترانزیت، امنیتی و حتی فرهنگی برای ایران خواهد داشت.
البته در این میان، نفع بلوک شرق از عضویت یک همتیمی قدرتمند مانند ایران با منابع حیرتآور نفت و گاز را هم نمیتوان نادیده گرفت.چین و روسیه، در واقع ادارهکنندگان و وزنههای اصلی این پیمان هستند و موضعگیری آنها علیه امریکا در سالهای اخیر را میتوان یکی از انگیزههای پذیرش ایران در «پیمان شانگهای» در این شرایط دانست.
استفاده درست و حساب شده از این فرصت بینظیر فراهم شده و گسترش مناسبات تجاری با قدرتهای منطقه منجر به افزایش قدرت مانور اقتصاد ایران در جهان خواهد شد.
بههر حال بسیاری معتقدند پذیرش عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای یکی از مهمترین اتفاقات در عرصه روابط خارجی ایران در آغاز بهکار دولت سیزدهم محسوب میشود. ایران سالها عضو ناظر این سازمان منطقهای بود و با پذیرش عضویت دائم ایران ازسوی اعضای آن سیاست خارجی از ظرفیتها و امکانات جدیدی بهرهمند میشود. سازمان همکاری شانگهای به لحاظ جغرافیایی متشکل از قدرتهای مهم منطقه آسیاست که ظرفیتهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گستردهای برای همکاریهای منطقهای دارد و حضور در این سازمان تاثیر غیرقابل انکاری در پیشبرد سیاست خارجی آسیامحور دولت سیزدهم خواهد داشت. از این جهت عضویت ایران در این سازمان یک پیروزی دیپلماتیک است، چراکه سازمان همکاری شانگهای تاثیر جدی در موازنه قدرت بینالمللی در آینده نهچندان دور دارد.