راهی جز کاربرد هوشمصنوعی در مشاغل نداریم
سیدمهدی خلیقرضوی-عضو هیاتعلمی پژوهشگاه رویان
هوشمصنوعی یک ابزار است که با گذشت زمان بیش از پیش مورداستفاده صنایع قرار میگیرد. برای مثال، زمانی که برق اختراع شد، صاحبان مشاغل بهتدریج از آن استفاده کردند و امروز استفاده نکردن از آن بیمعنی بهنظر میرسد، بنابراین با گذشت زمان، هوشمصنوعی هم یکی از اجزای مهم و انکارنشدنی زندگی ما محسوب میشود و چنان با آن آمیخته میشویم که نمیتوانیم تصوری از نبود آن داشته باشیم. در واقع در توسعه تکنولوژی، انتخاب دیگری نداریم و ناگزیر از استفاده هوشمصنوعی هستیم. چنانچه در دنیای امروز نیز، بدون آنکه آگاه باشیم، از هوشمصنوعی استفاده میکنیم. فارغ از مثبت یا منفی بودن ابزارگرایانه به هوشمصنوعی این نگرش در زندگی روزمره و کسبوکارها رواج دارد. در واقع استفاده از نوع و میزان استفاده از هوشمصنوعی بستگی به توسعهدهندگان آن دارد. کاربردی کردن هوشمصنوعی در شرایطی که اپلیکیشنهای مختلف برمبنای هوش مصنوعی توسعه یافتهاند، بستگی به نگرش توسعهدهندگان دارد. همچنین، بستگی به انتخاب ما هم دارد که از هوشمصنوعی در راستای نفع یا زیان بشریت استفاده کنیم. در نهایت، اگر این فرآیند در مسیر درست قرار گیرد، خدمات زیادی در طیفهای گوناگون به انسان ارائه خواهد داد. میتوان نرمافزارهای هوشمصنوعی را به ۴ دسته تقسیمبندی کرد؛ در یک دسته هوشمصنوعی جایگزین برخی مشاغل و فعالیتهای انسانی میشود که نیاز به خلاقیت و تفکر انسانی ندارد؛ برای مثال خوانش بارکدهای خرید در فروشگاههای بزرگ. این بارکد را ماشین بهتر از ما میخواند. مشاغلی هستند که ضرورتی ندارد که به انسان سپرده شوند و ماشین بهتر آن کارها را انجام میدهد. بهطورمعمول در این مشاغل نیازی به احساسات و خلاقیت انسانی نیست و ذات این مشاغل تکراری و خستهکننده است. در آینده نزدیک، چنین مشاغلی از دسترس انسان خارج و با ماشینهای هوشمند انجام خواهند شد. حتی برخی از این مشاغل، برای انسان خطرناک هستند و بهتر است به ماشینها سپرده شوند، بنابراین در چندین سال آینده، این مشاغل بهطورکامل به ماشینها سپرده میشوند و دیگر در گزینههای انتخابی انسان نخواهند بود. اما یکسری مشاغل هم هستند که نیاز به خلاقیت و احساسات دارند و جنبههای انسانی آنها بسیار بالاتر از جنبههای ماشینی است. حداقل تا ۱۰ سال آینده نمیتوان این نوع مشاغل را به ماشینها سپرد؛ برای مثال راهاندازی یک کار جدید یا مدیریت یک سازمان یا انجام فرآیند تحقیق و توسعه، همگی نیازمند احساسات، خلاقیت و تفکرات انسانگونه است، بنابراین ماشینها نمیتوانند جای انسان را در این شغلها بگیرند. با هوشمصنوعی مشاغل جدید در دل مشاغل گذشته ایجاد میشود. در تمامی این سناریوها جز مشاغل دسته نخست، ماشین و هوشمصنوعی بهعنوان همکار در کنار انسان قرار میگیرند، اما طیف استفاده از آنها متفاوت است و بستگی به نوع نیاز بشر دارد. در حقیقت، هوشمصنوعی خدمتگزار انسان در این مشاغل است. در برخی مشاغل، هوشمصنوعی و ماشین به تصمیمگیریهای انسانی بهتر کمک میکند؛ بهطورمعمول مشاغلی که تصمیمگیری در آنها نیازمند خلاقیت و عواطف انسانی است و نیاز به پردازش دادههای زیادی دارد؛ با استفاده از پردازش سریع دادهها به انسان در راستای انتخاب مناسب کمک میکند به این روند تاثیر غیرمستقیم هوشمصنوعی میگویند. با توسعه بهرهگیری از هوشمصنوعی بهطورقطع مشاغلی از بین میرود و مشاغل جدیدی بهوجود میآید، بنابراین با توسعه هوشمصنوعی در کسبوکار تعداد مشاغلی که بهوجود میآید، بیشتر از مشاغلی است که از دسترس انسان خارج میشود. در اینجا اهمیت آموزش در طول عمر افراد شاغل در یک حرفه تعیینکننده است. در آینده با کمک هوشمصنوعی، سرعت کسب اطلاعات بهقدری به انسان کمک میکند که او راهی جز بهرهگیری از آن ندارد. در واقع، انجام کارهای پرمزیت گذشته، دیگر در لیست فعالیت انسان نیست، چراکه ماشین بهراحتی برای انسان آن کارها را انجام میدهد. سرعت بلوغ صنایع مختلف در استفاده از ماشینهای هوشمند متفاوت است. کاربرد هوشمصنوعی در صنایع سلامتمحور، کندتر و در حوزه فناوری بیشتر است. متناسب با نیازهای فعلی کشور، ابزارهایی که در بستر هوشمصنوعی ایجاد میشود، متفاوت است. برای مثال، اگر بخواهیم به تمام مناطق دوردست کشور مانند روستاهای مختلف، خدمات سلامت با کیفیت بالا ارائه دهیم، نخستین مولفهای که بهذهن میرسد، تاسیس مراکز درمانی با تجهیزات بزرگ و افراد زیاد است؛ نظیر بیمارستان یا کلینیکهای درمانی، اما میتوان با بهرهگیری از ماشینها و هوشمصنوعی برای پایداری خدمات، تنها با ساخت یک اتاق و زیرساختهای مبتنی بر هوشمصنوعی و فردی که آموزش کافی دیده باشد، خدمات بهداشتی و درمانی درخوری ارائه کرد؛ در واقع این فرد میتواند در ارتباط با مراکز درمانی و پزشکان، خدمات موردنیاز را به مردم بدهد که یکی از ابزارهای در دسترس، تلفنهمراه هوشمند است. در مراحل پیشرفته حتی هوشمصنوعی هم میتواند گزارش اولیه بنویسد؛ بدون اینکه فرد بخواهد از روستای دورافتاده به مرکز شهر یا شهرهای بزرگ بیاید. در واقع، با ایجاد یک نهاد کوچکتر که هزینه قابلمقایسه با تاسیس یک مرکز درمانی بزرگ ندارد، میتوان خدمات استاندارد و باکیفیت ارائه داد. با کمک هوشمصنوعی، فردی که در یک روستای دورافتاده زندگی میکند، به همان پزشک افراد شهرنشین دسترسی مییابد. در توسعه هوشمصنوعی، فعالیتهای زیادی را انجام ندادهایم؛ در حقیقت نه زیرساختهای هوشمصنوعی را ایجاد کردهایم و نه از فرصتی که هوشمصنوعی میتواند در اختیار ما بگذارد، استفاده کردهایم، بنابراین هنوز راه زیادی برای استفاده از هوشمصنوعی در پیش داریم.