یکی از ویژگی‌های کمابیش منحصر به فرد حوزه معدن ایجاد جریان مهاجرت معکوس است. معدن باتوجه به ویژگی‌های خاصی که دارد، از یک‌سو فعالیتی سخت، دشوار و پردردسر است و از طرف دیگر، سودآوری بسیار بالایی دارد، به‌همین دلیل است که بیشتر کسانی که در این حوزه کار می‌کنند، دارای تیمی بسیار خوب، توانمند و منسجم هستند که از یک‌طرف حوزه نرم‌افزاری را پوشش می‌دهند و از طرف دیگر، بخش سخت‌افزاری را هدایت می‌کنند. این ۲ بال در حوزه معدن بسیار اهمیت دارد و باید هماهنگ و دقیق کار کند.

همزمان آنقدر جذابیت دارد که اگر شرایط، قوانین و ضوابط مناسب باشد، حتی می‌تواند نخبگان را از خارج کشور جذب کند، البته استفاده از این ظرفیت، پیش‌نیازهایی می‌خواهد و بستگی تام‌وتمام به ضوابط و شرایط داخلی دارد.

همان‌طور که پیش از این اشاره شد، حوزه معدن جذابیت بالایی دارد و هرچه از حوزه‌های بالادستی به حوزه‌های پایین‌دستی حرکت کنیم، ارزش‌افزوده آن به‌شکل قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.

از طرفی دیگر، حوزه معدن وابستگی صنایع دیگر را، چه در داخل و چه در خارج از کشور به خود احساس می‌کند، بنابراین همیشه مشتری و مخاطب خود را دارد، حتی در شرایط بد تحریم هم، فروش صنایع معدنی پایین‌دستی به خارج از کشور جریان داشت و با همه محدودیت‌ها و پیچیدگی‌ها، باز هم شدنی بود. به‌همین دلیل، باید روی شرایط ورود و خروج نخبگان تمرکز کنیم و آن را مورد بررسی قرار دهیم و شرایط ماندن یا بازگشت آنها را تسهیل کنیم و در راستای حفظ سرمایه‌های انسانی خود بکوشیم. درحال‌حاضر شرایط تا اندازه‌ای تغییر کرده است. تا ۳، ۲ سال قبل، موضوع مهاجرت انفرادی نخبگان بسیار جدی‌تر و پررنگ‌تر بود.منظور از نخبه در اینجا تنها جوانان دارای تحصیلات ارشد دانشگاهی نیست، بلکه طیفی از افراد توانمند در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امثال آن را در بر می‌گیرد و آنها همه در زمره نخبگان قلمداد می‌شوند. به‌تازگی شاهد تغییر رویه کشورهای مهاجرپذیر در جذب نیروی انسانی دیگر کشورها هستیم. در طول ۳، ۲ سال اخیر کشورهای نخبه‌پذیری مثل استرالیا و کانادا، به‌سمت جذب شرکت‌ها (اعم از شرکت‌ها بزرگ، دانش‌بنیان‌ها، استارت‌آپی و مانند آن) گرایش بیشتری پیدا کرده‌اند و امکانات و تسهیلات بیشتری به آن اختصاص داده‌اند. علت این است که تمام نیروهای کلیدی و تیم کارآزموده موردنیاز برای راه‌اندازی صفر تا صد فعالیت‌های اقتصادی در زیرمجموعه شرکت‌ها شکل گرفته‌اند و برای شروع یک کسب‌وکار موفق، اهمیت هیچ عاملی به‌اندازه تشکیل تیم منسجم و هماهنگ تعداد قابل‌توجهی از شرکت‌های موفق، استارت‌آپ‌های معدنی یا مجموعه‌های پیمانکاری در حوزه صنعت و معدن به مهاجرت روی آورده‌اند. انتقال شرکت‌های فعال و موفق به سرزمین‌های دیگر، علاوه بر اینکه سرمایه‌ها و نیروی انسانی ماهر را با خود خارج می‌کند، تیمی از نخبگان را به‌همراه خود می‌برد.

این آسیب، دامن حوزه معدن را هم گرفته است و همچنان نیروی متخصص ما را جذب می‌کند و باید اعتراف کرد که آسیب به‌مراتب بزرگ‌تری از مهاجرت انفرادی نخبگان به‌بار می‌آورد. درحال‌حاضر آثار و نتایج این جریان خروج جمعی نیروی ماهر و کارآزموده را در کشور مشاهده می‌کنیم که همراه با پیمانکاران خوب و توانمند از کشور خارج شده‌اند و این تازه آغاز ماجرا است و آسیب‌های آن دیر یا زود خود را نشان خواهند داد. بنابراین توجه و رسیدگی به چالش‌ها و موانع این حوزه ضروری است و می‌تواند جلوی جریان خروج نخبگان و کم‌توان شدن این بخش را بگیرد یا دست‌کم سرعت آن را کاهش دهد و به ترمیم حوزه معدن و صنایع معدنی کمک کند.

لازم است، با وضع ضوابط جدیدتر بتوانیم نخبگان، شرکت‌ها و پیمانکاران این حوزه صنعتی را به فعالیت در داخل کشور پایبند کنیم.