ضرورت تشکیل کنوانسیون مقابله با ریزگردها
امسال ریزگردها پای ثابت روزهای بهاری استان‌های مختلف کشورمان از جنوب تا شمال و از غرب تا شرق و مرکز ایران بوده است؛ بحرانی که هر بار نسبت به قبل شدیدتر شده و مشکلات جدی‌تری می‌آفریند.
به‌دنبال ورود موج جدید گردوغبار به برخی استان‌های کشور و تداوم آلودگی هوا، مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات استان‌های تهران، همدان، لرستان، ایلام، البرز، کرمانشاه، مرکزی، خوزستان، بوشهر و کردستان تعطیل شدند.
سازمان هواشناسی معتقد است گردوغباری که در روزهای گذشته در عراق شکل گرفت، امروز نواحی مرکزی، غربی و دامنه‌های جنوبی البرز از جمله تهران را فرا گرفته است. نقشه‌ها، اطلاعات و تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد باتوجه به درشت بودن و فرونشینی این ذرات معلق، شرایط کیفیت هوا در بیشتر مناطق کشورمان رو به بهبود خواهد بود.
در همین حال یک استاد ژئوپلتیک دانشگاه با تاکید بر اینکه مسئله ریزگردها در پی تغییرات اقلیمی طی سال‌های اخیر تشدید شده، پیشنهاد کرد کنوانسیونی متشکل از کشورهای ایران، عراق، ترکیه، کویت، قطر، بحرین، عربستان، اردن، سوریه، مصر و شاید هم سودان تشکیل شود تا راهکاری برای مقابله با این پدیده اتخاذ شود.
عبدالرضا فرجی‌راد در گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به اینکه آیا کنوانسیون یا توافقنامه‌ای در زمینه مقابله با ریزگردها میان ایران و کشورهای همسایه موثر در این پدیده وجود دارد یا خیر؟ گفت: خیر؛ در زمینه ریزگردها هیچ توافق و کنوانسیونی وجود ندارد، حتی فکر نکنم ترکیه هم با همسایگانش چنین توافقی داشته باشد.
وی افزود: تنها در رابطه با آب دجله و فرات توافقاتی میان عراق و سوریه وجود دارد. براساس همین توافق ۵۰ درصد آب این رودخانه‌ها به سمت عراق سرازیر می‌شود. گرچه عراقی‌ها دلخور هستند و عقیده دارند این ۵۰ درصد هم به سمت آنها نمی‌رود، اما ترک‌ها می‌گویند در فصل سیلابی آب بیشتری رها می‌شود.
این استاد ژئوپلتیک دانشگاه همچنین در پاسخ به این سوال که آیا سدسازی‌های ترکیه در کاهش آب دجله و فرات و به تبع آن تشدید مسئله ریزگردها تاثیرگذار بوده است؟ گفت: دو نوع گردوغبار وجود دارد؛ یک نوع گردوغبار از قدیم‌الایام وجود داشته و در ایران و مناطق جنوب غربی کشور هم گردوغبار ایجاد می‌شد. در واقع قبلا در خوزستان به این گردوغبار بادهای سرخ می‌گفتند که گاهی اوقات از خوزستان فراتر می‌رفت و بعد از مدت کوتاهی فروکش می‌کرد.
این دیپلمات پیشین کشورمان اظهار کرد: آن چیزی که در سال‌های اخیر تشدید شده به‌دلیل تغییرات اقلیمی است و این مسئله در عراق، بخش‌هایی از ایران، سوریه، اردن و حتی مصر و عربستان وجود دارد و با کوچک‌ترین حرکت باد این ریزگردها بلند می‌شوند و به آرامی حرکت کرده و به سمت بخش‌هایی از شرق و شمال شرق که ایران باشد، می‌روند.
فرجی‌راد با بیان اینکه سدسازی ترکیه در حال حاضر مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در آینده اثرگذار است، گفت: مسئله سدسازی آن‌گونه نیست که بگوییم ریزگردها به‌دلیل سدسازی‌ها ایجاد شده، زیرا اتفاقاتی توسط بشر در منطقه رخ داده که خود عاملی در شکل‌گیری پدیده ریزگردها است. برای مثال در زمان صدام وقتی شیعیان برای مقابله در نیزارها پنهان می‌شدند، صدام دستور داد هورها خشک شوند یا درباره خشکی هور‌العظیم هم گفته می‌شود چاه‌های نفت موثر بوده است.
وی خاطرنشان کرد: واقعیت این است که تغییرات اقلیمی باعث شده ریزگردها به تهران و برخی از شهرهای شمالی برسند. البته نمی‌توان به‌طور قطعی گفت امکان کنترل وجود ندارد. چنین پدیده‌هایی نیازمند همکاری‌های همه‌جانبه منطقه‌ای است.
این استاد ژئوپلتیک دانشگاه در پاسخ به اینکه آیا وزارت امور خارجه در این زمینه رایزنی‌های دیپلماتیک با کشورهای منطقه داشته و پیگیری‌هایی صورت گرفته است؟ ابراز کرد: ریشه‌یابی و ارزیابی این پدیده در ایران چندان درست نیست و تا حدودی بر مسئله سدسازی ترکیه تمرکز شده است. البته نمی‌گویم ترکیه در رابطه با مسئله آب خطا نمی‌کند، اما اگر واقعا بخواهیم مشکل حل شود باید تمرکز را از یک کشور برداریم و به‌دنبال کنوانسیونی منطقه‌ای باشیم.
فرجی‌راد تصریح کرد: در این مسئله وزیر خارجه را به‌خاطر سدسازی در ترکیه تحت فشار قرار می‌دهند و وی در مجلس حضور یافته و اعلام می‌کند پیگیری‌ها در حال انجام است و در مقابل سخنگوی وزارت خارجه ترکیه هم اعلام می‌کند از لحاظ علمی ریزگردها ارتباطی به سدسازی ترکیه ندارد.
این دیپلمات پیشین کشورمان پیشنهاد کرد کنوانسیونی با عنوان مقابله با ریزگردها متشکل از ایران، عراق، ترکیه، کویت، قطر، بحرین، عربستان، اردن، سوریه، مصر و شاید هم سودان تشکیل و با حضور کارشناسان و مسئولان این کشورها جلساتی برگزار شود و صندوقی هم برای تامین هزینه‌ها ایجاد کنند تا بتوانند به یک راهکار مشترک برای مقابله با پدیده ریزگردها و گردوغبار برسند.
وی ادامه داد: در هر حال باتوجه به تغییرات اقلیمی نمی‌توان گفت آثار این پدیده را به صفر می‌رسانیم، اما می‌توان اقداماتی برای کاهش آثار آن انجام داد و در این زمینه از تجارب استادان برجسته هم استفاده کرد، زیرا برای سلامت منطقه بسیار مهم و حیاتی است. پولی که برای کاهش آثار ریزگردها صرف شود کمتر از میزانی خواهد بود که برای سلامتی مردمی که به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند، هزینه می‌شود.
این استاد ژئوپلتیک دانشگاه با اعتقاد به اینکه مسئله گردوغبار و ریزگردها بسیار جدی است و می‌تواند منطقه را ضعیف کند، گفت: باید در وزارت امور خارجه با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط کمیته‌ای تشکیل یا سفری میان کشورها انجام شود و بدون اینکه انگیزه سیاسی یا اتهام‌زنی داشته باشند حرکت مثبتی در این راستا صورت دهند. هر چه زودتر این کار انجام شود بهتر است، زیرا در آینده سخت‌تر و مشکل‌تر خواهد بود.
