با نوسانات روزانه یا حتی ساعتی نرخ خودرو از در سال‌های اخیر و اختلاف وحشتناک نرخ کارخانه و بازار، بسیاری از کارشناسان با انتقاد از تسلط دلالان بر این بازار، نسبت به‌ضرورت شفاف شدن سازوکار عرضه تولیدات خودروسازان و نزدیک شدن قیمت‌ها به حاشیه بازار تاکید کردند. این در حالی است که از ماه‌های گذشته موضوع عرضه خودروهای داخلی در بورس کالا مطرح شد و در چند نوبت عرضه‌هایی صورت گرفت. هرچند که ایراداتی به عرضه‌های فعلی خودرو در بورس وارد است اما باید نیمه پر لیوان را دید و از مزیت‌های آن غافل نماند. این در حالی است که چندی پیش امید قالیباف، سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با بازار با تایید این موضوع که عرضه خودرو در بورس کالا ادامه می‌یابد، گفت: هرچند در دنیا از بورس کالا برای عرضه خودرو استفاده نمی‌کنند و بیشتر بازاری برای عرضه مواد اولیه و... است، بااین‌حال در مقطع کنونی از این ابزار برای کنترل بازار خودرو کشور باید استفاده شود و بعدازاینکه شرایط تولید و عرضه خودرو بهبود پیدا کرد و نوسانات قیمتی در بازار آزاد کاهش یافت می‌توان عرضه خودرو را با همان سبک و سیاق گذشته به خودروسازان واگذار کرد اما در مقطع کنونی شرایط آن فراهم نیست.  صمت در این گزارش به بررسی نظرات برخی از نمایندگان مجلس درباره عرضه خودرو در بورس پرداخته است.

جوسازی برای دلالی

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی، درباره دلایل دولت برای عرضه خودرو در بورس کالا، گفت: زمانی که نرخ ارز بالا رفت عده‌ای نقدینگی را به سمت بازار خودرو بردند و درحالی‌که پیش‌بینی شده بود با عرضه خودرو در بورس کالا قیمت‌ها تعدیل شوند اما این اتفاق نیفتاد و به عبارت دیگر عرضه خودرو در بورس کالا هم تحت تاثیر نوسانات ارز بی‌اثر شد و اگر بازار ارز روند طبیعی داشت حتما عرضه خودرو در بورس کالا می‌توانست به تعدیل قیمت‌های بازار نیز کمک کند، از طرف دیگر دولت با عرضه خودرو در بورس کالا به دنبال حمایت از بازار سهام است. به گفته بهروز محبی نجم‌آبادی بحث عرضه خودرو در بورس کالا در جهت کنترل نرخ خودرو در بازار و همچنین برای حمایت از سهامداران شرکت‌ها بود که تحت تأثیر قیمت‌گذاری دستوری زیان انباشته بالایی ساخته بودند، ازاین‌رو برنامه عرضه خودرو در بورس کالا همچنان ادامه خواهد یافت. عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به اینکه با بیان اینکه بسیاری از شرکت‌ها تحت تاثیر قیمت‌گذاری دستوری حاشیه سود پایینی داشتند، به همین دلیل بحث عرضه خودرو در بورس کالا اجرایی شده است، افزود: ازاین‌رو برنامه عرضه خودرو در بورس کالا همچنان ادامه خواهد یافت، زیرا برخی از شرکت‌ها با اجرای این برنامه زیان انباشته خود را کاهش داده‌اند و این مسئله به نفع سهامدارانی است که در سال‌های اخیر زیان کرده‌اند. او درباره موضع‌گیری متضاد برخی از نماینده‌های مجلس درباره عرضه خودرو در بورس کالا تصریح کرد: تصمیم‌گیری درباره بورس بسیار سخت است، زیرا بازار سرمایه از فرصت تبدیل به تهدید شده، به همین دلیل تصمیم در بازار باید با حساسیت اتخاذ شود که یک تغییر سیاست منجر به ادامه خروج سرمایه از بازار نشود، ازاین‌رو واکنش‌ها به سیاست‌های اعلامی مورد توجه قرار می‌گیرد.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس افزود: از طرف دیگر باید توجه کرد بازی‌هایی که در اقتصاد وجود دارد چند بعدی است و به محض اینکه تصمیمی در سطح کلان اتخاذ می‌شود، عده‌ای برای سود بیشتر دست بکار می‌شوند، به همین دلیل است که جوسازی‌ها علیه عرضه خودرو در بورس کالا اتفاق افتاده تا بخشی از عرضه‌ها همچنان در بازار دلالی انجام شود.

عرضه خودرو در بورس بدعت عجیبی است

محسن زنگنه، نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس شورای اسلامی در تذکر شفاهی ضمن خطاب به وزیر صمت گفت: عرضه خودرو در بورس بدعت عجیبی است که در دنیا بی‌نظیر است، متاسفانه خودرو بدون سازوکار لازم در بازار سرمایه عرضه شده و اثرات آن نیز مشخص است. به گزارش مهر، وی افزود: این طرح عجیب سبب شده که خودروی ۳۰۰ میلیون تومانی با نرخ ۴۵۰ میلیون تومان عرضه شود. این عرضه به بهانه کشف نرخ و فروش عادلانه مبنای درستی ندارد.

زنگنه اظهار کرد: عده‌ای از نمایندگان اصرار داشتند کسری بودجه و ناترازی در بودجه عامل افزایش نرخ ارز است، اما این مباحث با واقعیت‌های بودجه همخوانی ندارد. همه اینها در حالی است که در ۶ ماهه اول سال ۶۵ هزار میلیارد تومان واگذاری دارایی‌های مالی اتفاق افتاده و در همان زمان ۸/۷۳ هزار میلیارد تومان در بحث تملک مالی داشتیم و این یعنی این فرضیه‌ها صحیح نیست.

سامان‌یابی صنعت خودرو با عرضه در بورس

علیرضا سلیمی، عضو هیات رئیسه مجلس در مورد عرضه خودرو در بورس گفت: با عرضه همه خودروها در بورس دست دلالان و واسطه گران این حوزه قطع و کمک بزرگی در راستای شفافیت به این حوزه می‌شود، چون حاشیه سود ۲۰۰ و ۳۰۰ میلیونی در فروش بعضی خودروها نصیب برخی افراد می‌شود که هیچ توجیهی برای این امر وجود ندارد.

به گزارش ایسنا، عضو هیات رئیسه مجلس بیان کرد: عرضه خودرو در بورس مسئله صنعت خودرو را سامان می‌دهد و اگر قرار است از منابع عمومی پولی گیر افرادی بیاید مشخص و معلوم است.

وی ادامه داد: در شرایط فعلی دلالان حاشیه این سود را به جیب می‌زنند و مردم از این موضوع منتفع نمی‌شوند که با اقدام بورس کمک بزرگی برای ساماندهی صنعت خودرو صورت گرفت.

این عضو کمیسیون صنایع و معادن بیان کرد: مدل عرضه خودرو در بورس موفق عمل کرده است و این اقدام اعضای شورای‌عالی بورس قابل تقدیر است.

بازاری دور از التهاب با عرضه در بورس

علی جدی، نایب رئیس دوم کمیسیون صنایع و معادن مجلس درباره عرضه خودرو در بورس به تسنیم گفت: معادله رقابت خریداران برای خرید خودرو با عرضه مستمر خودرو در بورس کالا و واردات می‌تواند تغییر کرده و رقابت اصلی را به سمت تولید بیشتر و بهتر سوق دهد. تداوم عرضه در بورس از الزامات تعادل بازار خودرو است. برای عرضه خودرو در بورس باید دو موضوع مورد توجه قرار گیرد. اول اینکه به دلیل کمبود احتمالی عرضه، خودروسازان تلاش را برای تأمین نیاز بازار انجام دهند تا رقابت کاذب در بازار شکل نگیرد. دوم اینکه در تعیین نرخ پایه خودرو برای عرضه در بورس باید دقت لازم صورت گیرد تا در کنار عرضه مستمر و قیمت‌های منطقی و تعادلی، بازاری به دور از التهاب موجود این بار در بستر شفاف بورس ایجاد شود.

خروج همه خودروها از گردونه قرعه‌کشی

نظر نمایندگان مجلس برای عرضه خودرو در بورس درحالی عنوان می‌شود که سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز ضمن تاکید براینکه وعده حذف قرعه‌کشی تا پایان سال همچنان بر قوت خود باقیاست، اعلام کرد؛ فرآیند واگذاری خودرو از طریق قرعه‌کشی تا پایان سال به‌صورت کامل، از دستور خارج خواهد شد. وی توصیه کرد؛ باتوجه به اینکه قیمت‌ها در بازار آزاد واقعی نیست، مردم برای خرید خودرو، از بورس کالا اقدام کنند. به گزارش ایسنا، امید قالیباف با حضور در یک برنامه تلویزیونی ضمن اشاره به افزایش تولید خودروها طی سال‌ جاری اظهار کرد: قیمت خودرو، آنچه که در حال حاضر در بازار آزاد اعلام می‌شود، نیست. شواهد حاکی از قیمت‌سازی در بازار است. قیمت واقعی خودرو آن قیمتی است که در بورس عرضه می‌شود، کشف می‌شود. به‌طور مثال ۲۰۰۰ خودرو شاهین در بورس عرضه و قیمت ۳۴۶ میلیون تومان برای آن کشف شد و حدود ۱۹ درصد قیمت پایه، رقابت خورد. این در حالی بود که قیمت آن در بازار در همان روز، ۵۲۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده بود. بنابراین تمام آنچه که می‌توانست قیمت خودرو را نسبت به قیمت کارخانه بالاتر ببرد، ۱۹ درصد بود. این میزان برای خودرویی همچون هایما که بسیار کمتر و حدود ۹ درصد بود. قالیباف با تاکید براینکه مدیریت قیمت در بورس کالا راحت‌تر است، تصریح کرد: ما قیمت‌های بازار آزاد را به‌هیچ ‌وجه قبول نداریم.  وی در رابطه با حذف قرعه فرآیند قرعه‌کشی خودروها، ضمن اشاره به اینکه محصولات سایپا بصورت کامل از قرعه‌کشی خارج شده است و در حال فروش از طریق شرکت انجام می‌شود، گفت: چند مدل از محصولات ایران‌خودرو همچنان در چرخه قرعه‌کشی هستند که قیمت آن‌ها با قیمت بازار فاصله قیمتی بسیاری دارند؛ این خودروها نیز به تدریج تا پایان سال جاری از شمول قرعه‌کشی خارج می‌شوند. همچون پژو ۲۰۷ که از فرآیند قرعه‌کشی خارج شد و در حال حاضر در بورس کالا عرضه می‌شود. قرعه‌کشی مدل مطلوب ما نیست و وعده وزیر صمت نیز بر این بوده است که تا پایان سال قرعه‌کشی بصورت کامل حذف شود که محقق خواهد شد. قرعه‌کشی مدل مطلوب ما نیست و وعده وزیر صمت نیز بر این بوده است که تا پایان سال قرعه‌کشی بصورت کامل حذف شود که محقق خواهد شد. قالیباف در رابطه با برنامه وزارت صمت برای عرضه خودروها پس از حذف قرعه‌کشی اظهار کرد: در حال حاضر باتوجه تعداد خودروهایی که تولید می‌شود و با رشدی که اشاره شد، پیش‌بینی ما این است که طی شش ماه پیش‌رو (سه ماهه زمستان و سه ماهه بهار ۱۴۰۲)،   حدود ۷۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید شود. طی این مدت مقرر شده که ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو هم وارد شود. بنابراین در مجموع طی شش ماه آینده ۹۰۰ هزار الی یک میلیون دستگاه خودرو وارد بازار خواهد شد.

سخن پایانی

نمایندگان مجلس در حالی از ساماندهی بازار خودرو از طریق عرضه خودرو در بورس کالا صحبت می‌کنند که به عقیده کارشناسان بعدازاینکه بازار ارز و خودرو ملتهب شد، در بورس کالا هم عرضه خودرو تا حدودی تحت تاثیر قرار گرفته و این شائبه به وجود آمده که دلال‌ها به این بازار نیز رخنه کرده‌اند. این در حالی است که دولت همچنان مکلف به عرضه خودرو در بورس کالا است زیرا تنها ابزار شفاف و نظارت‌پذیر موجود بود و در نهایت دولت می‌تواند سیاست‌های جدیدی را در قبال معاملات خودرو در بورس کالا وضع کند، اما این مسئله به مزاج دلال‌ها خوش نمی‌آید و تلاش می‌کنند تا بار دیگر بازار خودرو را تحت کنترل خود در بیاورند.