تقلبی عیان که حاجت به بیان نیست
یکی از پرابهام‌ترین بازارها در بین بازارهای بزرگ، بازار لوازم‌یدکی خودرو است.
این بازار با رشد چشمگیر بازار خودرو و همچنین افزایش تنوع خودروهای داخلی و خودروهای وارداتی از چین روندی رو به رشد به خود گرفت. از سوی دیگر بازار لوازم یدکی خودرو یکی از بازارهایی است که پس از اعمال محدودیت ها و خروج خودروسازها دچار تلاطم زیادی شد. این موضوع باعث شد تا سودجویان به تولید لوازم یدکی بی کیفیت و تقلبی روی بیاورند که نه تنها بازار را آلوده می کنند بلکه در مواقعی صدمات زیادی به مصرف کننده وارد می شود. هر چند در میان تولید لوازم بی کیفیت و تقلبی، واردات کالای قاچاق را نیز نباید از یاد برد. هر چند که جولان این «کپی کاران حرفه ای» تنها به خالی شدن جیب مصرف کننده و بی اعتبار شدن تعمیرکار ختم نمی شود و در بسیاری از موارد منجر به مرگ سرنشینان خودرو یا ورود آسیب های مالی و جانی جدی به خریداران این کالاها می شود. صمت در این گزارش به بررسی معضلات ناشی از وجود قطعات تقلبی خودرو و تولیدات زیرزمینی آن پرداخته است.
جولان تقلبی ها در بازار
خرید قطعه یدکی خودرو همیشه یکی از دغدغه های صاحبان وسیله نقلیه است. به ویژه اگر این وسیله نقلیه، راه اصلی کسب درآمد فرد باشد. در این موارد رانندگان تاکسی، ماشین های سنگین و رانندگان اتوبوس حساسیت بیشتری دارند. گاهی مراجعه به تعمیرگاه باوجود دستمزدها و هزینه تعمیرات سنگین برای برخی از رانندگان به راحتی امکان پذیر نیست. از سوی دیگر دل بسیاری از رانندگان از مراجعه های پی درپی به تعمیرگاه ها حسابی خون است. این در حالی است که بسیاری از افراد یک واژه مشترک دارند «تازه تعمیرگاه بودم اما بازهم خراب است!».
برای واکاوی این جمله شاید بهتر است بگوییم در بسیاری از موارد مراجعه کننده به جای تعمیر قطعه در تعمیرگاه، بیشتر با آچار به دست ها و تعویض کارهایی مواجه می شود که همان اول کار، دستور تعویض قطعه می دهند! در برخی از موارد نیز هر کدام از تعمیرکاران حدسی می زنند و یک مشکل جدید به فهرست مشکلات خودرو اضافه می کنند. در نگاهی دیگر شاید بتوان یکی از دلایل بروز این اتفاق تکراری را استفاده از قطعات یدکی تقلبی دانست. قطعاتی که آنقدر خوب کپی شده اند که تشخیص آنها از کالای اصلی برای کاربلدها نیز مشکل است. در همین روزهایی که قطعات تقلبی خودرو حسابی در بازار جولان می دهند، سیدرضا فاطمی امین، وزیر صمت می گوید؛ حدود ۳۰ درصد از قطعات یدکی خودرو در بازار قاچاق یا تقلبی است؛ اما در کنار آن بیش از ۲۳۰ میلیون قطعه یدکی خودرو هم دارای کد رهگیری و اصالت آنها مشخص شده است. اینکه آقای وزیر از لوازم یدکی تقلبی آمار دقیقی دارد و راهی برای جلوگیری از آن نیست، نکته قابل تاملی است!
قطعات تقلبی با کمک دولت جمع شوند
حسن زارع نژاد، عضو انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه سازان خودرو کشور درباره تولید قطعه های تقلبی به صمت گفت: افزایش نرخ قطعات خودرو در سال های اخیر سبب توزیع زیاد قطعات تقلبی و بی کیفیت در بازار لوازم یدکی شده است. افزایش فروش لوازم یدکی بی کیفیت و تقلبی علاوه بر اینکه صدای مصرف کنندگان را درآورده، به معضلی جدی برای تعمیرکاران نیز تبدیل شده است. متاسفانه حدود ۲۰ درصد قطعات خودرو در بازار از طریق قاچاق وارد می شود. همچنین حدود ۲۰ درصد دیگر این قطعات از طریق تولیدات زیرزمینی تامین می شود. این در حالی است که قطعات زیرزمینی و حتی در برخی موارد قطعات وارداتی از کیفیت لازم برخوردار نیستند.
تقلبی های پرضرر
عضو انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه سازان خودرو کشور با اشاره به آسیب های ناشی از قطعات تقلبی خودرو اظهارکرد: میزان خطری که از طریق استفاده از قطعات بی کیفیت به مصرف کننده می رسد به تناسب نوع قطعه خریداری شده متفاوت است. در حقیقت قطعاتی که در بهینه سازی کارکرد خودرو دخیل هستند درصورتی که تقلبی باشند با هزینه های مالی سنگین و خطرات جانی برای مصرف کننده همراه هستند. درنتیجه وجود این قطعات تقلبی می تواند منجر به آسیب های زیادی شود که دامنه آسیب های آن بسیار گسترده است مانند عرضه انواع روغن های بی کیفیت. وی با اشاره به اینکه قطعات تقبلی و قاچاق خودرو، سهم زیادی در بروز تصادفات دارند گفت: جمع آوری لوازم یدکی تقلبی در بازار و برخورد با متخلفان می تواند سبب کاهش آمار تصادفات شود. از سوی دیگر، هزینه های مصرف کنندگان نیز به دلیل استفاده از قطعات استاندارد کاهش می یابد.
راهکار چیست؟
زارع نژاد با بیان راهکاری برای جلوگیری از تولید قطعات خودرو تقلبی افزود: راهکار اصلی جلوگیری از تولیدات تقلبی، جلوگیری از فعالیت سازندگان زیرپله ای یا ورود کالاهای قاچاق تقلبی از سوی دولت است. همچنین فروشندگان نیز نقش بسیار مهمی در این زنجیره دارند و باید تنها از برندهای معتبر و تولیدکنندگان اصلی خرید کنند. در حقیقت اصل اول برای جلوگیری از تولید کالاهای تقلبی، نظارت دقیق دولت بر بازار و جلوگیری از تولید و فروش کالاهای تقلبی و قاچاق است. وی با توجه به اقدامات قابل اجرا برای جلوگیری از تولید قطعات خودرو تقلبی بیان کرد: گام نخست مقابله با عرضه کالاهای قاچاق و تقلبی در حوزه لوازم یدکی خودرو داشتن کد رهگیری است. از ۱۵ مرداد، ثبت «کد نقش» فعالان حوزه لوازم یدکی و قطعات خودرو در سامانه جامع تجارت الزامی شد. فرصت شناسه دار کردن کالاها و دریافت کد رهگیری تا ۱۵ مهر نیز تمدید شد و از ۱۶ مهر همه صنوف عرضه کننده لوازم یدکی ملزم به عرضه کالای دارای کد رهگیری هستند. در این فرآیند کالاهای بدون کد شناسایی جمع و با متخلفان برخورد قانونی می شود. این در حالی است که هنوز مقادیری لوازم یدکی در بازار وجود دارد که منشأ واردات یا تولید آنها مشخص نیست.
بازار آرام می گیرد
عضو انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه سازان خودرو کشور با اشاره به اینکه تولید قطعه اصل ۳ برابر قطعه تقلبی هزینه دارد، گفت: قطعات خودرو باید با استاندارد تولید شوند و با کد شناسه کالا به بازار عرضه شوند. این در حالی است که پیشرفت تولیدات به مراتب با افزایش تولید و اشتغالزایی بیشتر همراه می شود. از سوی دیگر وجود کالاهای بی کیفیت در بازار سبب بی اعتمادی مصرف کنندگان به قطعات موجود در بازار شده است و اگر قطعات بی کیفیت جمع شوند، کمک زیادی به بازگشت اعتماد به بازار خواهد بود.
تنوع، دلیلی برای تقلب
ابراهیم احمدی، رئیس انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه سازی خودرو استان اصفهان درباره تولیدات زیرزمینی قطعات خودرو به صمت گفت: متاسفانه شاهد قطعات تقلبی تولیدی یا قطعات بی کیفیت وارداتی در بازار هستیم. این تولیدات برند مشخصی ندارند و فعالان این حوزه اغلب به اسم سایر برندها کالای خود را عرضه می کنند. در بسیاری از موارد مشاهده شده استفاده از این قطعات خطرات جانی و مالی جبران ناپذیری برای مصرف کننده به همراه داشته است.
وی با اشاره به ضرر ناشی از استفاده از قطعات تقلبی اظهارکرد: متاسفانه تولیدات زیرزمینی قطعات خودرو بسیار زیاد است و آسیب آن تنها شامل حال تولیدکنندگان نمی شود؛ بلکه همه جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد.
این در حالی است که استفاده از این قطعات علاوه بر ایجاد خطرات جانی و مالی برای مردم، سبب آسیب به تولید داخل و ایجاد مشکلات اقتصادی برای تولیدکنندگان و فروشندگان قطعات اصلی و با کیفیت می شود.
تنوع زیاد است
احمدی با اشاره به افزایش تولید قطعات تقلبی لوازم یدکی گفت: هیچ رشته صنعتی تنوع حوزه قطعه را ندارد و بیش از ۱۰۰ نوع قطعه داریم که این موضوع می تواند یکی از دلایل اصلی تولیدات زیرزمینی قطعات خودرو باشد.
این در حالی است که با افزایش نظارت بر این حوزه باید از تولید قطعات تقلبی جلوگیری کرد.
راهکار چیست؟
رئیس انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه سازی خودرو استان اصفهان با بیان راهکاری برای حل این مشکل اظهارکرد: نخستین اقدام برای جلوگیری از تولید قطعات لوازم یدکی به صورت زیرزمینی این است که مانند سایر کشورها نظام جامع مالیاتی اجرا شود که به واسطه آن همه تولیدکنندگان تحت نظارت قرار گیرند. در این صورت کسی نمی تواند تولیدات بی کیفیت و زیرزمینی داشته باشد. در دنیا برای جلوگیری از فعالیت افرادی که به صورت زیرزمینی در قطعه سازی فعالیت دارند، همه افراد را به نظام مالیاتی وصل می کنند. این در حالی است که افرادی که به صورت زیرزمینی فعالیت دارند، تعهدات اقتصادی و اجتماعی خود را به صورت کامل اجرا نمی کنند.
ممکن است این افراد از نیروی کار غیرایرانی استفاده کنند و در بسیاری از موارد نیروهای کار را بیمه نکنند. همچنین این افراد مالیاتی پرداخت نمی کنند. درنتیجه از برندهای نامعتبر استفاده می کنند.
راه هایی برای تشخیص لوازم یدکی تقلبی
با توجه به موارد یاد شده خریداران نیز یکی از حلقه های زنجیره تولید تا مصرف قطعات یدکی هستند. بسیاری بر این باورند که مصرفل کنندگان نیز به اندازه تولیدکنندگان مسئول توسعه یا کنترل این بازار هستند. اما تشخیص کالای تقلبی از کالای اصل یکی از مهم ترین مشکلات است. در ادامه به برخی از شاخص های تشخیص کالای اصل از تقلبی می پردازیم:
رنگ بسته بندی:
با توجه به اینکه کارخانه ها بسته بندی محصولات خود را به ندرت تغییر می دهند و در حجم های بسیار زیاد هم سفارش بسته بندی می دهند؛ بنابراین کیفیت و نوع رنگ به کار رفته در بسته بندی ها نباید دائما تغییر کند. بنابراین توجه به این رنگ و جنس مقوای بسته بسته بندی کالا گاهی می تواند راه گشا باشد.
نوع آلیاژ کاربردی:
نوع مواد و آلیاژی که در ساخت قطعات لوازم یدکی اصلی به کار می رود بسیار مرغوب است و به واسطه همین مرغوبیت از سایر مارک های مشابه متمایز شده است. بدیهی است که نوع آلیاژ کاربردی در کیفیت ظاهری قطعه تاثیرگذار است. مواردی مانند نوع آلیاژ به کار رفته و پرداخت روی قطعات، باعث تمایز قطعات اصلی و غیر اصلی می شود. فروشندگان لوازم یدکی معمولا از این طریق به کیفیت قطعات پی می برند.
نوع نوشتاری روی قطعه:
شاید باورش سخت باشد اما حجم زیادی از لوازم یدکی موجود در بازار، در خارج از ایران تولید می شود! این موضوع سبب می شود گاهی در تولیدات زیرپله ای و روی قطعه یا بسته بندی ها غلط های املایی یا اصطلاحات و لغات اشتباه بکار برده شود. برخی از کمپانی ها نظیر بنز و بی ام و از اصطلاحات مخصوصی برای معرفی لوازم یدکی خود استفاده می کنند. از این رو، فروشندگان با دقت در این موارد ممکن است بتوانند به اصلی یا تقلبی بودن آنها پی ببرند.
نوع پرچ کاری:
پرچ موجود در بعضی از قطعات از دیگر راه های تشخیص است. نوع پرچ کاری از جمله مواردی است که به تجربه و مهارت نیاز دارد و می تواند راهی برای تشخیص لوازم یدکی تقلبی از اصل باشد.
نوع جوشکاری:
به فهرست بالا نوع جوشکاری قطعه را نیز اضافه کنید. اهل فن به راحتی می توانند از نوع جوشکاری قطعه به اصل یا تقلبی بودن آن پی ببرند.
لمس کردن قطعات:
افراد با تجربه از لمس قطعات به اصلی یا غیر اصلی بودن آن پی می برند.
کیفیت بسته بندی:
معمولا موادی که در بسته بندی اصلی به کار می رود مرغوب بوده و این مسئله منجر به کیفیت ظاهری بالاتر بسته بندی اصلی نسبت به تقلبی و همچنین استحکام بیشتر آن می شود.
سخن پایانی
این روزها بازار تعمیرکاران خودرو داغ و گلایه های مشتریان نیز بسیار است. این در حالی است که منشأ بسیاری از این گله ها، نبود قطعه باکیفیت است. در حقیقت زیر این بازار بی نظارت، کپی کاران حرفه ای حسابی برای خود جولان می دهند و حتی گاهی بازار را از دست تولیدکنندگان اصلی می گیرند. این در حالی است که برخی از مسئولان در گزارش ها و سخنرانی ها، با اعداد و ارقام از وجود قطعات یدکی تقلبی خبر می دهند و هر بار نیز می گویند برنامه های گسترده و مشخصی برای جلوگیری از تولید و فروش قطعات یدکی تقلبی در بازار دارند. متاسفانه این موضوع با سایر وعده ها متفاوت است و نمی توان به راحتی از کنار آن گذشت زیرا وجود قطعات تقلبی در خودرو در بسیاری از موارد با خسارت های مالی و جانی همراه است. باید امیدوار بود و منتظر ماند که با طرح جدید دولت و درج کدرهگیری برای لوازم یدکی خودرو چقدر می توان از این اتفاق جلوگیری کرد.
