ارتقای کیفیت معماری و شهرسازی
بهزاد عمران‌زاده-کارشناس بازار مسکن
در چند سال اخیر، کاهش تولید مسکن و بی توجهی به تامین نیاز مردم به مسکن مطلوب، سبب بروز مشکلات فراوانی برای متقاضیان حقیقی مسکن شده است، به طوری که این اتفاق برای قشر عظیمی از جامعه یکی از دغدغه های مهم و تا حدودی دست نیافتنی است. به این دلیل، مجلس یازدهم شورای اسلامی اقدام به تهیه و تصویب قانونی با عنوان جهش تولید و تامین مسکن کرده است که دولت را مکلف به تامین سالانه یک میلیون واحد مسکونی می کند.دولت سیزدهم نیز براساس این قانون و متناسب با برنامه های خود در حوزه مسکن، اقداماتی را برای تولید انبوه مسکن آغاز کرده، اما آنچه باید در اجرای این طرح ها موردتوجه گیرد، درس از خطاهای طرح های پیشین در راستای جلوگیری از ایرادات مشابه است.سوابق پیشین تولید انبوه مسکن حاکی از آن است که باوجود آثار مثبت، معایب و کاستی های فراوان به ویژه در زمینه کیفیت معماری و شهرسازی در این طرح ها به چشم می خورد. این معایب، زمینه ساز مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و … برای خانواده ها و شهروندان شده است.
در راستای اجتناب و جلوگیری از اشتباهات پیشین و ارتقای کیفیت مسکن با نگاه هویت اسلامی ـ ایرانی در طرح جدید مسکن، ضرورت دارد، اصول، کیفیت و بایسته های برنامه ریزی، طراحی و ساخت مسکن مورد واکاوی و بازخوانی قرار گیرد. همچنین، برای رسیدن به هدف مشخص شده، راهبردهای متناسب استخراج و در طرح های آتی موردعمل و توجه واقع شود. همان طور که بیان شد، طرح های مختلفی در دولت های پیشین در حوزه مسکن اجرا شد که هرکدام نقص ها و کاستی هایی را در برداشته است.به عنوان نمونه، یکی از نکاتی که در طرح مسکن مهر به ویژه در حومه شهرهای کوچک برای مجریان و خریداران این واحدها دردسرساز شد، نبود تناسب حجم پروژه های تعریف شده با نیاز و حتی ظرفیت بازار سال های آینده آن منطقه بود. در برخی موارد، به خاطر استفاده از تسهیلات ارزان قیمت ارائه شده، پیمانکاران و انبوه سازان اقدام به تعریف پروژه های کلان و سوداگرانه کرده و متاسفانه به دلایل مختلفی در اتمام و تحویل واحدهای ساخته شده به مصرف کنندگان نهایی بازماندند. این اتفاق باید موردتوجه طراحان سیاست جدید تولید انبوه مسکن قرار گیرد و ضروری است، حجم نیاز مناطق مختلف کشور با یک سازکار مناسب سنجیده شود و خروجی این طرح، متر و معیار حجم واحدهای لازم برای ساخت در هر منطقه باشد.اجرای متمرکز پروژه های این چنینی، به ویژه آن گونه که در طرح مسکن مهر در برخی شهرستان ها اجرا شد، در بسیاری موارد منجر به تفکیک این پروژه ها از سایر مناطق شهری شده و گاهی منجر به متمایز شدن حتی ساکنان این مجتمع ها و نیز تمایز در معاملات خریدوفروش و اجاره این واحدها نیز می شود، به نحوی که به مرور زمان، ارزش این واحدهای ساخته شده نسبت به سایر مناطق شهری یا حومه شهری کم و استقبال از زندگی در آنها نیز به تبع آن کاسته می شود.
توجه به ساخت وساز در فضاهای خالی بین بافت های موجود شهری، توسعه این طرح در مرمت و بهسازی بافت های فرسوده شهری و نیز فراهم کردن امکان اجرای پروژه به صورت تک واحدی و کاملا مستقل توسط جامعه هدف، باعث می شود این تمایز و تبعات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تا حد زیادی مرتفع شوند. اجرای طرح جهش تولید مسکن در بین زمین های موجود در بافت های موجود شهری و روستایی فواید دیگری ازجمله بی نیازی به ایجاد شبکه خدمات شهری، بهبود سطح استاندارد ساخت مسکن در بافت های فرسوده و مسکن روستایی، کاهش هزینه تهیه و تدارک زمین توسط دولت و … خواهد داشت. سیاست گذاری در حوزه مسکن در دولت های مختلف با طرح های متفاوتی اجرا شده است. هر یک از این طرح ها در کنار آثار مثبت خود، تبعات دیگری را در پی داشته اند که به موجب آن رسیدن به هدف نهایی طرح با مشکلاتی مواجه شده است.
