فولاد تشنه سرمایه است
صنعت فولاد امروز باتوجه به اقدامات انجام‌گرفته در سال‌های گذشته در جایگاه دهم تولیدکنندگان جهان قرار گرفته است، اما چالش‌های سال‌های اخیر توانسته سرعت توسعه در این صنعت را کاهش داده و آن را از برنامه پیش‌بینی‌شده عقب اندازد.
صنعت فولاد امروز باتوجه به اقدامات انجام گرفته در سال های گذشته در جایگاه دهم تولیدکنندگان جهان قرار گرفته است، اما چالش های سال های اخیر توانسته سرعت توسعه در این صنعت را کاهش داده و آن را از برنامه پیش بینی شده عقب اندازد. صنعت فولاد تنها ۲ سال با تحقق چشم انداز ۱۴۰۴ فاصله دارد و امروز با مشکلات زیادی مواجه است که تحقق این برنامه را بسیار سخت می کند.در سال های اخیر ورود دولت به قیمت گذاری و دخالت در فرمول گذاری ها توازن در کل زنجیره ارزش فولاد را برهم زده است. متاسفانه گاهی به اسم حمایت از صنعت، تصمیماتی اتخاذ شده که به نوعی مانع در مسیر تولید ایجاد و بسیاری از سرمایه گذاران را برای حضور در این مسیر منصرف کرده است.امروز یکی از اصلی ترین مشکلات صنعت از جمله صنعت فولاد، بحث سرمایه گذاری است. این موضوع در کل زنجیره ارزش فولاد قابل رویت است و اثرات آن قابل بررسی است.
کاهش سرمایه گذاری در معدن
یکی از موضوعاتی که منجر به فرار سرمایه در سال های اخیر شده و توانسته حجم سرمایه گذاری در بخش معدن و صنایع معدنی را کاهش دهد، تغییر در قوانین و مقررات و تصمیمات خلق الساعه است. این در حالی است که در یک سال گذشته بازار ارز نیز با رشد ناگهانی توانست هزینه های معدنکاری و واحدهای صنایع معدنی را افزایش دهد. در چنین شرایطی، قیمت گذاری دستوری تنها می تواند سود حاصل را کاهش دهد و حتی سهامداران را نسبت به وضعیت یک نماد فولادی سردرگم کند.
فاصله معنادار با اهداف تولید
نکته مهم آن است که صنعت فولاد با سرمایه گذاری های انجام گرفته در سال های اخیر حالا تنها ۲ سال تا تحقق چشم انداز ۱۴۰۴ فاصله دارد، اما امروز با حدود ۴۵ میلیون تن ظرفیت نصب شده، تنها توانایی تولید حدود ۳۰ میلیون تن را در اختیار دارد.این موضوع نشان می دهد که صنعت فولاد با مشکلات بسیاری در حوزه زیرساخت ها مواجه است که نمی تواند میزان ظرفیت اسمی خود را محقق کند. در نتیجه، در چنین شرایطی نمی توان انتظار توسعه هرچه بیشتر در بازارهای صادراتی را داشت، زیرا بازارهای صادراتی نیازمند ثبات در عرضه از سوی صادرکننده هستند، اما امروز تولیدکنندگان فولاد ایران نسبت به شرایط پیش رو با نگرانی های زیادی مواجهند.
حمایت و دخالت دولت
صمتسیدشمس الدین حسینی، نماینده مجلس شورای اسلامی بااشاره به مشکلات صنعت فولاد بیان کرد: یکی از موضوعاتی که با آن مواجهیم، سیاست های حمایتی دولت، دخالت در امور اجرایی و قیمت گذاری های دستوری است. در اصل اینکه سیاست حمایتی درباره چه کسانی و چگونه اعمال می شود، سوال پیش روی ما است.
وی ادامه داد: در موضوع قیمت گذاری هر کسی دوست دارد مواد اولیه ارزان و با ثبات نرخ تهیه کند، اما وقتی که به حلقه خودش می رسد، متوجه می شود قیمت گذاری دستوری قدرت تصمیم گیری را کاهش می دهد و دولت را هم با چالش هایی همراه می کند.ما قبول داریم تجربه دنیا نسبت به حمایت و قیمت گذاری مثبت بوده ، اما چطور این دخالت انجام می شود؟به گفته حسینی، مدیریت شناور بازار ارزی دخالت بازاری است.
این نماینده مجلس اضافه کرد: چاره ای نیست جز اینکه در هر رویداد و فصل برخی از این مسائل را تعیین تکلیف کنیم، زیرا در ۳ دهه اخیر این تعیین تکلیف ها انجام نشده است که اگر نتوانیم این کار را انجام دهیم، به نتیجه دلخواه دست نخواهیم یافت.
رشد متوازن با «ارزش افزوده»
وی ادامه داد: فولاد یک صنعت مادر است و در بحث اشتغال و ارزش افزوده مسئله ای کلیدی است.باید در صنعت فولاد شاهد رشد متوازن باشیم. اگر بخواهیم در ۱۴۰۴ به میزان ۵۵ میلیون تن فولاد تولیدکنیم، ظرفیت حمل ونقل متناسب با آن شکل نگرفته است.
حسینی تصریح کرد: صنعت فولاد از تغییراتی جهانی اثر می گیرد و امروز در رتبه دهم جهانی قرار داریم. امروز در بخش صادرات در رده بیستم جهان قرار داریم. سهم ایران در تجارت جهانی فولاد کمتر از یک درصد است.
تمرکز در موارد داخلی و خارجی
وی ادامه داد: در بحث فولاد، افزایش تقاضا ۳۱ درصدی جهانی قابل پیش بینی است. با جهت گیری اقتصاد چین، وجود بازار در کشورهایی مثل چین، روسیه، هند، تداوم جنگ در اوکراین، تعهد بین المللی تولید بدون کربن و… می توان به این پیش بینی رسید. موارد یادشده از امور اثرگذار بر صنعت فولاد در سطح جهانی به شمار می روند.
به گفته حسینی، ما در اقتصاد ایران ضمن توجه به تحولات جهانی باید تمرکز بیشتری بر موضوعات اقتصادی خودمان داشته باشیم. در دهه گذشته، نرخ رشد کمتر از ۱ . ۵ درصد بوده است که اگر نتوانیم تقاضا را در کشور فعال کنیم، آینده ما سخت تر خواهد بود.در سال های ۱۳۸۶ تا ۱۴۰۱ ، متوسط نرخ رشد در بخش اقتصادی و معدن منفی بود.نماینده مجلس شورای اسلامی بیان کرد: یکی از مشکلات ما در صنعت فولاد، تشکیل سرمایه است.
روند نامطلوب سرمایه گذاری
در مجموع، روند سرمایه گذاری نه تنها مطلوب نبوده، بلکه نگران کننده است. یکی از دغدغه های ما این است که سرمایه گذاری های دولتی نیز با محدودیت هایی همراه شود.
وی ادامه داد: رشد بخش ساختمان از رشد اندک اقتصاد هم عقب مانده است.
حسینی بیان کرد: پیش بینی های صورت گرفته، نشان می دهد، به ازای هر یک درصد افزایش در درآمد سرانه به میزان ۱ . ۱ درصد، مصرف فولاد جهان افزایش پیدا کرده است.
وی افزود: ما در حوزه زیرساخت ها به ویژه آب، تامین مواد اولیه و تولید محصولات با ارزش افزوده نیازمند سرمایه گذاری هستیم.
حسینی تاکید کرد: دشواری در تامین مواد اولیه، ناکارآمدی نظام نرخ گذاری، کمبود سرمایه گذاری، ریسک تامین برق، تورم و نوسانات نرخ ارز و اهمیت سیاست های دولت در توسعه از عوامل موثر بر صنعت فولاد ایران است.
سخن پایانی
مسئله مهم امروز به 2 دسته چالش های درونی و بیرونی تقسیم می شود که شاید نقش چالش های درونی بسیار بیشتر از تحریم ها باشد، زیرا تولیدکنندگان فولاد، امروز مسیر خود در بازارهای صادراتی را پیدا کرده اند، اما در این بین چالشی همچون بحث انرژی باعث شده است تا واحدهای فولادی با سختی فراوان موفق به تحقق برنامه سالانه خود شوند. این امر نیازمند فراهم کردن بسترهایی برای جذب سرمایه در بخش معدن تا صنایع معدنی از جمله فولاد است. بدون شک، ثبات در قوانین و دخالت نکردن دولت در قیمت گذاری می تواند مسیر سرمایه گذاری را تسهیل بخشد. امروز در کنار آنکه در حوزه انرژی نیازمند سرمایه گذاری هستیم، در حوزه اکتشافات نیز باید این موضوع بیش از گذشته در دستور کار قرار بگیرد. تامین مواد اولیه از دیگر مشکلاتی است که بخش معدن با آن مواجه بوده و اثرات آن را می توان در حلقه های میانی زنجیره مشاهده کرد.اگر در این مسیر حرکت نکرده و تقاضا در داخل کشور را در کنار توسعه بازارهای صادراتی فعال نکنیم، نمی توان به افزایش سهم صنعت فولاد ایران در تجارت جهانی امیدوار بود. این در حالی است که کشورهای همسایه به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال جذب سرمایه و توسعه طرح های خود در صنعت فولاد هستند که می توانند رقیب جدی برای ایران در بازار محسوب شوند. نمونه این تحرکات را می توان در بازار عراق مشاهده کرد که ترکیه نخستین صادرکننده فولاد به آن و جایگاه دوم به ایران تعلق گرفته است. امروز صنعت فولاد بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازنگری در طرح جامع فولاد است و باید گپ های موجود در آن شناسایی و با جذب سرمایه گذاری جبران شود، در غیر این صورت در سال های پیش رو جبران این مسیر سخت تر خواهد شد.
