ایران و غفلت‌های تجاری همیشگی
یحیی آل‌اسحاق- رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق
توسعه تجارت وابسته به مولفه های متعددی و وجود هر یک از آنها لازم، اما ناکافی است؛ ابزارهایی مانند بسترهای کارآمد حمل ونقل و ترانزیت، کالای صادرات محور، وجود نگاه کلان مدیریتی نسبت به تجارت در بدنه سیاست گذاری های دولتی و سایر موارد این چنینی برای دستیابی به تراز تجاری مثبت و افزایش صادرات غیرنفتی ایران لازم و ضروری هستند، اما در صورت نبود هر یک از این حلقه ها، قطار تجارت به مقصد نهایی خود نخواهد رسید.در این میان، یکی از الزامات اساسی بهبود تجارت خارجی، زیرساخت های فنی و لجستیکی به ویژه در امر حمل ونقل و برای انجام موفقیت آمیز هر فعالیت تجاری، مسئله لجستیک و مجموعه امور پشتیبانی در امر انتقال کالا از اهمیت ویژه ای برخورداراست. کشورها به فراخور نیاز، سیاست های صادراتی و سایر موارد این چنینی، از شیوه های مختلف حمل ونقل استفاده می کنند. حمل ونقل دریایی، ریلی، هوایی و جاده ای، جزو این شیوه ها هستند و موقعیت مکانی کشورها عاملی تاثیرگذار در انتخاب روش حمل ونقل آنها است، به طورکلی در بحث تجارت خارجی، اهمیت در حمل ونقل زمینی و ریلی بیشتر است و کشورهایی که مرز خاکی بیشتری با کشورهای مختلف جهان دارند، همواره در تلاش هستند تا از این فرصت های ژئوپلتیک استفاده کنند. ایران باوجود هم مرز بودن با تعداد زیادی از کشورها و همچنین قرارگیری در موقعیت استراتژیک در منطقه، متاسفانه هنوز در زیرساخت های حمل ونقل زمینی و ریلی خود ضعف های جدی دارد.
پیش تر به قرارگیری ایران در موقعیت جغرافیایی استراتژیک جهان اشاره شد. ایران نقطه مهمی برای اتصال سایر کشورهای منطقه به یکدیگر است، اما کمبودهای زیرساختی و تجهیزاتی سبب شده تا سهم ایران در ترانزیت منطقه به حد مناسب و مطلوبی نباشد. به دلیل نقص های فنی در مسئله حمل ونقل، دیگر کشورها در سال های اخیر، جای ایران را در بحث ترانزیت بین المللی پر و از این ظرفیت تجاری نهایت بهره برداری را کرده اند. بنابراین، رفع نقایص زیرساخت های تجهیزاتی و حمل ونقل، از مهم ترین نکاتی است که باید در راستای افزایش تجارت جهانی به آن توجه داشته باشیم. حمل ونقل ریلی و زمینی از آن رو برای کشور ما حائزاهمیت است که ایران بیشترین مرز خاکی را با کشورهای منطقه دارا است و در مرکزیت یک بازار گسترده تجاری قرار دارد. ایران از این مزیت نه تنها می تواند در بحث صادرات و واردات استفاده کند، بلکه می تواند در سایر فعالیت های مربوط به تجارت خارجی اعم از ترانزیت نیز از این مزیت بهره بگیرد. بیشتر بارهای حمل شده در بین کشورها، از طریق زمینی جابه جا می شود و همین موضوع نشان دهنده جایگاه بالای ترانزیت زمینی است، اما متاسفانه در این مسئله، ایران ضعف های زیرساختی شدید و محدودیت های زیادی دارد. این کمبود تنها در ترانزیت و حمل بار ریلی و زمینی نیست و در حمل ونقل دریایی نیز چالش های این چنینی داریم.
هنوز بنادر ایران توانایی های زیرساختی مناسب برای بارگیری و تخلیه بار ندارند. تاسیسات مربوط به حوزه حمل ونقل دریایی کشور محدود است و ظرفیت بالایی برای انتقال حجم زیاد بار در بنادر وجود ندارد.بنابراین، در حمل ونقل دریایی نیز ضعف ها و چالش های جدی وجود دارد که باید به آنها توجه جدی داشت، چرا که مرزهای آبی ایران به ویژه جنوب کشور، ظرفیت های جدی برای برقراری ارتباطات تجاری با سایر کشورها را فراهم می کنند. خلیج فارس و راهیابی ایران به آب های آزاد از طریق دریای عمان، فرصتی استراتژیک را برای بهبود تجارت به ویژه با کشورهای منطقه شکل داده است، اما به دلیل نقص های تاسیساتی و تجهیزاتی در حمل ونقل دریایی و پایین بودن ظرفیت بنادر، هنوز نتوانسته ایم آن طور که باید و شاید، از مزایای تجارت دریایی، بهره مند شویم.
