فناوری اطلاعات، منجی صنعت توریسم
از دیرباز سفر به قصد اکتشافات یکی از اصلی‌ترین رفتارهای بشر به قصد شناخت جهان پیرامون خود بوده و با اتمام عصر اکتشافات امروزه جنبه تفریحی دارد و یکی از مهم‌ترین لذت‌های انسان امروز است.
در واقع، مردم جوامع امروز هم بسان انسان هزاره‌های پیشین در راستای پاسخ به حس کنجکاوی و ماجراجویی سفر می‌کند. همین امر موجب رونق صنعت گردشگری از ۲ سده قبل شد؛ صنعتی که بعد از صنایع شیمیایی و نفت و گاز، در رتبه سوم بزرگ‌ترین صنعت‌های جهان از لحاظ درآمدزایی به‌شمار می‌رود. بی‌شک برای گردشگری و سفر به یک شهر، کشور یا منطقه، هیچ‌چیز بهتر از این نیست که در آنجا آشنایی داشته باشیم که فرآیند شناخت از محیط ناآشنا را راحت‌تر و کاری کند که سفرمان با کوهی از ناشناخته‌ها و آزمون و خطاها همراه نباشد. آشنایی که آن منطقه را بشناسد. برای مثال، بداند کجا اقامت با کیفیت بهتر و ارزان‌تر است یا مناطق دیدنی کجاست و کجا می‌توان غذاهای محلی خوشمزه را تجربه کرد. آشنایی که بتوانیم از قبل بعضی از نمونه برنامه‌های سفر را با او هماهنگ کنیم تا بار سفر را آسوده‌خاطر ببندیم. امروز در دنیای فناوری اطلاعات این آشنا در تلفن‌های هوشمند همه ما یافت می‌شود و در هر شرایطی در دسترس است. استارت‌آپ‌های گردشگری قرار است تا نقش این آشنا را بازی کنند. این پلتفرم‌ها توانسته‌اند انواع سفر را تسهیل و پیش‌بینی‌پذیر کنند. هرچه صنعت گردشگری بزرگ‌تر شود و تعداد گردشگران بیشتر، نیاز به ارائه خدمات و اطلاعات به آنها هم بیشتر احساس می‌شود. صمت در این گزارش به چالش‌های پیش‌روی استارت‌آپ‌های گردشگری پرداخته است.
لزوم همکاری صمت با میراث فرهنگی
امیرحسین پاینده، فعال در زمینه استارت‌آپ گردشگری در گفت‌وگو با صمت درباره اصلی‌ترین چالش استارت‌آپ‌های گردشگری گفت: فعالان استارت‌آپی صنعت گردشگری، به‌تازگی با مشکلات و چالش‌های زیادی مواجه شده‌اند، از فیلترینگ گرفته تا محدودیت‌های دیگر که گریبانگیر آنها شده است. با گذشت تقریبا یک سال از فیلترینگ گسترده در فضای مجازی و سرعت کم‌گاه وبیگاه اینترنت، هیچ نهادی هم برای قانون‌گذاری در این حیطه اقدامی نکرده و همین امر موجب چالش‌های عدیده‌ای در توسعه استارت‌آپ‌های گردشگری و حتی عرضه صنایع‌دستی در فضای مجازی شده است.
پاینده بااشاره به اینکه قانون‌گذاری استارت‌آپ‌های حوزه گردشگری، باید از کانال وزارت صمت و سازمان میراث‌فرهنگی بگذرد، گفت: بخشی از کار باید با وزارت صمت واگذار شود و قسمتی هم باید با میراث فرهنگی هماهنگ شود. به‌اعتقادمن، مسئولیت این امر برعهده هردو وزارتخانه است. صمت می‌تواند به بحث نیروی کار، تولید، فروش و... بپردازد و نظرات تخصصی از جانب میراث فرهنگی باشد.
وی افزود: قسمتی از این موضوع به نیروهای کار و بحث رد شدن بیمه مربوط می‌شود و البته مسائل دیگر، که به‌هرحال با وزارت صمت سروکار دارد اما در موضوع اصلی که همان قوانین و شاکله و... است، میراث فرهنگی می‌تواند بیشتر موثر باشد، این یک کار تخصصی است و به‌طورطبیعی به یک‌سری نظرهای تخصصی هم در زمینه این موضوع احتیاج دارد، در حالی که وزارت صمت فقط می‌تواند بحث فنی کار را پوشش دهد. در نتیجه، برای قانون‌گذاری، بخشی از کار باید به وزارت صمت واگذار شود و قسمتی هم با میراث فرهنگی هماهنگ شود. در واقع، ما نیازمند نوعی هماهنگی و همکاری و بسترسازی بین این ۲ وزارتخانه هستیم، اگر هردو در کنار هم و با هماهنگی کار کنند، خیلی بهتر است.
کرونا توفیق اجباری شد
پاینده بااشاره به محدودیت‌های استارت‌آپی حوزه گردشگری و صنایع‌دستی گفت: همه‌گیری کرونا آسیب جدی به استارت‌آپ‌های گردشگری زد، اما برخی از رهبران استارت‌آپی تلاش کردند با سرمایه‌گذاری‌های شخصی و رصد بازارهای جدید، ضررهای‌شان را جبران کنند، اما یافتن بازارها و نیازهای جدید زمانبر بود و همین فرآیند، آسیب‌های مالی را به‌دنبال داشت، اما برای برخی فعالان، این یک توفیق اجباری شد تا به فعالان سنتی دسترسی بیشتری پیدا کنند. همچنین، تلنگری بود تا بتوانند بازارهای جدید را بیابند، بنابراین این محدودیت‌ها برای برخی در بحث فروش به فرصت تبدیل شد.
خریداران صنایع‌دستی به استارت‌آپ‌ها اعتماد نمی‌کنند
پاینده بااشاره به چالش‌های ورود فعالان صنایع‌دستی از یک فضای سنتی به سمت یک فضای مدرن که همان استارت‌آپ است، گفت: بیشتر چالش‌ها همان بحث اعتمادسازی است، وقتی می‌خواهند در یک فضای سنتی محصولی را بفروشند، با خریدارهای خود آشنا هستند و رودررو معامله می‌کنند، خریداران باسابقه و نیروهای جوان کمتر در رأس کار قرار می‌گیرند، اما در استارت‌آپ‌ها، نخستین مشکل، بحث اعتمادسازی در این سیستم است، سرمایه و فروش و پول این افراد در یک سیستم مجازی جریان دارد.
وی افزود: هنگام فروش محصول نمی‌دانند چه تعداد پیش‌بینی فروش باید داشته باشند. برای مثال، در بازار سنتی یک‌سری سفارش می‌گیرند و حدودی اطلاع دارند و تولید می‌کنند، اما در فضای مجازی نمی‌دانند که قرار است فردا قرار چند سفارش داشته باشند؛ بنابراین درخواست که زیاد می‌شود، فروش را بالا می‌برند و ممکن است که اتفاقاتی بیفتد و محصول‌شان به‌دلیل جو حاکم یا تبلیغات یا هر مولفه دیگری فروش نرود.
این کارشناس گردشگری تاکید کرد: به‌هرحال، کسب‌وکارهای مجازی در راستای گسترش فعالیت‌های خود تبلیغات می‌کنند و در صورت ادامه‌دار بودن و فرآیند تبلیغات است که می‌توانند جای خود را در بازار این صنعت باز کنند، اما متاسفانه باوجود وضعیت فیلترینگ و شرایط نوسانی اینترنت در ایران، فعالان استارت‌آپی در دنیای گردشگری نمی‌توانند پیش‌بینی دقیقی از روند کسب‌وکار خود داشته باشند. به‌طورقطع توانایی برنامه‌ریزی یا در نظر گرفتن حدی از استاندارد در مسیر پیشرفت با هر سرعتی، کمک زیادی به رهبران استارت‌آپی در صنعت گردشگری می‌کند.
شناخت رمز موفقیت یک استارت‌آپ
پاینده بااشاره به بهترین روش برای توسعه اپ‌های گردشگری گفت: بهترین راه این است که با کشورهای مختلف ارتباط برقرار کنیم، هرچقدر بتوان نمودهای گردشگری و آثار صنایع‌دستی را به ملت‌ها بشناسانیم، همانقدر می‌توانیم نسبت به توسعه صنعت گردشگری امیدوار باشیم. بی‌شک صنایع‌دستی سفیر قابل‌اتکایی برای رشد و توسعه صنعت گردشگری خواهد بود. به‌اعتقادمن، باید با صنعتگران و فروشندگان محلی جلسات مستمر و حرفه‌ای گذاشته شود و نیازسنجی کنیم. برای مثال، باید با سلایق و اهداف سفر مردم کشورهای گوناگون به‌ویژه کشورهای اطراف آشنا شد و اطلاعات درخوری کسب کرد. این موضوع نیازمند یک‌سری مطالعات است. برای مثال، در حوزه فروش آثار صنایع‌دستی باید بدانیم مردم کدام کشور توجه بیشتری به کدام هنر دستی ایران‌زمین نشان می‌دهد و با المان‌های خودشان به تولید محتوا برای همان جامعه بپردازیم. بعد از اینکه آن برند یا استارت‌آپ شناخته شد، در واقع آرام‌آرام مردم کشور مقصد به‌طوراتوماتیک شروع به پیگیری و خرید آن محصول می‌کنند.
آینده را از نو بسازید
آرش نورآقایی، کارشناس گردشگری و میراث‌فرهنگی در گفت‌وگو با صمت گفت: در آینده‌ای نزدیک جمعیت کشور ما رو به پیری است و باید نسبت به این معضل، اقدامات و برنامه‌ریزی‌های موثری داشته باشیم. در حقیقت، باتوجه به محیط‌زیست و براساس روش‌های آینده‌پژوهی باید به اهدافی جامه‌عمل بپوشانیم که به نوسازی می‌انجامد. در واقع، باید از گذشته خود در راستای نوسازی آینده استفاده کنیم و اگر ندانیم که در قرن حاضر چه اتفاقاتی می‌افتد، نمی‌توانیم نسبت به خروجی‌های رویدادهای این‌چنینی خوش‌بین باشیم.
نورآقایی افزود: برای دریافت خروجی موردنظر از یک رویداد باید وقایع ایران و جهان را به‌درستی بررسی کنیم تا بتوانیم آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی مفیدی هم داشته باشیم. صنعت گردشگری اهمیت زیادی در توسعه اقتصادی یک کشور دارد. بر همین مبنا باید دید که چه پیشینه‌ای دارد و ما چقدر دانشجو و دانشمند در این حوزه تربیت کرده‌ایم.
وی ادامه داد: معضل اصلی در بحث برنامه‌ریزی و آینده‌پژوهی در صنعت گردشگری، دسترسی به آمار است؛ به‌همین‌دلیل است که نمی‌دانیم در عرصه گردشگری سرمایه‌گذاران در کجا باید سرمایه‌گذاری کنند و نمی‌دانیم که چه نیازهایی به‌لحاظ کمیت و کیفیت و حتی تعداد افراد داریم. همه اینها مستلزم آمارگیری است؛ در واقع، باید با این آمارها برای آینده برنامه‌ریزی کنیم. با آمدن فضای دیجیتال، فناوری‌ها و استارت‌آپ‌ها باید بدانیم که چه فرآیند تحولی شکل گرفته است و چه روند تحولی باید شکل بگیرد.
مسئولان به یک بیدار باش نیاز دارند
سیدکمیل طیبی، مدیر قطب علمی اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان گفت: ایران از سویی به‌لحاظ برخورداری از ظرفیت‌های گردشگری نظیر آثار صنایع‌دستی و آثار منحصر به فرد فرهنگی که برخی هم در یونسکو ثبت شده است، جزو ۱۰ کشور با ظرفیت بالا در توسعه گردشگری است؛ اما تاکنون فعالیت‌های مناسبی در این زمینه انجام نگرفته است. مسئولان به یک بیدارباش برای کمت شن فرصت‌سوزی‌ها نیاز دارند. به‌گفته طیبی، از آنجایی که این صنعت اشتغالزا است، به ساماندهی فضای کسب و کار کمک زیادی می‌کند. بی‌شک کمک‌های دولتی در توسعه استارت‌آپ‌های گردشگری می‌تواند بسان یک برگ برنده به‌حساب بیاید.
وی ادامه داد: ماهیت صنعت گردشگری، یک کسب‌وکار پاک است که با فرهنگ و شناسایی تمدن‌ها سروکار دارد و باعث افزایش ارزش‌افزوده می‌شود. کشورهایی که در این عرصه موفق هستند، از مولفه‌های فرهنگی‌شان نهایت استفاده را کردند.
طیبی گردشگری را بستر مطمئنی در ترویج سنت‌های فرهنگی دانست و گفت: خمیرمایه صنعت گردشگری صلح است. در واقع، گردشگری راه مطمئنی است که می‌توانیم با توسعه آن در بهبود صلح بین‌الملل گام برداریم و دوستی بین کشورها را ارتقا بخشیم و فرهنگ خود را به دیگری بشناسانیم. به‌گفته این کارشناس، آینده اقتصاد و روابط‌اجتماعی در جهان به گردشگری وابسته است و فناوری کمک زیادی به آن می‌کند.
سخن پایانی
ایران در سال‌های اخیر با مسائل اقتصادی دست به گریبان بوده و این موضوع بر کسی پوشیده نیست؛ همین امر بسیاری از کسب‌وکارهای گردشگری و کارآفرینان این حوزه را با چالش‌های غیرقابل‌انکاری روبه‌رو کرده است. از طرفی هم، به‌گفته برخی کارشناسان، اخبار مثبت بسیار کمی درباره منطقه و به‌ویژه ایران، در دنیا وجود دارد و به‌همین‌خاطر، باید برای تبلیغات گردشگری و جذب گردشگر، چندبرابر کشورهای دیگر هزینه شود. به‌عبارت روشن‌تر، اگر کسب‌وکارهای گردشگری در کشورهای دیگر، تنها برای معرفی و تبلیغ مجموعه خود تلاش می‌کنند، کسب‌وکارهای ایرانی باید در گام اول برای معرفی ایران هزینه کنند و سپس، به تبلیغ خدمات خود بپردازند. کارشناسان معتقدند که جذب نیروی متخصص و کارآمد، به یک معضل در بخش گردشگری تبدیل شده و البته این موضوع فقط به ایران محدود نمی‌شود. گزارش‌های بین‌المللی حاکی از آن است که این چالش بعد از شیوع کرونا، در تمام مقاصد گردشگری دنیا بیشتر شده و کارآفرینان گردشگری در دیگر مناطق جهان را نیز با مشکل مواجه کرده است.
