صنایع بی‌بهره از دانش روز محکوم به زوال هستند
توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه به‌دلیل اثرات و پیامدهای بسیار مثبت آن در ایجاد تحولات فناورانه، اقتصادی و اجتماعی از دیرباز موردتوجه استراتژیست‌ها، سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان دانشگاهی و صنعت قرار داشته و تلاش‌های فراوانی برای ایجاد پیوندی اثربخش بین صنعت و فناوران بیرون‌آمده از دل دانشگاه انجام گرفته است.
کارشناسان معتقدند که دانشگاه و صنعت از مهم‌ترین و اثرگذارترین نهادها در توسعه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و پیشرفت‌های اقتصادی و فناورانه جامعه هستند. اهمیت در ارتباط میان علم و فناوری، ادغام علم و صنعت، ظهور صنایع برمبنای علم، استفاده از علم به‌عنوان روش‌هایی برای به‌وجود آوردن مزیت‌های رقابتی در بخشی از شرکت‌ها و نیز جهانی‌سازی اقتصاد و بین‌المللی‌سازی فناوری، برخی از دلایلی هستند که ارتباطات مشترک میان شرکت‌ها و سازمان‌های تحقیقاتی را توجیه می‌کنند. قرن ۲۱ رقابت بین‌المللی اقتصادی بر پایه دانش است. رقابت در بازار فناوری محور امروز جهان مستلزم ادغام دانش‌های نوین با صنعت است. صنعتی که بی‌بهره از دانش روز باشد، محکوم به زوال و دانش بدون کاربرد در صنعت بی‌ارزش قلمداد می‌شود و این یعنی پیوند دانشگاه با صنعت. شبکه تبادل فناوری که زیرمجموعه معاونت علمی و فناوری اقتصاد دانش‌بنیان است چند سالی می‌شود که به‌عنوان رابط میان صنعت با اکوسیستم دانش‌بنیان شناخته می‌شود؛ این نهاد با نیازسنجی صنوف مختلف در صنعت در پی شناسایی راه‌حل‌های برآمده از دانش‌بنیان‌ها است.صمت در گزارش امروز به معرفی و روند فعالیت شبکه تبادل فناوری و نقش آن در کاربرد دستاوردهای دانش‌بنیان‌ها در صنوف مختلف صنعتی پرداخته است.
بروزرسانی، برگ برنده دانش‌بنیان‌ها
امروزه صنایع کشور بیش از هر چیز نیازمند بروزرسانی است. به‌اعتقاد بسیاری از فناوران، بیشتر محصولات فناورانه تاریخ مصرف دوساله یا شاید هم کمتر دارند و اگر محصولی که ۲ سال پیش تولید شده است، متناسب با نیازهای روز تغییر نکرده باشد، عمر زیاد و خواهان قبلی را نخواهد داشت. دانش‌بنیان‌ها باید خود را با آنچه نیاز صنایع است، به‌روز کنند. به‌عبارت دیگر، اگر هر سازمانی توانست خود را به‌روز کند، در جامعه هدف ماندگار خواهد شد، در غیر این صورت، رو به‌اضمحلال می‌رود. برای مثال، یک زمانی کفش ملی به روسیه صادر می‌شد، اما امروز کمتر بازاری مخاطب کفش ملی است یا در مثالی دیگر، روزگاری شرکت علاءالدین، بزرگ‌ترین تولیدکننده چراغ والور بود، اما از آنجا که نتوانست پابه‌پای فناوری روز پیش رود، در نهایت نتوانست جایگاه خود را در بازار حفظ کند. در واقع، یکی از فرآیندهای اعتمادسازی صاحبان صنایع بزرگ به‌روز بودن دانش‌بنیان‌ها است. در اصل خدمات‌دهی متناسب با بازار هدف از سوی دانش‌بنیان‌ها از دیگر فرآیندهای مهم دانش‌بنیان‌ها در راستای باز شدن راه‌شان به صنایع داخلی کشور است. شناخت نیاز بازار، برگ برنده هر تولیدکننده است. ذائقه اصلی بازار در حرکت‌های آهسته و گام‌به‌گام شناخته می‌شود. بهتر است پیش از صرف میلیون‌ها تومان برای تولیدات با تیراژ بالا؛ چند نمونه اولیه برای شناسایی مخاطب تولید شود. متاسفانه راه برای جا افتادن در چرخه صنعتی کشور هنوز زیاد است و بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان نتوانستند تعاملات تجاری جدی با کارخانه‌داران بزرگ و صاحبان صنایع در کشور برقرار کنند و بیشتر تعاملات ما جسته‌گریخته بوده است. گفتنی است، بیشتر این افراد هم برای به‌روزآوری هزینه جدی نمی‌کنند.
از شبکه تبادل فناوری نانو تا همه دانش‌بنیان‌ها
سید محمدامین علوی در جلسه بررسی فعالیت‌های شبکه تبادل فناوری با حضور اصحاب رسانه ضمن معرفی شبکه تبادل فناوری بااشاره به روند نیازسنجی صنایع و معرفی آنها به شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: در ابتدا فعالیت این شبکه در سال ۹۴ منحصر به فناوری نانو می‌شد و در جریان ارتباط با صنعت، نیازهای صنایع را شناسایی کردیم و به ۱۵۰ شرکت فناوری که در آن زمان در حوزه نانو فعال بودند، معرفی می‌کردیم و راه‌حل ارائه می‌دادیم. وی با بیان اینکه از این طریق شرکت‌ها به صنعت معرفی می‌شوند، ادامه داد: از سال ۹۷ فعالیت‌های این شبکه توسعه و گسترش پیدا کرد و با حذف تبادل فناوری نانو از عنوان این شبکه، کل شرکت‌های فعال در اکوسیستم توانستند از خدمات این شبکه تبادل فناوری بهره‌مند شوند. در واقع، این شبکه ماهیت حقوقی پیدا و با اصناف مختلف در صنعت شروع به تبادل فناوری کرد. به‌واسطه کارگزاران فعال در شبکه تبادل فناوری راه‌حل‌هایی را که شرکت‌های دانش‌بنیان برای رفع موانع ایجاد کردند، ارزیابی و بعد به شرکت‌های صنعتی معرفی می‌کنیم. تا به امروز بیش از هزار و ۵۰۰ مشتری از سوی شرکت‌های فناور داریم و ۲۲ صنف صنعتی حضور دارند و از بیش از ۴۰۰ شرکت صنعتی بازدید به عمل آمد و در این بازدیدها، نیازهای این شرکت‌ها احصا شد.
مدیر شبکه تبادل فناوری، عدم‌اتصال فناوران با بخش‌های صنعتی را از دغدغه‌های شرکت‌های دانش‌بنیان عنوان کرد و گفت: یکی از شکاف‌های اصلی که تا پیش از تاسیس این شبکه وجود داشت، عدم‌اتصال شرکت‌های دانش‌بنیان به شرکت‌های صنعتی بود. با در نظر گرفتن تجارب جهانی و مطالعه روی آن فهمیدیم که باید در این گلوگاه شبکه‌ای تاسیس شود که برای دانش‌بنیان‌ها بازار ایجاد کند و از طرفی، راه‌حل‌های فناورانه به صنعت ارائه بدهد. در این مسیر، صاحبان صنایع برای معرفی راه‌حل‌ها هزینه‌ای صرف نمی‌کنند.
موفقیت ۵۰۰ پروژه دانش‌بنیان در شبکه تبادل فناوری
وی تاکید کرد: در واقع مشاهده کردیم که در سایر کشورها هزینه‌های مربوط به تحقیق و توسعه و رفع مشکلات برعهده صنایع است، اما در کشور ما باید از صنایع ملتمسانه درخواست کنیم تا از راه‌حل‌های ارائه‌شده از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کنند.
هدف‌گذاری توسعه فناوری
مدیر شبکه تبادل فناوری با بیان اینکه برای توسعه حوزه‌های فناوری، ۴ حوزه را هدف‌گذاری کردیم، افزود: نفت و گاز و انرژی، فولاد و معدن، آب و محیط‌زیست و ساخت‌وساز ۴ حوزه‌ای هستند که در آن هدف‌گذاری انجام گرفته است و برای آن در مجموع ۸۰ کارگزار زمینه همکاری شرکت‌های فناور با صنایع را فراهم می‌کند. در این سال‌ها استقبال خوبی از توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان شده است که تاکنون ۸۰ کارگزار فعال داریم و در استان‌ها هم مستقر هستند، اما ۳۰ مورد از آنها به‌دلیل اینکه صنایع در تهران فعالیت بیشتری دارند، در تهران مستقر هستند.
وی افزود: کارگزاران، افراد و متخصصانی هستند که به زبان فنی، می‌توانند نیاز صنایع را بازتعریف کنند. در واقع، آنها می‌توانند به زبان مشترک میان دانش‌بنیان‌ها و صنایع برسند. به‌عبارت روشن‌تر، مشاور و کاتالیزور این چرخه هستند. یکی از نقش‌های آنها این است که به نیازسنجی داخل صنایع و بعد به شناسایی شرکت دانش‌بنیان در راستای آن نیاز می‌پردازند.وی در ادامه گفت: از بیش از هزار و ۶۰۰ واحد صنعتی بازدید شده است و بعد از بررسی‌های لازم ۴۵۰ پروژه خاتمه‌یافته داشته‌ایم.
وی گفت: ۲۵۰ پروژه حل مسئله در حال اجرا هستند و ۷۵ رویداد توانمندسازی نیز اجرایی شده است. پروژه موفق از دید ما این است که تاییدیه اتمام پروژه از سوی صنایع صادر شده باشد.
اقدامات شبکه تبادل فناوری در سال ۱۴۰۱
علوی خاطرنشان کرد: در سال گذشته، ۶۸۲ تقاضای احصاشده به این شبکه و ۱۰۴ تقاضا با موفقیت اجرایی شده و ۲۱۴ پروژه در سال گذشته در حال جریان است. هدف، ارائه بهترین راه‌حل با بهترین کیفیت و کمترین زمان و نرخ مناسب برای صنایع است. معمولا پروژه‌هایی انتخاب می‌شوند که برای شرکت‌های دانش‌بنیان صرفه کافی اقتصادی داشته باشند؛ آن دسته از نیازهایی که پیش‌پاافتاده هستند یا صرفه چندانی برای دانش‌بنیان‌ها ندارند و از طرفی، صاحبان صنایع راه‌حل‌های موازی دیگری برای حل آن دارند، کنار گذاشته می‌شوند. در برخی مواقع هم، برای نیازهای صنایع راه‌حلی در منابع و داده‌های معاونت علمی یا ستاد نانو یافت نمی‌شود. در واقع نیاز وجود دارد که اتفاقا بازار هم دارد، اما فناوری برای آن ساخته نشده است که این نیاز را هم در قالب یک مسئله از دل صنعت به‌عنوان چالش‌ها به دانش‌بنیان‌ها معرفی می‌کنیم. در واقع به‌شرطی که صنایع پای کار بایستند و خواهان رفع نیازهای خود باشند، در قالب فراخوان در اختیار دانشگاه‌های پارک‌های علم و فناوری پژوهشگاه‌ها یا مراکزی که فعالیت استارت‌آپی دارند، قرار می‌دهیم.
اجرای چالش‌های نوآورانه
مدیر شبکه تبادل فناوری با بیان اینکه ۱۶ چالش فناورانه و نوآورانه با موفقیت به پایان رسیده است، گفت: تاکنون ۷۰ فراخوان منتشر و ۲۴ مورد آن در جریان است و همچنین ۱۹۰ طرح از این چالش‌ها شناسایی و ۲۳ فناوری به صنایع ارائه و در راستای رفع نیاز صنایع کاربردی شده است. در واقع به‌شرطی که صنایع خواهان دانش‌بنیان شدن باشند، شبکه تبادل فناوری آماده همکاری همه‌جانبه است. در اصل یا راه‌حل دارد یا ندارد که در شرایط نبود راه‌حل دانش‌بنیان، طی یک زمان‌بندی، تیم‌سازی و تیم‌یابی می‌کنیم و به فناوری موردنیاز می‌رسیم.
سه‌شنبه‌های فناوری، راهی برای تبادل فناورانه
وی برگزاری سه‌شنبه‌های فناوری را از دیگر برنامه‌های این شبکه در راستای معرفی توانمندی‌های شرکت‌های فناور به صنایع دانست و افزود: یکی دیگر از سازکارهای شبکه، ترویج و تبادل فناوری است که در این راستا هر ۲ هفته یک بار رویدادی با عنوان سه‌شنبه‌های فناوری برگزار می‌شود. در این رویداد به‌طورعمده شرکت‌های فناور توانمندی خود را ارائه می‌دهند و عمده مخاطب در این برنامه کارگزاران هستند که با حوزه فعالیت شرکت‌های فناور آشنا می‌شوند تا در ارتباط با صنایع بتوانند دسترسی راحت‌تری به راه‌حل‌ها داشته باشند. در کل، مکانیزم حمایتی این شبکه در راستای اثبات فناوری به صنایع و کاهش ریسک صنایع، اعطای تسهیلات و خدمات موردنیاز است.
علوی بااشاره به نحوه حمایت‌های مالی بخش صنایع از طرح‌های فناورانه توضیح داد: ما تنها با برگزاری چالش‌ها اقدام به مشارکت بخش‌های صنعتی در توسعه فناوری‌های شرکت‌های دانش‌بنیان می‌کنیم، چرا که بخش‌های صنعتی تمایلی به سرمایه‌گذاری در طرح‌های تحقیق و توسعه ندارند.
وی در پاسخ به سوال خبرنگار صمت مبنی بر تعاملات بین‌المللی دانش‌بنیان از طریق شبکه تبادل فناوری گفت: قرار است تعاملات بین‌المللی خود را افزایش دهیم و با همکاری مرکز تعاملات بین‌المللی فناوری قصد داریم دانش‌بنیان‌ها را به کشورهایی که نیاز به فناوری‌های نوظهور در ایران دارند، معرفی کنیم و با آنها وارد تعامل شویم.
دستاوردهای رفع نیازهای صنعتی
وی بااشاره به دستاوردهای فناورانه در راستای رفع چالش‌های صنایع گفت: یکی از چالش‌های صنعت نفت کشور در میدان‌های نفتی مشترک است، زیرا از سال‌های گذشته، کشورهایی که با ایران میدان نفتی مشترک دارند، با حفاری‌های انحرافی در زمان کمتر اقدام به استخراج نفت می‌کنند، اما این فناوری در کشور وجود ندارد.مدیر شبکه تبادل فناوری تجهیزات موردنیاز برای حفاری‌های افقی میادین نفتی را دستگاه حفاری هدایت‌پذیر دورانی یا Rss نام برد و گفت: در دنیا ۳ تا ۴ شرکت اقدام به تولید این دستگاه می‌کنند و تنها خدمات این دستگاه به سایر کشورها صادر می‌شود و از اعطای این دستگاه به کشورهای دیگر خودداری می‌کنند.
علوی ادامه داد: ما با انعقاد تفاهمنامه‌ای با وزارت نفت، با ایجاد کنسرسیومی با حضور ۳ شرکت توانمند این حوزه، اقدام به طراحی و ساخت دستگاه Rss در کشور خواهیم کرد. به گفته وی، هزینه ساخت نخستین نمونه این دستگاه ۲.۵ تا ۳ میلیون دلار خواهد بود.
وی پکر متورم‌شونده، فیلتر هوای کابین هواپیما و قطعات اپتیکی صنعت هوایی را از دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان نام برد.
راه‌حل‌های صنعتی از جنس نانوفناوری
رئیس شبکه تبادل فناوری در توضیح چند نمونه از پروژه‌های موفق عنوان کرد: در زمینه برداشت از چاه‌های نفت، وقتی یک چاه به تعمیراتی در سر یا درون چاه نیاز دارد، به یک فناوری به نام پکر فلاد نیاز است که دارای یک قسمت پلیمری متورم‌شونده است. این فناوری قبلا توسط شرکت‌های خارجی تامین و اجرا می‌شد، اما یکی از شرکت‌های دانشگاه صنعتی شریف با تحقیق و توسعه روی این فناوری و با حمایت ستاد نانو توانست این نیاز را رفع کند و وارد فرآیند عقد قرارداد شود.
وی افزود: در زمینه فناوری‌های هوایی نیز از رنگ بدنه تا قطعات مختلف درون هواپیما مانند شیشه‌ها، فیلترها و قطعات اپتیکی تهیه و تولید شده‌اند. بیشتر این محصولات به کمک فناوری نانو ساخته شده‌اند و گواهی نانومقیاس نیز دارند. شبکه تبادل فناوری، تسهیلگری‌ها و حمایت‌هایی نیز برای دانش‌بنیان‌ها و فناوران در نظر می‌گیرد تا بتوانند در زمینه حل چالش‌های صنعتی نقش‌آفرینی کنند.
سخن پایانی
باتوجه به موارد یادشده، دانش‌بنیان‌ها باید خود را با آنچه نیاز صنایع است، به‌روز کنند. به‌عبارت دیگر، اگر هر سازمانی توانست خود را به‌روز کند، در جامعه هدف ماندگار خواهد شد. از طرفی، در کنار روزآمدی دانش‌بنیان‌ها برای بسته شدن شکاف میان بکارگیری فناوری‌های مدرن و واحدهای صنعتی، صاحبان صنایع بزرگ هم خوب است تا همپای این فناوری به‌روزشده گام بردارند؛ این گام می‌تواند توجه و نظر عمیق به فعالیت‌های دانش‌بنیان‌ها باشد یا به‌عبارت روشن‌تر، روزآمدی شاه‌کلید توسعه صنعت با توان دانش‌بنیان‌ها است.
