«طلای کثیف» لغتی آشنا که شاید به گوش شما هم خورده باشد و لقبی برای زباله است. این روزها با گذری کوتاه در فضای مجازی، با اخبار بسیاری درباره مافیا زباله‌گردی مواجه می‌شویم. خبرهایی که حاوی درآمدهای عجیب و غریب از طریق همین طلای کثیف بوده و نصیب افراد مختلف شده است. بر اساس اطلاعات بدست آمده، زباله‌گردها درآمد ماهیانه بیش از ۱۸ میلیون تومان دارند. هر چند که ممکن است این موضوع مربوط به همه آن‌ها نباشد اما چیزی از واقعیت ماجرا کم نخواهد کرد. در این میان شغلی مرتبط با جمع‌آوری زباله وجود دارد که کمتر مورد توجه واقع شده است. شغلی که از قضا درآمد بسیار بالاتری از کسب‌وکار زباله‌گردها دارد. «زباله‌کش»‌ها؛ یعنی همان افرادی که با خودرو زباله حمل می‌کنند. صمت در این گزارش به بررسی روند فعالیت این افراد و صحت میزان درآمد آن‌ها پرداخت.

خودرو زباله‌کش چند؟

بی‌شک خودروهای حمل زباله که معمولا کامیون هستند را در خیابان مشاهده کردید؛ خودروهایی که معمولا شب‌ها اقدام به جمع‌آوری زباله می‌کنند. با گشتی در فضای مجازی با انبوهی از آگهی‌های فروش خودروهای زباله‌کش مواجه می‌‌شوید. این خودروهای سنگین با قیمت‌های بین ۷۰۰ میلیون تا ۱.۵ میلیارد تومان در بازار خرید و فروش می‌شوند. خودروهای زباله‌کش موجود در بازار از برندهای معتبر خارجی مانند هیوندای هستند که البته وردات خودروهای صفرکیلومتر در این کلاس ممنوع بوده و تنها کارکرده‌ها مجوز واردات می‌گیرند. مدل‌های صفر کیلومتر بازار فقط ساخت داخل هستند تا حدود یک میلیارد تومان هم خرید و فروش می‌شوند. یکی از خودروهای سنگینی که به طور گسترده برای زباله‌کشی از آن استفاده می‌شود، خاورهای بنز است. این خاورها قیمتی در حدود یک میلیارد تومان دارند و به نوعی می‌توان آن‌ها را معروف‌ترین زباله‌کش‌های ایران دانست.اگر شما صاحب خودروی سنگین باشید دیگر نیازی به خرید این زباله‌کش‌ها ندارید. چرا که در بازار آزاد اتاقک‌های مخصوص حمل زباله برای نصب روی خودروهای سنگین جداگانه فروخته می‌شوند. این اتاقک‌ها قیمت‌هایی بین ۲۰۰ تا ۸۵۰ هزار تومان دارند. به این تریتیب صاحبان خودروهای سنگین می‌توانند در صورت تمایل با صرف هزینه یاد شده به جمع فعالان این حوزه بپیوندند.

درآمد نجومی در جیب زباله‌کش‌ها

درآمدهای نجومی فقط مربوط به زباله‌گردها نیست، بلکه زباله‌کش‌ها حقوق بسیار بالاتری دریافت می‌کنند. خبرنگار صمت برای بررسی درآمد این افراد با یکی از آگهی‌دهندگان خودروی زباله‌کش تماس گرفت.

خبرنگار: «ببخشید ماشین هیوندای را چند گذاشتید؟»

مخاطب: «فروخته شده است.»

خبرنگار: « میشه بگین که چقدر درآمد از طریق این شغل دریافت می‌کردین؟»

مخاطب: «ماهی ۴۰ میلیون تومان کف دریافت حقوقی بود که داشتم اما تا ماهی ۸۰ میلیون تومان هم گرفتم.»

خبرنگار: «چه جالب، من تا حالا وارد این شغل نشدم فقط ماشین رو بگیرم کافیه؟ بعدش باید چیکار کنم؟ »

مخاطب: « این روزا ماشین زباله‌کش خیلی کم شده،‌اگه موفق به خرید ماشین شوی، سریع می‌تونی کار گیر بیاری. یک گروه تلگرامی مخصوص این کار هم عضوت می‌کنم تا بتونی با پیمانکارها ارتباط بگیری. هر وقت موفق به خرید ماشین شدی به همین شماره زنگ بزن»

خبرنگار: «برای خرید ماشین نیاز نیست به چیزی توجه کنم؟ نکته خاصی هست که بهم بگین؟ »

مخاطب: «سعی کن ماشین‌های مدل بالا بخری چون راحت‌تر کار پیدا می‌کنی. قدیمی‌ها سخت‌تر کار بهشون میرسه. »

این موارد گوشه‌ای از توضیحات یک فرد فعال در حوزه زباله‌کشی بود که پر از نکات عجیب و غریب است. بنابراین می‌توان گفت خلاف ظاهر این شغل، درآمد بسیار خوبی در آن وجود دارد. به نوعی که در بدترین حالت ممکن زباله‌کش‌ها سالی ۴۸۰ میلیون تومان یعنی تقریبا نیم میلیارد درآمد دارند. این در حالی است که کارگران با حقوق پایه، سالی ۶۳ میلیون تومان نصیبشان می‌شود.

استخدام راننده زباله‌کش

شاید برخی از افراد توان خرید خودروی حمل زباله را نداشته باشند چرا که قیمت آن‌ها نسبتا بالا است. در این صورت هم کار و بار متقاضیان این شغل بهتر از سایر مشاغل خدماتی است. برخی از پیمانکارها خودروی حمل زباله را در اختیار دارند و تنها به استخدام راننده می‌پردازند. حقوق در نظر گرفته شده برای رانندگان خودروهای حمل زباله در محدوده ۷ تا ۱۵ میلیون تومان است. بنابراین درآمد رانندگان خودروهای حمل زباله با زباله‌گردان تقریبا در یک سطح قرار دارد.

آمار رسمی چه می‌گوید

در گزارش شهرداری تهران در سال ۹۹ تعداد افراد زباله‌گرد در کشور حدود ۱۴ هزار نفر اعلام شده که حدود ۴۷۰۰ نفر از این افراد که غالبا کودکان هستند در شهر تهران فعال هستند. نکته قابل تامل درخصوص آمار فوق حضور ۹۰درصدی مهاجران غیرقانونی در میان جمعیت زباله‌گرد کشور است.سه سال از آن زمان گذشته و حالا می‌توان انتظار داشت با افزایش شهرنشینی، این اعداد بزرگ‌تر هم شده باشند.

براساس این گزارش، زباله‌گردها، هر کیلو زباله تفکیک شده را به ‌طور میانگین ۶۰۰۰ تومان به کارگاه‌ها می‌فروشند. سربازان پیاده‌ای که روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ کیلو زباله تفکیکی به دست می‌آورند و بنابراین گاهی تا روزانه ۶۰۰ هزار تومان نیز درآمد دارند. اقتصاد غیررسمی در ذات خود، هرگونه اطلاعات دقیق و متقن را از تحلیلگران می‌گیرد. نمی‌توان به درستی مشخص کرد که چه میزان گردش مالی در بخش‌های مختلف اقتصاد غیررسمی وجود دارد. به ‌طور مثال شما نمی‌توانید میزان قاچاق کالا به ایران را حدس بزنید چون از راه‌های غیررسمی انجام می‌شود اما می‌توانید عدد «کشفیات قاچاق» را در یک مضرب تعیین شده، بگذارید و میزان قاچاق را «تخمین» بزنید. بنابراین چیزی که باقی می‌ماند، «تخمین» است که براساس یکسری داده‌ها و اطلاعات به دست می‌آید.

در هر شبانه‌روز ۹ هزار تن زباله قابل بازیافت در سطح شهر تهران تولید می‌شود و این رقم برای کل کشور به بیش از ۶۰ هزار تن می‌رسد. زباله‌هایی که شامل مقوا، پلاستیک و ظروف PET، شیشه و بطری شیشه‌ای، انواع فلزات، نان خشک و... می‌شود و می‌توان آنها را بازیافت کرد. هر تن ضایعات قابل بازیافت به‌طور متوسط تا ۸ میلیون تومان نیز فروخته می‌شود. درحالی که ۴۰درصد از این رقم سود خالص به حساب می‌آید. سهم پیمانکاران رسمی از جمع‌آوری و تفکیک پسماندهای بازیافتی و ارایه و فروش آنها به کارگاه‌های رسمی بازیافت زباله‌ها، کمتر از ۱۰ درصد است و باقیمانده نصیب شبکه‌های غیررسمی می‌شود.

سخن پایانی

در حالی که بسیاری از افراد با حقوق‌های پایین کارگری زندگی را سپری می‌کنند، برخی نیز درآمد‌های نجومی از طریق حمل زباله دارند. زباله‌گردی و زباله‌کشی دو شغل شبیه به هم است که یکی پیاده و دیگری از طریق خودرو کار حمل زباله را انجام می‌دهند. درآمدهای این مشاغل نیز با توجه به موارد یاد شده در گزارش بسیار بالا است به حدی که با شنیدن آمار و ارقام هوش از سر می‌پرد. امیدواریم شهرداری تهران، نظارت دقیق‌تری بر وضعیت این دو شغل داشته باشد چرا که با وجود این درآمدها در بسیاری از شهرها به خصوص کلانشهرها با مشکل انباشت زباله و از بین رفتن زیبایی کوچه و خیابان‌ها مواجه هستیم.