این در حالی است که صادرات در این بخش می ‌ تواند از میزان وابستگی به درآمدهای نفتی کم کند.به ‌ گزارش صمت، صادرات فولاد در سال ‌ های اخیر با شیب معناداری رو به افزایش است. در واقع تولیدکنندگان فولاد در تلاش هستند باوجود مشکلات زیادی که در بحث تامین انرژی و نقدینگی وجود دارد، با پیشبرد طرح ‌ های توسعه، میزان تولید خود را افزایش دهند و سهم بیشتری از بازارهای خارجی را از آن خود کنند.در حقیقت، با تشدید تحریم ‌ ها، صنعت فولاد عزم خود را جزم کرد تا بتواند به یکی از بخش ‌ های مهم ارزآوری از محل صادرات غیرنفتی تبدیل شود. این سیاست توانست با موفقیت اجرا شود، اما در این بین مشکلات تامین، مواد اولیه، زیرساخت ‌ های انرژی و حمل ‌ ونقل و... توانست سرعت توسعه در این صنعت را با کمی کاهش همراه کند. از سویی دیگر، وضع برخی قوانین و مقررات هم مانند یک سرعت ‌ گیر در مسیر ورود به بازارهای خارجی عمل ‌ کرد. این در حالی است که صنعت فولاد از یک واردکننده به یک صادرکننده تبدیل شده و توانسته است در بین ۱۰ تولیدکننده اصلی فولاد جهان قرار بگیرد. براساس آمار، امسال صادرات صنعت فولاد دستخوش تغییراتی شد که کمی از برنامه ‌ های پیش ‌ بینی ‌ شده عقب ماند. بخشی از این موضوع به بحرانی شدن وضعیت انرژی یعنی تامین برق و گاز برمی ‌ گردد که در سال ‌ های اخیر سخت ‌ تر از گذشته تامین می ‌ شوند، اما بی ‌ توجهی به این موضوع، علاوه بر کاهش تولید بر میزان ارزآوری فولادی ‌ ها تاثیر دارد که در نهایت منجر به واگذاری سهم بازار به رقبا می ‌ شود.

محمد آقاجانلو، مدیرعامل شرکت فولاد ایران در گفت ‌ وگو با صمت بااشاره به صنعت فولاد ایران، اظهار کرد: رتبه دهم تولید فولاد و رتبه هفتم ظرفیتی فولاد را در دنیا داریم. طی ۱۰ سال گذشته با تمام ناملایمات داخلی و خارجی رشد ظرفیت و تولید فولاد کشور به ‌ طورمتوسط حدود ۸ تا ۱۲ درصد رقم خورده است.

وی افزود: طی ۱۰ سال گذشته، ایران از واردکننده بودن شمش و محصولات فولادی به صادرکننده عمده تبدیل شده و خام ‌ ‎ فروشی کاهش یافته است. بحث ‌ های انرژی امسال اجازه می ‌ داد تولید بسیار بیشتری در واحدهای تولیدکننده فولادی کشور محقق شود.

صادرات در مرز ۷ میلیون تن

آقاجانلو عنوان کرد: از حدود ۳ . ۵ میلیون تن واردات فولاد در ۱۰ سال گذشته اکنون به عدد صفر رسیده ‌ ایم. این در حالی است که از صادرات نزدیک به صفر گذشته ‌ ایم و در حال دستیابی به صادرات ۶ یا ۷ میلیون تنی هستیم.

وی ادامه داد: باتوجه به اینکه کشور در حال رسیدن به ظرفیت بالای تولید فولاد است، همه باید کمک کنند تا مشکلات صادرات مرتفع شود. باتوجه به ظرفیت ۵۰ میلیون تنی فولاد کشور و تولید ۳۰ میلیون تنی، باید به صادرات فولاد توجه جدی شود.

خبر ناخوشایند برای فولادی ‌ ها

باتوجه به میزان تولید فولاد و همچنین اشباع بودن بازار مصرف در داخل کشور، صادرات این محصول می ‌ توانست ارزآوری خوبی برای کشور به ‌ همراه داشته باشد، اما اتفاقات رخ ‌ داده باعث شد تا صادرات رشد چشمگیری نداشته باشد و حتی در ۶ ماهه نخست سال با کاهش ۱۵ درصدی همراه شود که به ‌ طورقطع خبر خوشایندی برای فولادی ‌ ها نیست. رضا شهرستانی، فعال صنعت فولاد بااشاره به اتفاقاتی که در کاهش صادرات اثرگذار بود، اظهار کرد: در ابتدای امسال به ‌ علت حمله روسیه به اوکراین، بازارهای جهانی با افزایش نرخ همراه شدند، اما درست در همین لحظه و یک ‌ شبه سیاست اشتباهی تحت ‌ عنوان وضع عوارض بر صادرات از سوی دولت اتخاذ شد که توانست طی ۲ ماه میزان صادرات را به ‌ شدت کاهش دهد. البته دولت پس از واکنش جدی فعالان این بخش، از این تصمیم عقب ‌ نشینی کرد، اما به هر حال کاهش صادرات در ۶ ماهه نخست سال، حاکی از اثرگذاری این موضوع بر حجم صادرات بود. شهرستانی ادامه داد: همین موضوع باعث شد تا بازار به ‌ رقبای روسی واگذار شود، زیرا تحریم ‌ های وضع ‌ شده علیه روسیه باعث شده است تا به بازار منطقه روی آورد و به ‌ نوعی بخشی از سهم ما را در اختیار بگیرد. این فعال صنعت فولاد بیان کرد: پس از این موضوع، مسئله بازگشت ارز حاصل از صادرات مطرح شد که خود بی ‌ تاثیر بر روند صادراتی نبود. قرار بر این بود به ‌ میزان ۱۰ درصد برای فولادی ‌ ها باشد، ۴ درصد برای هزینه ‌ های انجام شده و ۳۰ درصد هم برای خرید و واردات تجهیزات و قطعات، اما در نهایت شاهد بودیم که با ابلاغ یک بخشنامه، فولادی ‌ ها مجبور به عرضه ۱۰۰ درصدی ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما شدند.

کاهش انگیزه

تفاوت نرخ ارز نیمایی و آزاد که به حدود ۳۰ درصد می ‌ رسد، باعث می ‌ شود تا انگیزه فولادی ‌ ها برای صادرات کاهش پیدا کند. این در حالی است که هزینه ‌ های تولید براساس نرخ ارز آزاد محاسبه می ‌ شود.

اما به ‌ گفته شهرستانی، موضوع دیگری که توانست بر میزان صادرات اثرگذار باشد، ورود تجار به بحث صادرات بود، پس از ورود تجار، موضوع دلار نیمایی و توافقی برای بازگشت ارز مطرح و خود منجر به سردرگمی ‌ شد.

وی ادامه داد: این تغییرات باعث شد تا صادرات از مسیر خود خارج و به ‌ نوعی قفل شود، این در حالی است که باوجود مشکلاتی در بحث انرژی، شاهد افزایش تولید بودیم.یکی از موضوعاتی که می ‌ تواند بر میزان ارزآوری صادرات فولاد اثرگذار باشد، ورود فولادی ‌ ها به تولید فولادهای خاص و آلیاژی است که بازار تقاضا برای آنها هم رو به رشد و از ارزش ‌ افزوده بیشتری برخوردار است، اما نگاهی به سال ‌ های قبل نشان می ‌ دهد، فولادی ‌ ها پیش ‌ تر چندان تمرکزی بر این موضوع نداشتند و به ‌ نوعی امروز به فکر توسعه سبد محصولات خود در این حوزه افتاده ‌ اند.

شهرستانی درباره ضرورت توسعه تولید فولادهای آلیاژی، بیان کرد: امروز در کارخانه ‌ های فولادی شاهد تکمیل زنجیره هستیم و تولیدکنندگان فولاد به ‌ سمت تولید فولاد آلیاژی در حرکت هستند. وی افزود: بدون شک این موضوع می ‌ تواند بر افزایش ارزش ‌ افزوده بسیار اثرگذار باشد، اما هنوز برای مشتریان خارجی این موضوع جا نیفتاده است. به ‌ هرحال، شرایط حاکی از آن است که باید در سال ‌ های پیش ‌ رو به ‌ سمت افزایش تولید فولادهای آلیاژی برویم و نباید از دنیا عقب بمانیم.

سخن پایانی

صنعت فولاد با سرمایه ‌ گذاری بسیاری که در آن انجام گرفته، توانسته است واحدهای خود را توسعه و میزان تولید را افزایش دهد. شاید همین موضوع باعث شد تا ایران در جمع تولیدکنندگان برتر دنیا قرار بگیرد، اما بدون ‌ شک این سرمایه ‌ گذاری ‌ ها می ‌ تواند با توسعه صادرات به سوددهی بیشتری دست پیدا کند. امروز با رکود در بازار مسکن و پروژه ‌ های عمرانی، ضرورت دارد تا صادرات در حوزه فولاد با گسترش بیشتری همراه شود، اما متاسفانه برخی سیاست ‌ گذاری ‌ ها در این بین توانسته حجم صادرات را کاهش دهد، هرچند نوسانات ارزی در چند ماه اخیر توانسته سهم فولادی ‌ ها در افزایش ارز حاصل از صادرات نفتی را افزایش دهد، اما این رشد باید از نظر حجم هم رخ دهد، در غیر این صورت رقبای تشنه در بازار می ‌ توانند به ‌ راحتی سهم ایران را در اختیار بگیرند.نگاهی به بازار کشورهای همسایه به ‌ خوبی این موضوع را نشان می ‌ دهد که سیاست ‌ های اشتباه و بی ‌ توجهی به تامین زیرساخت ‌ ها توانسته بر سهم ما اثرگذار باشد. در بازاری همچون بازار عراق، جایگاه اول واردات از آن ترکیه است که ذخایر سنگ ‌ آهن هم در اختیار ندارد، در نتیجه لازم است تا دولت مشوق ‌ های صادراتی را پیش ‌ روی فولادی ‌ ها قرار دهد و آنها را به این سمت و سو تشویق کند.افزایش صادرات می ‌ تواند اجرای طرح ‌ های توسعه ‌ ای را هم سرعت ببخشد؛ اتفاقی که در سایه آن شاهد افزایش اشتغالزایی خواهیم بود. در واقع تغییر نگاه دولت به صادرات می ‌ تواند بازی دو سر بردی باشد که هم به ‌ نفع خودش خواهد بود و هم به ‌ نفع تولیدکننده فولاد.ادامه روند سیاست ‌ گذاری ‌ های غیرکارشناسی، در کنار مشکلاتی که در حوزه تامین برق و گاز وجود دارد و باوجود عقب ‌ ماندگی در اکتشافات می تواند خطری جدی برای حیات واحدهای فولادی تلقی شود که دود آن به چشم اقتصاد کشور خواهد رفت.