پایتخت، در حصار آلودگی
آلودگی هوای تهران، جزو بزرگ‌ترین مشکلات شهری است و در چند دهه گذشته در حال دست و پنجه نرم کردن با این معضل اساسی هستیم. آلودگی ناشی از دود خودروها، بنزین بی‌کیفیت و همچنین مازوت‌سوزی، بلای جان شهروندان پایتخت شده و سالانه جان بسیاری را گرفته است.
آلودگی هوای تهران، جزو بزرگ ترین مشکلات شهری است و در چند دهه گذشته در حال دست و پنجه نرم کردن با این معضل اساسی هستیم. آلودگی ناشی از دود خودروها، بنزین بی کیفیت و همچنین مازوت سوزی، بلای جان شهروندان پایتخت شده و سالانه جان بسیاری را گرفته است. آلودگی فقط مربوط به تهران نیست، بلکه در بسیاری از کلانشهرها چنین مشکلی وجود دارد. مازوت سوزی کارخانه ها، نقش مهمی در آلودگی هوا دارد و تاکنون هیچ مقام مسئولی صحبت از کنار گذاشتن مازوت به زبان نیاورده و استفاده از این ماده کشنده، روزبه روز در حال افزایش است.صمت در این گزارش به موضوع هر ساله آلودگی در کلانشهرها پرداخته است.
مرگ ومیر ناشی از آلودگی هوا
در جهان سالانه ۳ میلیون نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند که ۹۰ درصد آنان در کشورهای توسعه یافته هستند. در برخی کشورها تعداد افرادی که در اثر همین عامل جان خود را از دست می دهند، بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ ومیر به طورخاص مربوط به آسم، برونشیت، تنگی نفس، سکته قلبی و آلرژی های مختلف تنفسی است. آلودگی هوا به روش های گوناگونی می تواند آثار زیانبار درازمدت و کوتاه مدتی بر سلامت انسان ها بگذارد. تاثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از دیگران است. کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می بینند. باتوجه به اهمیت موضوع هر سال با اوج گیری آلودگی جلسات متعددی برگزار می شود و هر بار با تکرار حرف های گذشته باز گرهی از این مشکل دیرینه باز نمی شود.
ضرورت توسعه حمل ونقل عمومی
حسین آخانی، کارشناس محیط زیست، یکی از دلایل افزایش آلودگی هوای تهران را استفاده بی رویه از خودروها دانست و گفت: طبیعی است که با افزایش منابع آلوده کننده با افزایش آلودگی هم مواجه شویم.
آخانی در گفت وگو با گسترش نیوز، پایگاه خبری ـ تحلیلی موسسه فرهنگی و مطبوعاتی صمت، ادامه داد: طبق آمار، مصرف روزانه بنزین در حال افزایش است می توان گفت تولید بنزین در پالایشگاه ها همواره با تولید مازوت همراه بوده است. زمانی که مازوت تولید می شود و بازار مصرفی هم برای مازوت وجود ندارد، طبیعی است که دولت در مصارف گوناگونی از آن استفاده می کند. برای نمونه، می توان نیروگاه های حرارتی را نام برد که به جای گاز از مازوت استفاده می کنند یا اینکه مازوت را به شکل قیر یا مالچ در بیابان رها می کنند که چنین امری هم، سبب آلودگی خاک می شود.
این کارشناس محیط زیست اظهار کرد: اگر می خواهیم از آسیب سوخت مازوت رها شویم، باید در گام نخست، مصرف بنزین کاهش یابد. برای کاهش مصرف بنزین، باید ناوگان حمل ونقل عمومی توسعه یابد تا شهروندان اشتیاق بیشتری برای استفاده از مترو و اتوبوس داشته باشند. باید هزینه استفاده از حمل ونقل شخصی را مانند سایر کشورها به نرخ واقعی برسانیم، به طوری که افراد مجبور باشند از وسایل حمل ونقل عمومی استفاده کنند.
نیاز محیط زیست به ۲ مولفه مهم
این کارشناس محیط زیست بااشاره به الزامات حفظ محیط زیست گفت: احیا و حفظ محیط زیست، بهبود منوط بر اجرای حکمرانی خردمند است که این نوع حکمرانی نیز نیازمند تحقق ۲ مولفه اساسی است؛ در گام نخست باید حکمرانی دانش محور در تمام علوم رخنه کند و گام دوم تمام شهروندان باید در راستای بهبود وضعیت محیط زیست مشارکت کنند.
این کارشناس محیط زیست در ادامه بااشاره به مشکلات زیست محیطی پایتخت گفت: شهر تهران ۲ مشکل اساسی در زمینه محیط زیست دارد؛ نخستین مشکل آلودگی هوا و دومین مشکل، توسعه ناپایدار شهری است. در واقع آلودگی که در شهر تهران شاهد آن هستیم، ناشی از توسعه ناپایدار شهری است.
آخانی در پاسخ به این سوال که چرا توسعه ناپایدار شهری داریم، اظهار کرد: به دلیل آنکه سایر مناطق کشور را غیرقابل سکونت کرده و شرایط اقتصادی را به سمتی پیش برده ایم که مردم در سایر مناطق قادر به زندگی نیستند و به همین دلیل به پایتخت می آیند.
وی افزود: در شهر تهران با یک مافیای بزرگ ساخت وساز طرف هستیم که گاهی نیز با حمایت هایی از سوی دولت ها و شهرداری ها مواجهند. در این شرایط، با پدیده جمعیت بالای شهری روبه رو هستیم که همین جمعیت زیاد سبب بروز آلودگی می شود.
این کارشناس محیط زیست افزود: مشکلات شهری با سایر مشکلات موجود در کشور تفاوتی ندارد و باید برای برطرف کردنش راه حلی داشت. اگر در هر مقطع و موضوعی قادر به رفع موانع نباشیم، در نهایت با تلنبار مشکلاتی مواجه می شویم که ابعادشان گسترده تر نیز خواهد شد.
آلودگی، میهمان ۳۰ ساله کلانشهرها
مژگان جمشیدی، کارشناس محیط زیست، در ارتباط با آلودگی هوا به صمت گفت: موضوع آلودگی هوا، بحث دیروز و امروز نیست و کمابیش نزدیک به ۳۰ سال است که ما با موضوع آلودگی در کلانشهرها از جمله تهران به صورت خاص دست و پنجه نرم می کنیم.
این کارشناس محیط زیست اظهار کرد: نخستین بار زمان طرح موضوع زوج و فرد برای تردد خودروها در سال ۱۳۷۷ ، طرح جامع کاهش آلودگی هوا نیز مطرح شد.
جمشیدی بااشاره به اقدامات انجام گرفته برای کاهش آلودگی هوا تا امروز گفت: یکی از بهترین اقداماتی که در این راستا انجام شد، حذف سرب از بنزین بود که واقعا یک ماده سرطان زا و خطرناک است. حدود ۲۵ سال از اجرای این برنامه می گذرد.
وی افزود: اقدامات دیگری نیز برای کاهش آلودگی هوا انجام گرفت، اما این اقدامات در مقایسه با رشد جمعیت، افزایش تعداد خودروها در سطح شهر تهران و به طورکل در سراسر کشور، بسیار کم و ناچیز بوده است.
جمشیدی بااشاره به جای خالی قانون هوای پاک افزود: با افزایش میزان آلایندگی در کشور، به فکر ایجاد قانونی در همین راستا افتادند و قانون هوای پاک ایجاد شد. قانونی که امروز خاک می خورد و اجرا نمی شود. به عنوان نمونه، طبق این قانون موتورسیکلت های دوزمانه نباید شماره گذاری شوند، اما در تمام سال های گذشته با اعمال نفوذ، دستور شماره گذاری موتورسیکلت های دوزمانه صادر شده است.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به روند طی شده در ۳۰ سال گذشته گفت: باتوجه به تجربه ۳ دهه گذشته، به نظر می رسد اراده ای در حاکمیت و در دولت های متعدد، از گذشته تا امروز برای رفع بحران آلودگی هوا وجود ندارد.
شاهد بازگشت به گذشته هستیم
وی با نظر به اقدامات اندک مبتنی بر کاهش آلودگی هوا گفت: امروزه شاهد آن هستیم که همان اقدامات هم انجام نمی شود. امروز شاهد یک بازگشت به گذشته هستیم.
این کارشناس محیط زیست با انتقاد از استفاده سوخت مازوت در نیروگاه ها گفت: چطور می شود روی دریایی از سوخت های فسیلی خوابید و سومین ذخایر گازی جهان را داشت و باز شاهد استفاده از مازوت در نیروگاه ها و صنایع بود؟ در ۴ سال اخیر این اتفاق افتاده است و هرسال میزان مصرف مازوت در کشور بیشتر می شود.
جمشیدی با بیان اینکه روز به روز میزان آلودگی هوا در سطح کشور بیشتر می شود، گفت: مشکل آلودگی هوا فقط به دلیل وجود خودروها نیست و در حال حاضر مشکل اصلی، فعالیت صنایع و کارخانه هایی هستند که از مازوت استفاده می کنند. به علاوه اینکه، برای کاهش مصرف بنزین و کاهش تردد خودروهای شخصی باید ناوگان حمل ونقل عمومی توسعه یابد. این در حالی است که حرکتی برای توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی در کلانشهرها انجام نگرفته است. تا زمانی که نان عده ای در توسعه حمل ونقل خصوصی و استفاده از سوخت مازوت در صنایع است، رنگ آسمان آبی را نخواهیم دید.
جمشیدی در ادامه این گفت وگو گفت: دولت و سیاست گذاران کلان یک بار برای همیشه، باید یک تصمیم درست بگیرند. گاهی با مسئولانی مواجه می شویم که با بازگشت به دیدگاه های گذشته تاکید دارند که منابع طبیعی نباید سد راه توسعه شود. باوجود چنین صحبت هایی به نظر شما می شود، امیدی به کاهش آلودگی هوا داشت؟
این کارشناس محیط زیست افزود: متاسفانه کوچک ترین اراده ای، نه در این دولت و نه در مجموعه نظام برنامه ریزی و سیاسی کشور برای رفع بحران آلودگی هوا و همین طور رفع سایر مسائل زیست محیطی مشاهده نمی شود. حتی گاهی به نظر می رسد محیط زیست اصلا جزو برنامه های دولت و دغدغه مسئولان و دولت نیست. در این شرایط انتظار دارید، سازمان حفاظت از محیط زیست چه اقدامی انجام دهد؟
جمشیدی گفت: سازمان محیط زیست نه مسئول شماره گذاری خودروها و نه مسئول تولید خودروها است. سازمان محیط زیست تنها یک دستگاه ناظر است و رئیس آن هم از بدنه همین دولت است.
دولت پاسخگو باشد
وی افزود: برای بهبود وضعیت وخیم محیط زیست و رفع آلودگی هوا، دولت باید پاسخگو باشد. پاسخ به این سوال که چرا در کشوری با سومین ذخایر گازی جهان، در نیروگاه ها و صنایع آن از سوخت مازوت استفاده می شود. این در حالی است که می توان با برنامه ریزی نسبت به صادرات سوخت مازوت اقدام کرد. وی ادامه داد: یکی از دلایلی که نمی توانیم مازوت را صادر کنیم، فقط به مسئله تحریم ها بر نمی گردد. آلاینده بودن و درصد بالای گوگرد در این مازوت، دلیل اصلی است. صنایع نفتی ما توان بیش از این را ندارند که بتوانند این آلودگی را برطرف کنند و حتما دارای کمبودهایی در بحث قطعات هستند. اگر قادر به تولید مازوت با درصد گوگرد و آلایندگی کمتر باشیم، می توان راه صادرات این محصول را باز کرد.
جمشیدی افزود: بنابراین، برای حل مشکل محیط زیست و آلودگی هوا باید به سلسله مشکلاتی پرداخت که رفع آنها، نیازمند تغییر در سیاست ها است. در این مسیر باید بپذیریم که نمی توان بی نیاز از علم و دانش روز دنیا بود و به فعالیت ادامه داد.
وی گفت: موضوع آلودگی هوا، مانند گذشته نیست که یک پدیده تک علتی باشد؛ کلاف پیچیده ای از انبوه مشکلات برجای مانده از سال های گذشته و درهم تنیده در سال های اخیر است و به همین سادگی ها حل نخواهد شد.
سخن پایانی
گذشته از تمام این حرف ها، خودروهای فرسوده نقش مهمی دارند. خودروهایی که یا باید اسقاط شوند یا به تعمیر اساسی نیاز دارند. در پایتخت شاهد خودروهایی هستیم که روزانه در خیابان ها جولان می دهند. از طرف دیگر، کیفیت بنزین در کشور ما، از استانداردهای لازم برخوردار نیست و گویا توجه چندانی هم به این ماجرا نمی شود. گویا همه چیز در این کشور مهم تر از جان مردم است.
