طی روزهای گذشته نامه ‌ هایی باسربرگ و امضای مدیران برخی اپراتورهای تلفن همراه که از کاهش درآمدشان در مدت ‌ زمان اعمال محدودیت اینترنت حکایت داشت، در فضای منتشر شد. در هر کدام از این نامه ‌ ها مدیرعامل شرکت ‌ ها اعلام کرده ‌ اند به واسطه شرایط ایجاد شده در چند ماه اخیر با کاهش درآمد رو به رو شده ‌ اند.

نامه ‌ نگاری اپراتورها

شرکت ارتباطات مبین ‌ نت به تاریخ ۲۳ مهر امسال است، مدیرعامل این شرکت به رئیس سابق سازمان مقررات و ارتباطات رادیویی اعلام کرده است که به دلیل محدودیت ‌ های ایجاد شده در شبکه ‌ های اینترنت کشور، این شرکت در اثر افت شدید ترافیک دیتا که حدود ۳۰ درصد می ‌ شود، متحمل ضرر و زیان ۲۵ درصد درآمدی در حد ۱۰ میلیارد تومان در ماه شده است. طبق این نامه، حسین طهرانی از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور درخواست کرده رهنمودهای لازم در زمینه چگونگی جبران ضرر و زیان ‌ های گفته شده ارائه شود.

کاهش ۴۰ درصدی درآمد شاتل

در نامه دیگری که منتسب به شرکت شاتل مربوط است گفته شده حوادث اخیر در کشور و به دنبال آن ایجاد محدودیت ‌ های گسترده در دسترسی کاربران به شبکه ‌ های اجتماعی، پیام ‌ رسان ‌ ها و بسیاری از وب سایت ‌ ها و آدرس ‌ های اینترنتی تاثیر بسیار جدی بر مصرف پهنای باند و درآمد شرکت رایتل داشته است.

طبق گفته مدیرعامل شرکت شاتل، میزان پهنای باند اینترنت این شرکت بیش از ۶۰ درصد و درآمدها بیش از ۴۰ درصد کاهش یافته است. البته به جز هزینه ‌ های مستقیم پهنای باند هزینه ‌ های دیگر این شرکت که حدود ۸۰ درصد هزینه ‌ ها را شامل می ‌ شود، همچنان ثابت مانده یا با تورم کشور رو به افزایش است. احمد نخجوانی همچنین در این نامه تاکید کرده است این شرایط بحرانی تحت هیچ شرایطی قابل تحمل نیست و باید برای این بحران چاره ‌ ای اندیشیده شود.

نامه ایرانسل به رگولاتوری

اما اپراتور دوم تلفن همراه هم به دنبال زیان ‌ هایی که در این مدت متحمل شده، دو نامه به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در دو تاریخ متفاوت نوشته است. در نامه اول با عنوان جبران خسارت ناشی از اعمال محدودیت بر روی ترافیک ورودی بین ‌ الملل که تاریخ آن برای ۲۹ آبان است، مدیرعامل این شرکت به رگولاتوری اعلام کرده است با توجه به استمرار وضعیت موصوف، درآمد از دست رفته شرکت ایرانسل از خدمات دیتا از تاریخ ۲۹ شهریور تا تاریخ ۷ آبان بالغ بر ۸۰۰ میلیارد تومان بوده است. «درخواست مساعدت و صدور دستور جهت جبران خسارت وارده ناشی از اعمال محدودیت بر پهنای باند اینترنت بین ‌ الملل» عنوان نامه دیگر ایرانسل در تاریخ ۲ آذر امسال است که مشابه نامه قبلی بوده و در آن بیژن عباسی آرند، مدیرعامل شرکت ایرانسل خطاب به رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از کاهش نیمی از ظرفیت شبکه خبر داده و گفته شده استمرار محدودیت ‌ ها، مانعی جدی برای ادامه فعالیت ایرانسل است و این شرکت به حمایت و مساعدت نیاز دارد.

رایتل در آستانه ورشکستگی

پیش از انتشار نامه ‌ های مذکور، شرکت رایتل هم طی نامه ‌ ای به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از کاهش درآمدهای خود به دلیل اعمال محدودیت بر اینترنت خبر داده بود. در این نامه یاسر رضاخواه، مدیرعامل شرکت رایتل از احتمال خروج رایتل از بازار به دلیل محدودیت ‌ های اینترنتی و کاهش درآمد خبر داد.

وی در این نامه که تاریخ آن برای ۹ آبان است گفته بود ترافیک روزانه شبکه رایتل از حدود ۱۵۰۰ ترابایت در ابتدای شهریور به کمتر از ۷۰۰ ترابایت در اوایل مهر رسیده است. مدیرعامل رایتل همچنین اعلام کرده بود درآمد از محل اینترنت (که ۸۶ درصد درآمد رایتل است) تحت شعاع قرار گرفته و موجب کاهش ۱۴ میلیارد ریالی درآمد روزانه و ازدست ‌ رفتن حدود ۳۰۲ میلیارد ریال از درآمد کل طی ۲۱ روز ابتدایی اعمال محدودیت ‌ ها شده است.

واکنش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی

پس از انتشار این نامه ‌ ها که خطاب به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نوشته شده است، این سازمان در زمینه تأیید و صحت اعتبار آنها اعلام کرد: رگولاتوری نامه درخواست اپراتورها درباره جبران خسارت ناشی از اعمال محدودیت برروی ترافیک ورودی بین ‌ الملل را دریافت کرده و موضوعات طرح شده در حال بررسی است.

طبق اعلام سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، برای بررسی دقیق ‌ تر موضوع در تعامل با اپراتورها، اطلاعاتی شامل آمار تعداد مشترکین، میزان ترافیک و درآمد داده به تفکیک ترافیک داخلی و بین ‌ الملل از آنها درخواست شده است.

درحال ‌ حاضر، تلاش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بر این است که با بسترسازی برای ارائه سرویس ‌ های جدید و توسعه پلتفرم ‌ های داخلی، ضمن افزایش رضایتمندی کاربران، موجب افزایش درآمد اپراتورهای ارتباطی و تحقق اهداف شبکه ملی اطلاعات شود.

اما عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با تایید کاهش ترافیک بین ‌ الملل اپراتورها به خاطر محدود شدن اینستاگرام و واتساپ گفت که درآمد اپراتورها فقط از ترافیک بین ‌ الملل نیست و آنها صوت دارند، خدمات ارزش افزوده دارند و همچنین ترافیک داخل. مجموع ترافیک داخل و خارج کشور در این ایام نسبت به قبل بیشتر هم شده و تولید و مصرف ترافیک در داخل کشور افزایش پیدا کرده و این هم برای اپراتور درآمد است. درست است که تعرفه ‌ اش کمتر است و نیم ‌ بهاست ولی برای اپراتور درآمد دارد. به گفته او اگرچه ترافیک بین ‌ الملل کم شده اما درآمد صوت و مکالمات مردم افزایش پیدا کرده است؛ وی همچنین گفته بود: در هر صورت بررسی می ‌ کنیم. ما متولی این حوزه هستیم و نباید اجازه دهیم مشکلی برای اپراتورها به وجود بیاید چون آنها پیشران حوزه اقتصاد دیجیتال کشور هستند و اگر مشکلی پیدا کنند بقیه هم مشکل پیدا می ‌ کنند. اما وزیر ارتباطات از پیشنهاد مصوبه ‌ ای به شورای ‌ عالی فضای مجازی برای بهبود وضعیت اپراتورها خبر داد و گفت که این پیشنهاد قرار است در جلسه بعدی مطرح شود و در آن امکانات جدیدی برای اپراتورها و مدل جدیدی برای اقتصاد در زنجیره اقتصاد دیجیتال پیشنهاد شده است.

البته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت ‌ وگو با یک رسانه، نسبت به نامه رایتل مبنی بر ورشکستگی این اپراتور، واکنش نشان داد و گفت این نامه مربوط به بیش از یک ماه پیش است و در این مدت اتفاقات زیادی در کشور افتاده است.

زارع پور معتقد است که ترافیک مصرفی و تولیدشده در کشور افزایش پیدا کرده و طبیعتا درآمد این اپراتورها هم از طریق مکالمه افزایش یافته است. بنابراین این نامه که اکنون رسانه ‌ ای شده، مبنای تخصصی ندارد. در حال بررسی جبران ضرر و زیان آسیب ‌ دیدگان از اتفاقات اخیر هستیم.

وی معتقد بود عده ‌ ای تلاش دارند ضعف ‌ های مدیریتی خود را به گردن اتفاقات اخیر بیندازند و شرکت رایتل از گذشته مشکلات مالی داشته و ما در حال بررسی این نامه هستیم اما ورشکستگی محرز نشده است.

از همراه اول چه خبر؟

طبق بررسی ‌ های انجام شده، نامه ‌ ای از سوی این اپراتور در این زمینه منتشر نشده است اما اوایل آبان ماه خبری مبنی بر کاهش درآمد این اپراتور نسبت به شهریور منتشر شده بود. بر اساس این گزارش، درآمد اپراتور همراه اول از محل کارکرد خطوط تلفن همراه در مهر (دوره اختلال اینترنت) نسبت به شهریور بیش از ۷۴۳ میلیارد تومان کاهش یافته بود.

در آن زمان از این اپراتور برای کسب اطلاع از صحت این موضوع به این نتیجه رسید که همه اطلاعات مالی همراه اول به دلیل اینکه یک شرکت بورسی است در کدال قرار دارد و عدد منتشر شده مربوط به مقایسه درآمد اپراتور از محل کارکرد خطوط تلفن همراه در مهر (دوره اختلال اینترنت) نسبت به شهریور هم درست است.

در هر حال، کارشناسان معتقدند اپراتورها از بزرگ ‌ ترین زیان ‌ کنندگان شرایط فعلی اینترنت در کشور چه از بعد قطعی و چه از محل اعمال فیلترینگ هستند. این شرایط برای اپراتورها مثل یک تیر ۳ ‌ شاخه است و به نظر می ‌ رسد حداقل از سه جنبه متصرر می ‌ شوند. اول اینکه نزدیک به ۶۰ تا ۷۰ درصد از درآمد اپراتورهای همراه از اینترنت است و طبق آمار و برآوردهای انجام شده با اعمال محدودیت بر اینترنت در کشور، حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد مصرف و فروش اپراتورها در زمینه اینترنت کم شده و در نتیجه مشخص است که این موضوع تأثیر حداقل ۲۰ درصدی در کل درآمد، مصرف و اینترنت آنها داشته و به عبارتی درآمدشان کم شده است. جنبه دوم زیان از لحاظ اقتصادی افزایش فروش و مصرف پهنای باند داخلی است چرا که تعرفه پهنای باند داخلی نیم بهاست و ترافیک نیم ‌ بها هم برای اپراتورها سودی ندارد و حتی روی فروش پهنای باند داخلی اپراتورها در عمل یارانه می ‌ دهند، در نتیجه هرچقدر فروش پهنای باند داخلی جایگزین خارجی برای آنها بیشتر شود، سود آنها افزایش پیدا نمی ‌ کند. ضرر سوم، افزایش هزینه بابت تبادل ترافیک با ارائه ‌ دهندگان خدمات پایه کاربردی است. طبق مصوبه ۳۱۸ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اپراتورها موظف هستند که برای خدمات پایه کاربردی داخلی، به ازای ترافیکی که در مرکز IXP با آنها مبادله می ‌ کنند، پول پرداخت کنند و چون در این ایام مصرف آنها زیاد شده، پولی هم که آنها برای ترافیک peer to peer می ‌ پردازند، افزایش پیدا می ‌ کند و در نتیجه یک اپراتور به یک پیام ‌ رسان اگر مثلاً در ماه ۱۰ میلیارد تومان پرداخت می ‌ کرد، اکنون باید چند برابر بیشتر مثلاً ۲۰ تا ۳۰ میلیارد پرداخت کنند.

سخن پایانی

برخی تحلیلگران می ‌ گویند زیان اپراتورها از شرایط اخیر اینترنت و محدودیت در پهنای باند بین ‌ الملل، 3 راه جبران دارد: یک افزایش تعرفه، 2 افزایش مصرف و سومی جبران توسط دولت است. اعمال شرط اول در شرایط فعلی مشکل و چالشی است و شرط دومی با محدودیت ‌ های موجود در کوتاه مدت محقق نمی ‌ شود و در نهایت شرط سومی هم وضع بودجه اجازه نمی ‌ دهد. با این اوصاف در نهایت باید دید در شرایط رخ ‌ داده، اپراتورها برای جبران خسارت ‌ های چه اقدامی انجام می ‌ دهند یا از سوی مسئولان مربوطه چه راه ‌ حل و چاره ‌ ای اندیشیده خواهد شد.