خلق ثروت، بلیت ورود به بازار سرمایه
در نگاه کلی، طی سال‌های اخیر، شرایط برای فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور مطلوب‌تر شده و فناوران توسعه خوبی را در این حوزه تجربه کرده‌اند.
در نگاه کلی، طی سال های اخیر، شرایط برای فعالیت شرکت های دانش بنیان در کشور مطلوب تر شده و فناوران توسعه خوبی را در این حوزه تجربه کرده اند. اینکه تعداد آنها از ۳ هزار شرکت ظرف ۲ سال به ۷ هزار شرکت رسیده، گواه منطقی برای فعالیت پویای دانش بنیان ها در اکوسیستم نوآوری کشور است. گفتنی است، در قانون جهش تولید دانش بنیان؛ توجه ویژه ای به مباحث مرتبط با زیست بوم دانش بنیانی به ویژه بحث های اقتصادی، تامین مالی و سرمایه گذاری مربوط به این زیست بوم شده است. یکی از رویکردهایی که منجر به توسعه دانش بنیان ها به ویژه آنهایی که در زمینه فناوری اطلاعات فعالیت می کنند، می شود، فعالیت فناوران در بازار سرمایه است. چندی پیش، هاشم آقازاده، دستیار معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری از ایجاد بازار اختصاصی بورس برای دانش بنیان ها خبر داد و گفت: در این بازار؛ تابلوی اختصاصی، شاخص اختصاصی و هیات پذیرش اختصاصی برای دانش بنیان ها تعریف شده است. صمت در این شماره، با یاسر فلاح، کارشناس بازار سرمایه درباره راه های ورود دانش بنیان ها به بورس به گفت وگو پرداخته است.
فعالیت در بورس، مستلزم ارزش آفرینی مالی
به گفته بسیاری از کارشناسان و فعالان در اکوسیستم دانش بنیان، متاسفانه مسیر ورود بورسی شدن شرکت های دانش بنیان بسیار کند است. شرکت دانش بنیانی مانند «تپسی» بعد از مدت ها و طی مراحل دشوار توانست وارد بورس شود و به ادامه فعالیت بپردازد، هرچند ورود شرکت های دانش بنیان به بورس تنها یکی از حالت های تامین سرمایه از طریق بازارهای مالی است، اما ورود آنها به بازار سرمایه رشد نسبی این شرکت ها را به همراه خواهد داشت، به ویژه شرکت هایی که در حوزه فناوری اطلاعات فعالیت می کنند. ارزش گذاری دارایی های معنوی (نامشهود) همچنان یکی از جدی ترین چالش ها در مسیر ورود شرکت های دانش بنیان به بازار سرمایه است که به دلیل جزئیات و حساسیت های زیادی که در ابعاد این موضوع وجود دارد، در قانون جهش دانش بنیان آورده نشده است، اما ضرورت تصویب قانونی جداگانه برای پرداختن به این موضوع به شدت احساس می شود تا از طریق آن بتوان اعتبارسنجی لازم را ارائه داد. یاسر فلاح، کارشناس بورس در گفت وگو با صمت در این باره معتقد است: فعالیت شرکت های دانش بنیانی که در حوزه فناوری اطلاعات فعالیت می کنند، در بازار بورس مستلزم ارزش آفرینی مالی بالای آنها است. در واقع، این شرکت ها باید با خلق ثروت، اعتماد سرمایه گذاران را جلب کنند. شرح کامل این گفت وگو را در ادامه می خوانید.
از ابتدای امسال گفت وشنودهای زیادی از ورود شرکت های دانش بنیان به بازار سرمایه شده است، چندی پیش هم، تفاهمنامه ای میان معاونت علم و فناوری اقتصاد دانش بنیان با بازار سرمایه منعقد شد که شاید راه را برای فعالیت این شرکت ها در بورس باز کند. حال به نظر شما دانش بنیان ها برای ورود به بازار سرمایه نیازمند داشتن چه الزاماتی هستند؟
بی شک تفاوت اصلی شرکت های دانش بنیان به ویژه آنهایی که در حوزه فناوری اطلاعات فعالیت دارند، با شرکت های دیگر در نوع و ماهیت دارایی آنها است؛ در بازار سرمایه مدل قیمت گذاری برمبنای دارایی های مشهود تدوین شده، اما چون دارایی دانش بنیان ها نامشهود است، فرآیند قیمت گذاری برای این نوع دارایی باید متفاوت باشد که هنوز این روند در بازار سرمایه به طور رسمی ایجاد نشده؛ به همین دلیل مسیر برای ورود شرکت های دانش بنیان به بورس دشوار و حتی مبهم خواهد بود. از آنجایی که بازار سرمایه فعلی ایران با مدل دارایی محور اداره می شود، سرمایه گذاران به دارایی های فیزیکی اهمیت بیشتری می دهند. به عبارت دیگر، دارایی هایی نظیر ملک و زمین برای سرمایه گذاران مهم تر است؛ حال اگر شرکتی چنین دارایی هایی را داشته باشد، بیشتر و بهتر می تواند نظر سرمایه گذاران را جلب کند تا شرکتی که دارایی اش نامشهود است. ناگفته نماند که در حال حاضر شرایط بازار سرمایه در حال گذار است؛ با ورود شرکت های دانش بنیان به بورس نظیر تپسی یا آپ که دانش، دارایی اصلی آنها است نه ملک و زمین، می توانیم شاهد ردپای دانش بنیان در بورس باشیم و این نگاه به دارایی هم تغییر کند.
برخی کارشناسان معتقدند برای فعالیت شرکت های فعال در زمینه فناوری اطلاعات در بازار سرمایه نیازمند یک گفتمان مشترک هستیم، نظرتان راجع به این گفتمان مشترک چیست و جای خالی این گفتمان در کدام بخش از ارتباط میان دانش بنیان ها با بازار سرمایه احساس می شود؟
به عنوان یک فعال اقتصادی در بازار سرمایه، معتقدم تا مادامی که شرکت های دانش بنیان نتوانند یک دستاورد مالی خوب و قابل قبول برای بازار سرمایه نشان دهند و اثبات کنند که ارزش آفرین هستند، فعالان اقتصادی به سختی فعالیت آنها را در بازار سرمایه می پذیرند. اگر امروز می بینیم که اکوسیستم بازار سرمایه امریکا طی ۳۰ تا ۴۰ سال گذشته تغییر کرده و شرکت های نفتی و خودرویی ارزش خود را به متا و گوگل و توییتر داده اند، دلیلش به خلق ثروت این شرکت ها برمی گردد. به عبارت دیگر، تراکنش مالی بالایی داشتند و ثروت ایجاد کردند. گفتنی است، شرکت هایی نظیر گوگل یا اپل توانستند ارزش بازار بالایی ایجاد کنند و دنیا را در واقع با محصولات خود تحت تاثیر قرار دهند. در ایران هم شرکت های دانش بنیانی که رشد می کنند و به شرکت های پایدار تبدیل می شوند، باید چنین روندی داشته باشند و ارزش مالی خود را ارتقا دهند. خوشبختانه نمونه آنها کم نیستند نظیر دیجی کالا، اسنپ و ... که شناخته شده هم هستند. به طورمعمول این شرکت ها نرم افزارمحور هستند که برمبنای اپ های خدماتی با کاربران زیاد فعالیت می کنند؛ حال اگر این شرکت ها بتوانند در زمان معین به یک نوع ثروت مشخص دست پیدا کنند و اگر توانایی تحقق پیش بینی های مالی خود در صرف مدت زمان مشخصی داشته باشند، فعالان بورس و سرمایه گذاران اقتصادی نسبت به آن خوشبین تر خواهند بود، بنابراین تحقق پیش بینی ها می تواند اهمیت زیادی برای فعالیت دانش بنیان ها در بازار بورس ایجاد کند.
به نظر شما دلیل نداشتن اعتماد فعالان اقتصادی به شرکت های دانش بنیان در بازار سرمایه چیست؟
مهم ترین دلیل، بالا بودن ریسک این نوع فعالیت ها است. همان گونه که پیش تر اشاره شد، اگر در کشوری نظیر امریکا اکوسیستم بازار سرمایه تبدیل به شرکت های دانش بنیان شد، دلیلش این است که آنها با خلق ثروت گسترده، توانستند ارزش آفرینی کنند. بنابراین در ایران باید به فعالان اقتصادی حق بدهیم که به آن شرکتی اجازه ورود دهند که پیش تر خلق ثروت کرده است. برای مثال، وقتی فولاد خلق ثروت زیادی دارد یا شرکت های پتروشیمی از ارزش بازار بالای مالی برخوردار هستند، به طبع سرمایه گذاران روی چنین شرکت هایی سرمایه گذاری خواهند کرد. در کل، منطقی به نظر نمی رسد که فعالان اقتصادی سهام یک شرکت ریسکی را بخرد، در حالی که زمینه برای توسعه این نوع شرکت ها در کشور تا حدی کم است. گفتنی است، وجود اینترنت ناپایدار و فراهم نبودن شرایط کشور همچنین ریسک های غیرسیستماتیک، دلیل مهمی است که فعالان اقتصادی در حال حاضر توجهی به حضور دانش بنیان ها در بازار سرمایه نداشته باشند. از آنجایی که ریسک سرمایه گذاری بر شرکت های دانش بنیان فعال در زمینه فناوری اطلاعات بالا است، فعالان اقتصادی تمایلی به سرمایه گذاری روی این شرکت ها در بازار سرمایه نشان نمی دهند، همچنین وجود رقابت هم دلیل دیگر این بی اعتمادی است؛ از آنجایی که سرعت رشد فناوری اطلاعات بالا است، نمی توان نسبت به بقای حضور یک اپلیکیشن در کشور اعتماد کرد. این امر نیازمند بررسی دقیق و تهیه یک نقشه کار و مطالعه دقیق است. باید رئیس یک شرکت دانش بنیان بداند که دوره رشد شرکت کجا است و احتمال رکود شرکت چه زمانی است و در این دوره چه باید کرد و چگونه دوره رشد و ثبات شرکت ها را طولانی تر کرد؟ برای مثال، اپلیکیشن هایی هستند که هر روز خود را به نوعی روزآوری می کنند و امکانات و خدمات جدیدی می دهند و با مسائل بازار خود را همسو می کنند. در اصل، دانش بنیان هایی که 90 درصد بازار در حوزه ای را برعهده دارند؛ به همین سبب روزبه روز بر ارزش آفرینی آن می افزایند و دایره مشتریان آنها هم بزرگ تر می شود. تهیه این مدل ها نشان می دهد که شرکت ها در کدام دوره خود به سر می برند. با این روش، سرمایه گذاران اعتماد بیشتری نسبت به فعالیت آنها در آینده خواهند کرد. در واقع، این شرکت ها باید یک فعالیت قابل قبول و اعتمادزا ایجاد کنند تا بازار آنها را ببیند و نسبت به صورت مالی آنها خوشبین باشد، در واقع، با چنین الگوی پیشرفته و توسعه ای می توان راه را برای ورود دانش بنیان ها به بازار سرمایه باز کرد. سهامدار باید از ماندگاری آنها مطمئن باشد تا فعالیت آنها در بورس شکل بگیرد.
نظرتان راجع به این خبر مبنی بر تشکیل بازار اختصاصی بورس که چندی پیش از سوی هاشم بابازاده، دستیار معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری منتشر شد، چیست؟
تشکیل بازار اختصاصی برای دانش بنیان نیاز به سیاست گذاری و قانون گذاری در مجموعه سازمان بورس و فرابورس دارد. اگر بخواهیم بازار اختصاصی هم راه بیندازیم، باید مسیر را به گونه ای تعریف کنیم که شرکت های دانش بنیان بتوانند به سوی بازار اصلی راه پیدا کنند. مسیر پذیرش شرکت ها در بورس و فرابورس قانون خاص خودش را دارد، اما برای شرکت های دانش بنیان می توان مسیر جدیدی را تعریف کرد و زمانی که هر کدام شاخصه های گفته شده را به دست آوردند و تبدیل به یک شرکت با ارزش مالی بالایی شدند، وارد بازار اصلی و تابلو اصلی شوند.
پیش بینی شما از آینده فعالیت دانش بنیان ها در بازار سرمایه چیست؟ آیا می توان درصد زیادی از فعالان این بازار را در آینده به دانش بنیان ها تخصیص داد؟
آینده روشنی می بینم و معتقدم آینده بازار از آن دانش بنیان ها است، چرا که روزی شاهد رشد شرکت های بزرگی در این حوزه خواهیم بود. در واقع، با تمامی ریسک های موجود باید گفت، راه دیگری جز توسعه دانش بنیان ها در کشور وجود ندارد و آینده بازار سرمایه هم به دست دانش بنیان هایی رقم می خورد که امروز اپ های قدرتمندی برای خدمات دارند و در مسیر فناوری اطلاعات فعالیت می کنند. امروز مدل هایی که برخی از این شرکت ها در ارائه اپلیکیشن می دهند، مدل های توسعه محوری است، هرچند در مسیر استفاده از آنها مقاومت وجود دارد. گفتنی است، از آنجایی که همه ما از اپ های خارجی تاکنون استفاده کرده ایم، همواره یک ممانعتی در استفاده از اپ های ایرانی وجود دارد، اما چون این اپ ها در حوزه هایی فعالیت می کنند که به عنوان فناوری روز در جهان شناخته می شوند، در صورتی که توسعه یابند، اتفاق بزرگی در راه خواهد بود. بنابراین، با همه ریسک های موجود، شرکت های فعال در عرصه فناوری اطلاعات و تولید اپلیکیشن آینده خوبی دارند و توجه سهامداران زیادی به سمت وسوی آنها جلب خواهد شد و ثروت زیادی خلق خواهند کرد.
سخن پایانی
برخی از این شرکت ها اکنون به اندازه ای بزرگ شده اند که دیگر تامین مالی از طریق جذب سرمایه گذاری جسورانه یا تامین مالی جمعی نمی تواند پاسخگوی نیازهای آنها باشد و همین باعث می شود سرعت بخشیدن به فرآیند ورود آنها به بازار سرمایه، ضرورت پیدا کند. کارشناسان معتقدند، عرضه اولیه سهام شرکت ها در بازار سهام و فرابورس یکی از پایدارترین حالت های تامین مالی آنها است. اکنون حدود ۵۳ شرکت دانش بنیان در بازار حضور دارند که ۳۰ مورد آنها حتی در بازارهای اول و دوم بورس حضور دارند و IPO حدود ۳۰ شرکت دیگر نیز در دست بررسی است. این شرکت ها در روزهای قرمز بازار چنان رشد خوبی را رقم زدند که حتی مدیران سازمان بورس درصدد هستند تا شاخص جدیدی با عنوان شاخص دانش بنیان به بازار اضافه کنند.
