دلار در ۱۴۰۲
ایمان کرمی-کارشناس اقتصاد
آشفته بازار دلار و چندین نرخی بودن این ارز شاخص بر همه بازارها تاثیر گذاشته و تقریبا افزایش چندین برابری قیمت ها را در همه سطوح به دنبال داشته است. از سوی دیگر حجم نقدینگی افزایش بی سابقه ای داشته و به مرز بحران رسیده است؛ بنابراین اگر این نقدینگی ازسوی بانک مرکزی مدیریت نشود، فشار بر نرخ ارز باز هم بالا خواهد رفت. باتوجه به تحریم های اعمال شده از سوی غرب بر اقتصاد ایران و کاهش بی سابقه فروش نفت ایران بازار اسکناس ارز در ایران بسیار کوچک شده، اما نوسانات سیاسی و اقتصادی غیر قابل پیش بینی تخمین قیمت ها در این بازار کوچک را سخت کرده است. لازم به ذکر است که بازار اسکناس ارز ایران هرچند بسیار کوچک است،اما اهمیت بسیار بالایی دارد. نرخ دلار در این بازار کوچک از محل تلاقی عرضه و تقاضا به دست می آید و تاثیرش در همه بخش های اقتصادی روشن است.بر اقتصاد امسال عوامل زیادی اثر گذار است که مجموعه این عوامل نیز بر نرخ ارز اثر می گذارد. خلاف تصور اغلب کارشناسان فاکتور مهم در تعیین نرخ ارز تورم نیست، بلکه حجم نقدینگی موجود در بازار ایران است و این حجم نقدینگی از دو عنصر پول و شبه پول تشکیل شده است؛ بنابراین اگر پول واقعی و پرقدرت باشد قابلیت تبدیل شدن به هر ارز خارجی را دارد؛ نظیر پول پرقدرت قطر که مردم این کشور به واسطه داشتن آن، بیشترین قدرت خرید در بین مردم جهان را دارند.
پول پرقدرت قابلیت تبدیل سریع به دلار را دارد. البته پول تنها اسکناس و مسکوکات نیست، بلکه تمام سپرده ها، چک های صادره، چک پول و... را شامل می شود و شبه پول نیز متشکل از سپرده های بلندمدت و نقدینگی واردشده به صندوق های سرمایه گذاری و... است.در سال ۹۶ قبل از آغاز افت ارزش پول ملی، ۸۸ درصد حجم نقدینگی ایران شبه پول و ۱۲ درصد پول بود. این بدان معنا بود که مردم تمایل چندانی به شکار فرصت نداشتند و پول شان را سپرده گذاری بلندمدت کرده بودند، اما در طول زمان پس اندازها به حساب جاری و سپرده های کوتاه مدت منتقل شده تا قابلیت تبدیل سریع را داشته باشند.از سال ۹۷ به بعد حجم پول در اقتصاد مرتب در حال افزایش است و این رویه احساس ناامنی ایجاد می کند، چراکه تغییرات قیمتی سیگنال منفی به مردم می دهد.وقتی حجم پول از حدود ۱۲ درصد به ۳۸ درصد افزایش یافته و این مهم ترین عامل اقتصادی اثرگذار در نرخ دلار است پس تا زمانی که درصد پول پایین نیاید، چشم انداز نرخ دلار افزایشی است. از نظر اقتصادی کاملا به اثبات رسیده که با افزایش حجم پول یا همان نقدینگی عدد تورم هم افزایش خواهد داشت. در حال حاضر که تورم اسفند بالای ۶۰ درصد بوده و همچنین به نظر می رسد این تورم در سال جاری هم ادامه خواهد داشت، اصلا دور از انتظار نیست که روند نرخ دلار در بازار صعودی باشد. همچنین اگر حجم پول در همین محدوده باقی بماند یا حتی افزایش یابد، روند نرخ دلار باز هم افزایشی خواهد بود.بنابراین بازارساز برای کاهش فشار ناشی از افزایش نرخ دلار بر معیشت مردم باید به سرعت حجم پول در گردش را کنترل کند تا بتواند از این طریق بر تورم تسلط یابد.همچنین افزایش بدهی بانک ها به بانک مرکزی به دلیل افزایش بدهی دولت به بانک ها و بی انضباطی بانک ها و ناترازی های موجود در این حوزه دلیل رشد پایه پولی بوده که این موضوع نیز در پی مهار نقدینگی، کنترل خواهد شد.
