با تحولات روزانه فناوری، کاریابی و نیرویابی نیز در مسیر تحول قرار گرفت و براساس آن، شیوه ‌ های سنتی رایج در این امر مانند آگهی در مطبوعات یا تبلیغات محیطی تا حد زیادی کنار زده شد. جوامع به فراخور میزان پذیرش فناوری، از بسترهای جدید در بحث اشتغال استفاده کرده ‌ اند و ضمن بهره ‌ گیری از شیوه ‌ های جدید کاریابی، مشاغل مختلفی نیز در این بسترها شکل گرفته است. اینترنت سبب شد تا رابطه افراد با محیط کاری پیرامون خود، وسیع ‌ تر و متنوع ‌ تر شود و این یک دستاورد مهم اقتصادی برای کشورها به حساب می ‌ آید. ایران نیز حدود یک دهه اخیر به ‌ سمت استفاده از این فناوری ‌ ها در فضای کسب ‌ وکار حرکت کرده و برخی افراد عقیده دارند تحولات چشمگیری طی چند مدت اخیر در این زمینه رخ داده است، اما تعدادی دیگر نیز معتقدند باوجود راهگشا بودن این فناوری ‌ ها، شاهد معایب و ناکارآمدی مناسب این بسترها هستیم. هنوز جامعه گسترده ‌ ای از متقاضیان شغلی، با فرصت ‌ های ارائه ‌ شده در بسترهای آنلاین و امکان کاریابی ‌ های این ‌ چنینی آگاهی ندارند. از سویی دیگر، قشر سودجوی همیشه حاضر در صحنه نیز از فرصت کاریابی ‌ های آنلاین در فضاهای مختلف استفاده کرده و کلاهبرداری ‌ های کلانی از جویندگان کار انجام شده است. صمت به بهانه صحبت ‌ های رئیس دولت سیزدهم درباره موفقیت دولت در اشتغالزایی یک میلیونی امسال ، نقش پلتفرم ‌ ها و مراکز کاریابی در پاسخگویی به نیاز کارفرمایان و متقاضیان شغلی را مورد بررسی قرار داده و در این ‌ باره با کارشناسان امر به گفت ‌ وگو پرداخته است.

مراکز کاریابی کنار زده ‌ شده ‌ اند

حسین ساروخانی، نایب رئیس انجمن مراکز کاریابی اتاق بازرگانی ایران و نایب رئیس پیشین کانون مراکز کاریابی کشوری در گفت ‌ وگو با صمت به تاثیر شکل ‌ گیری پلتفرم ‌ های مجازی کاریابی در مسئله اشتغال پرداخت گفت: شکل ‌ گیری پلتفرم ‌ ها و فضای دیجیتال در بحث اشتغال، امری است که از 2 جنبه می ‌ توان آن را بررسی کرد. در گام نخست باتوجه به پلتفرم ‌ های ایجادشده، به ‌ نظر می ‌ رسد ترافیک در حوزه فناوری افزایش یافته و بازار ظرفیت این تعداد از بسترها را ندارد. از سوی دیگر، متقاضیان کار هنوز با شیوه ‌ های جدید کاریابی آشنایی ندارند و افراد مختلفی اعم از کارگران یا کسانی که در حوزه ‌ های تکنولوژی فعال نیستند، از این فناوری ‌ ها استفاده نمی ‌ کنند. جامعه در حال ‌ گذار از دوره سنتی به ‌ سمت فناوری ‌ های جدید است، اما رویکرد افراد عادی با صاحبان پلتفرم ‌ های مجازی، تفاوت دارد و این 2 قشر نگاه یکسانی به این مسئله ندارند. وی ادامه داد: مهم ‌ ترین ایرادی که به شکل ‌ گیری پلتفرم ‌ های آنلاین برای کاریابی می ‌ توان وارد کرد، ناکارآمدی آنها است.

در حال ‌ حاضر پلتفرم ‌ های مختلف، چه به ‌ صورت رسمی و تخصصی و چه غیرتخصصی، فضایی کم ‌ هزینه را برای انتشار آگهی کاریابی فراهم کرده و در این میان، مراکز تخصصی کاریابی کنار زده شده ‌ اند. تا پیش از این، مراکز رسمی کاریابی، شرح وظایف مشخصی داشتند و نظارت ‌ های سختی بر عملکرد این مراکز وجود داشت، البته همچنان این نظارت ‌ ها ادامه ‌ دار است، اما برای پتلفرم ‌ های جدید، این نوع دستورالعمل ‌ ها و نظارت ‌ ها وجود ندارد و در نهایت، مراکز کاریابی از میدان کنار زده شده ‌ اند.

پلتفرم ‌ های کاریابی بی ‌ تخصص

ساروخانی در ادامه صحبت ‌ های خود، نبود سازماندهی مناسب برای فعالیت ‌ های کاریابی را ناشی از نقص مدیریت دستگاه ‌ های دولتی عنوان کرد و توضیح داد: با حذف شدن مراکز کاریابی رسمی و جایگزینی آنها با پلتفرم ‌ های مختلف، بسیاری از چارچوب ‌ های تخصصی در مسئله اشتغال و نیرویابی نادیده گرفته شده است. در حال ‌ حاضر تعداد زیادی از پلتفرم ‌ ها، در عرصه کاریابی به ‌ صورت مستقیم و غیرمستقیم فعال هستند. نه ‌ تنها پلتفرم ‌ های رسمی کاریابی مانند ایران استخدام، بلکه پتلفرم ‌ های مجازی دیگری مانند دیوار نیز به ‌ طورغیرمستقیم در بحث ایجاد ارتباط میان متقاضی کار و کارفرما ارتباط برقرار می ‌ کند. به این صورت که کارفرما با پرداخت حداقل ‌ ترین هزینه ‌ ها، آگهی استخدام در سایت دیوار را بارگذاری کرده و این آگهی ‌ ها با جست ‌ وجویی ساده برای جویندگان کار قابل مشاهده خواهد بود.

وی ادامه داد: با کمرنگ شدن نقش مراکز کاریابی، بحث مشاوره ‌ های شغلی و استانداردهای منابع نیروی انسانی نادیده گرفته شد، از این ‌ رو تمرکز بر شیوه ‌ های جدید کاریابی بر بستر فناوری، معایبی به ‌ همراه دارد و مقصر اصلی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است، چرا که این نهاد باید نظارت ‌ های خود بر عمل کاریابی و نیرویابی مراکز و مشاغل مختلف را تحت ‌ نظر داشته باشد و رویکرد خود نسبت به این مسئله را اصلاح کند.

آمارسازی اشتغال

این کارشناس کاریابی، آمارسازی را یکی اقدامات دولت ‌ ها در ارایه آمار اشتغال و نرخ بیکاری عنوان کرد و گفت: براساس آیین ‌ نامه ‌ های مختلف، مراکز کاریابی وظیفه دارند برای متقاضیان اشتغال سالانه به تعداد مشخصی، پیشنهاد شغلی یافته و معذفی کنند. این رویه در دولت ‌ های پیشین هم برقرار بود و روند جدیدی نیست، بنابراین مراکز کاریابی مجبور هستند سالانه آمارهای مطلوب وزارت کار را تحویل دهند و براساس آن آمارسازی کنند.

از طرف دیگر، دولت فراخوان داده که افراد متقاضی ایجاد مشاغل مختلف می ‌ توانند با مراجعه به سایت وزارت کار، مجوزهای مدنظر خود را در قالب طرح تسهیل اعطای مجوزهای کسب ‌ وکار، طی مدت ۷ روز دریافت کنند. تا پیش از این، گزینش و بررسی افراد از نظر صلاحیت کارآفرینی بررسی می ‌ شد، اما در حال ‌ حاضر در راستای بالا رفتن میزان آمار کارآفرینی، این نظارت ‌ ها برداشته شده است.

وی افزود: دستگاه ‌ های دولتی نیز از آمارهای این ‌ چنینی به ‌ دست آمده از بخش ‌ های مختلف، کارآفرینی یا میزان اشتغال افراد جامعه را تحلیل و اعلام می ‌ کنند.

ساروخانی خاطرنشان کرد: تعاریف جهانی متعددی برای مفهوم فرد شاغل عنوان شده و براساس برخی از این تعاریف، فردی که در طول هفته یک ساعت کار کرده باشد، شاغل محسوب می ‌ شود، از این ‌ رو مراکز کاریابی معرفی ‌ نامه ‌ های صادرشده برای افراد را به ‌ عنوان اشتغالزایی اعلام می ‌ کنند، هرچند ممکن است فرد پس از چند روز، علاقه ‌ ای به ادامه کار پیشنهادی نداشته و در نهایت بیکار شده باشد. باوجود تمام نکات مذکور و جزئیات قابل ‌ تامل، دولت این سبک از اطلاعات را به ‌ عنوان آمار اشتغالزایی و کارآفرینی اعلام می ‌ کند.

دروغی بزرگ به نام «آزمون استخدامی»

نایب رئیس انجمن مراکز کاریابی اتاق بازرگانی ایران به برگزاری آزمون ‌ های استخدامی مراکز دولتی و خصوصی و کارکرد آنها اشاره کرد و گفت: شاید بتوانیم از آزمون ‌ های استخدامی، به ‌ عنوان دروغ بزرگ یاد کنیم.

در ابتدا لازم است، بگوییم لغت استخدام، بار حقوقی و تعریف مشخصی دارد که به ‌ دلیل ناپایدار بودن مشاغل در حال ‌ حاضر، این لغت کاربرد و کارکردی ندارد. امروزه بخش زیادی از قراردادهای کاری، کوتاه ‌ مدت و موقت بوده و در اصل، مشاغل ناپایدار هستند.

بنابراین، اقدامی به معنای واژه استخدام انجام نمی ‌ شود، حتی اگر از این مفهوم نیز صرف ‌ نظر کنیم، مراکز مختلف خصوصی و دولتی سالانه آزمون ‌ های جذب و استخدام زیادی برگزار می ‌ کنند که این اقدام درآمدهای میلیاردی را برای نهادها و شرکت ‌ ها به ‌ همراه دارد.

ساروخانی تصریح کرد: کارشناسان معتقدند این آزمون ‌ ها خروجی مطلوبی نداشته ‌ اند و شاهد جذب نیروی کار از این طریق نیستیم.

در حال ‌ حاضر، نظارت مستقیم و آمار مشخصی درباره آنکه هر صنعت یا شرکت با چه درصدی از ظرفیت نیروی انسانی کار می ‌ کنند، وجود ندارد. همچنین اطلاعاتی در این ‌ باره که چه تعداد از نیروی کار سازمان ‌ ها از طریق آزمون یا روش ‌ های این ‌ چنینی جذب شده ‌ اند، در دست نیست.

مهاجرت در دهکده جهانی

با تشدید وخامت شرایط اقتصادی کشور، طی یک دهه اخیر تب ‌ وتاب برقراری ارتباطات کاری با خارج از کشور میان جوانان توانمند و متخصص بیشتر شد. درآمدهای ارزی به ‌ ویژه در زمان کاهش ارزش پول ملی، وجود فرصت ‌ های کاری بیشتر و از این دست موارد، از مزایای برقراری ارتباطات کاری با خارج از کشور به ‌ شمار می ‌ روند. در این راستا، شاهد افزایش همکاری ‌ های مختلف در قالب پروژه ‌ های کاری با شرکت ‌ های خارجی یا حتی میل به مهاجرت از طریق دریافت پیشنهادات کاری بوده ‌ ایم. فرصت این نوع همکاری ‌ ها را پلتفرم ‌ های مجازی و جا افتادن مفهوم دهکده جهانی رقم زد.

حسن کرباسی، رئیس انجمن صنفی کاریابی ‌ های بین ‌ المللی در گفت ‌ وگو با صمت، روند درخواست همکاری ‌ های بین ‌ المللی از سوی متقاضیان داخلی را افزایشی توصیف کرد و در این ‌ باره گفت: برقراری ارتباطات کاری با شرکت ‌ های خارجی، طی سال ‌ های گذشته همواره وجود داشته، اما با بدتر شدن شرایط اقتصادی کشور و کاهش ارزش پول ملی، تقاضا برای دریافت پروژه ‌ های کاری بین ‌ المللی بیشتر شده است، حتی در این مدت نیز درخواست برای دریافت موقعیت شغلی در خارج از کشور و مهاجرت کاری، رشد چشمگیری داشته و تمامی این موارد را می ‌ توان متاثر از شرایط جامعه توصیف کرد.

وی ادامه داد: تورم، رشد نرخ ارز، کاهش فرصت ‌ های شغلی مناسب به ‌ ویژه برای جوانان متخصص، پایین بودن دستمزدها و سایر مسائل این ‌ چنینی، کاریابی و درآمدزایی مناسب را برای جوانان با دشواری زیادی همراه و از این ‌ رو حداقل بخشی از توجه خود را بر همکاری با پروژه ‌ های بین ‌ المللی معطوف کرده ‌ اند.

همکاری ‌ های بین ‌ المللی تعطیل شد

کرباسی در ادامه صحبت ‌ های خود، به تاثیر تحریم ‌ ها بر تعاملات کارجویان ایرانی و کارفرماهای خارجی اشاره کرد و در این ‌ باره گفت: موقعیت ‌ های شغلی مختلفی مانند طراحی سایت، برنامه ‌ نویسی در سطوح مختلف، گرافیک و سایر مواردی که انجام آنها به صورت دورکاری امکان ‌ پذیر است، همواره جزو فرصت ‌ های شغلی بین ‌ المللی محسوب می ‌ شوند و افراد دارای این نوع تخصص ‌ ها می ‌ توانند سفارش پروژه از خارج دریافت کنند.

باوجود تمام مزایای این نوع کار، به ‌ دلیل تشدید تحریم ‌ ها علیه ایران، دریافت دستمزدها تبدیل به چالشی جدی برای افراد و کارجویان شده است. رئیس انجمن صنفی کاریابی ‌ های بین ‌ المللی تصریح کرد: تحریم ‌ های بانکی و بسته شدن سیستم نقل ‌ وانتقالات مالی برای ایران، سبب شد تا افرادی که با شرکت ‌ های خارجی در تعاملات کاری بودند، با بن ‌ بست ‌ های جدی برای دریافت دستمزدهای خود مواجه شوند.

وی افزود: در این فرآیند افراد مجبور شدند با واسطه ‌ ها و پرداخت هزینه ‌ های بالا، ارز دریافتی خود به ‌ عنوان دستمزد را وارد کشور کنند، حتی در بسیاری از موارد به ‌ دلیل ایرانی بودن افراد، شرکت ‌ های خارجی با دستمزدی پایین ‌ تر کارجویان را پذیرفته ‌ اند و این یک ایراد اساسی است.

بنابراین جوانانی که دستمزد کافی نداشته یا شغل مناسب در داخل کشور پیدا نکرده و چشم امید به پروژه ‌ های مناسب خارجی داشتند، با این تحریم ‌ ها، فشارهای زیادی را متحمل شده ‌ اند.