سایه کمرنگ استاندارد بر ساخت‌وساز
رشد سریع جمعیت جهان و شهرنشینی، نیاز فزاینده‌ای به یک محیط ساخته‌شده با کیفیت بالا، ایمن و پایدار ایجاد کرده است. در دنیای ساختمان و ساخت، استانداردها به تدوین بهترین روش بین‌المللی و الزامات فنی برای اطمینان از ایمن بودن ساختمان‌ها و سایر سازه‌ها کمک می‌کنند.
استانداردها برای ساخت‌وساز با ورودی از کلیه ذی‌نفعان درگیر، از جمله معماران، طراحان، مهندسان، پیمانکاران، مالکان، تولیدکنندگان محصولات، تنظیم‌کننده‌ها، سیاست‌گذاران و مصرف‌کنندگان، به‌طورمنظم به‌منظور تغییرات آب‌وهوایی، جمعیتی و اجتماعی به‌روز می‌شوند.
استانداردها به ساخت‌وساز کمک می‌کنند. صنعت با ایجاد مشخصات و فرآیندهای طراحی و ساخت موردتوافق بین‌المللی موثرتر و کارآمدتر است. استانداردها همچنین بستری را برای فناوری‌ها و نوآوری‌های جدید فراهم می‌کنند که به صنعت کمک می‌کنند تا به چالش‌های محلی و جهانی مربوط به تکامل جمعیتی، بلایای طبیعی، تغییرات آب‌وهوایی و... پاسخ دهند.
ضرورت استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد
طبق ۲ ماده مهم ۱۵۵ و ۱۶۸ قانون برنامه پنجم توسعه کشور، هر نوع ساخت‌وساز باید با مصالح استاندارد و کاربرد آن توسط سازندگان ذی‌ربط انجام شود. طبق آمارها درحال‌حاضر بیش از ۵ هزار تولیدکننده مصالح، لوازم و تجهیزات ساختمانی در کشور فعالیت می‌کنند که تولیدکنندگان استاندارد ایران هستند. مبانی طراحی سازه‌ها با استانداردهایی که بر اصطلاحات و نمادها تمرکز دارند، این اطمینان را می‌دهد که سازه‌ها با دوام ساخته شده‌اند و می‌توانند در برابر نیروهای خارجی مانند حوادث شدید آب‌وهوایی و بلایای طبیعی مقاومت کنند. بحث استانداردسازی درباره انواع مصالح ساختمانی از ضروریات قابل‌اجرا است. طبق آیین‌نامه نظارت بر استانداردهای اجباری مصالح ساختمانی مصوب هیات‌وزیران، استفاده از فرآورده‌های ساختمانی استاندارد در امر ساخت‌وساز ضرورت دارد.استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد در پروژه‌های عمرانی برای حفظ امنیت و ایمنی شهروندان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در حوزه نظارت بر استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد در ساخت‌وسازها باید شاهد تلاش مضاعفی از متولیان این حوزه از جمله سازمان نظام مهندسی ساختمان باشیم. توجه به استانداردهای کیفیت مصالح باید بیش از پیش از سوی مهندسان در طرح‌های عمرانی و ساخت‌وسازها موردتوجه قرار گیرد. تولید و استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد، افزایش طول عمر مفید ساختمان را باعث می‌شود و این در حالی است که مصالح ساختمانی غیراستاندارد به هدررفت سرمایه ملی و پس‌انداز مردم در طول سال‌های انتظار برای صاحب‌خانه شدن منجر می‌شود. صمت در این گزارش، چالش‌هایی را که پیش‌روی استانداردسازی در صنعت ساختمان است، بررسی کرده است.
اهمیت کیفیت مصالح ساختمانی در فرآیند ساخت‌وساز
مهدی روانشادنیا، عضو هیات‌مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران درباره کیفیت مصالح ساخت به صمت گفت: به‌طورقطع، مصالح ساختمانی به‌عنوان یکی از بخش‌های ابتدایی فرآیند ساخت ساختمان اهمیت زیادی دارند. ساختمان بر سازه استوار است و از بین مصالح ساختمانی مورداستفاده، مصالح سازه‌ای نقش ویژه‌ای در عمر مفید ساختمان دارند، از این‌رو ما باید تمام فرآیند ساخت را با مدیریت یکپارچه پروژه به‌سرانجام برسانیم و در این راستا از زمان تولید مصالح تا حمل آن به کارگاه و در نهایت، اجرا و تکمیل یک ساختمان، باید فرآیندی یکپارچه و استاندارد جریان داشته باشد.
وی اظهار کرد: متاسفانه در مواردی مشاهده شده، در ساختمانی که نرخ فروش آن بسیار زیاد است، مشکلاتی مثل کنترل کیفیت نامناسب اجزای بتنی، استفاده از بتن کارگاهی در ستون‌ها، دستکاری وزن تراک میکسرها و کم بودن عیار سیمان وجود دارد. علاوه بر این، دانش فنی پایین عوامل تولید و اجرای بتن، تجهیزات قدیمی مثل بچینگ‌های مستعمل و پمپ‌های نامناسب، کیفیت سازه‌های ساختمانی را تحت‌تاثیر قرار داده‌اند.
رسانه‌ها همکاری کنند
وی افزود: نرم‌افزاری مثل صدور شناسنامه فنی الکترونیک و بیمه تضمین کیفیت می‌تواند باعث رضایت بهره‌برداران و افزایش کیفیت زندگی شود، شناسنامه فنی ملکی سندی قانونی است که اطلاعات دقیقی از نقشه‌هایی چون ساخت، گزارش‌های مرحله‌ای مهندس‌ناظر، شرایط صدور پایان‌کار و دستورالعمل بهره‌برداری از ساختمان را در اختیار خریداران قرار می‌دهد. اگرچه در آینده باید بیش از گذشته، متوجه بحث‌های محیط‌زیستی و استفاده از مصالح بازیافتی و کاهش مصرف مواد و مصالح نیز باشیم. باید رسانه‌ها و همه فعالان صنعت ساختمان کمک کنند تا مردمی که گاهی کل دسترنج چندین ساله خود را برای تهیه یک واحد ساختمانی هزینه می‌کنند، قبل از هر معامله‌ای، شناسنامه فنی ملکی ساختمان را مطالبه و خانه‌ای استاندارد خریداری کنند.
ضرورت نظارت بر تخلفات ساختمانی
روانشادنیا ادامه داد: شهرداری‌ها و سایر مراجع صدور پروانه ساختمان موظف هستند که با اعلام کتبی وزارت مسکن و شهرسازی یا سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یا ناظران، درباره وقوع تخلف ساختمانی، در اسرع‌وقت با اطلاع ناظر، دستور اصلاح را صادر و تا زمان رفع تخلف از ادامه کار جلوگیری کنند. به‌طورقطع، وقتی مسیر صدور پروانه ساختمان طولانی می‌شود، شک نکنید که برخی از این اقدام سود می‌برند، پس اگر به ۳۰ سال گذشته نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که طولانی شدن فرآیند صدور پروانه ساختمانی به‌نفع عده‌ای تمام می‌شود.
وی در پایان گفت: قوانین متناقض و متعارض در ساخت‌وساز، مشکلات را افزایش داده است، بنابراین می‌توان سامانه‌ها را به‌موازات یکدیگر تعریف کرد؛ همانند قراردادی که سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران با فناوری اطلاعات شهرداری تهران دارد و سامانه‌های این ۲ دستگاه را مشترک کرده است.
استانداردسازی در ساخت نهضت ملی مسکن
محمدمهدی حیدری، سرپرست مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به صمت گفت: طرح‌های دولت برای ساخت‌وساز کشور در مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی حول چند محور مهم در حال بررسی است. نخستین موضوع موردبحث، توجه به صنعتی‌سازی و استانداردسازی در ساخت‌وساز است، از این‌رو فناوری‌هایی که توسط افراد و شرکت‌های صاحب ایده معرفی می‌شوند، از لحاظ فنی بررسی و در نهایت، در حوزه عملیاتی نهضت ملی مسکن مورداستفاده قرار می‌گیرند. با این اقدامات، حلقه صنعتی‌سازی در ساخت‌وساز به‌صورت استاندارد شکل می‌گیرد و با نظارت مستمر به‌سمت اجرایی شدن قدم برمی‌دارد. وی گفت: اقدام بعدی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی در راستای ارتقای کیفیت در ساخت‌وساز، توسعه گواهینامه فنی است، یعنی در پروژه‌های مسکنی دولت، از محصولاتی استفاده می‌شود که از لحاظ گواهینامه فنی، تاییدیه مرکز تحقیقات را داشته باشند.
لزوم اخذ گواهینامه فنی برای ارتقای کیفیت ساخت
حیدری تاکید کرد: تمامی واحدهایی که در راستای نهضت ملی مسکن ساخته می‌شوند، به مصالح ساختمان و تاسیسات باکیفیت و استاندارد نیاز دارند. تمامی این محصولات از قبل بررسی و نظریه فنی برای‌شان صادر شده است. در محصولاتی که بازار را دچار التهاب نمی‌کنند، داشتن گواهینامه فنی از مرکز به‌شکل تشویقی و اجباری در راستای ارتقای کیفیت ساخت را توصیه می‌کنیم. برنامه بعدی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی برای بالا بردن کیفیت ساخت در پروژه‌های نهضت ملی مسکن، بحث زنجیره تامین مصالح پرمصرفی همچون پکیج، شیرآلات و مصالحی است که در ساخت‌وساز به‌کار می‌روند و بازار نیز کشش عرضه آنها را دارد.
تشکیل زنجیره تامین مصالح ساختمانی
حیدری افزود: ۲ مصالح مهم پرمصرف در ساخت‌وساز، سیمان و فولاد است که در این‌باره زنجیره تامین مصالح ساختمانی در همکاری وزارت راه و شهرسازی و صمت تشکیل شده است. مقرر شده تا ترویج سیمان آمیخته به‌جای سیمان پرتلند که هم‌اکنون مورداستفاده بوده و هم انرژی‌بر است و هم آلودگی محیط‌زیست دارد، مورداستفاده قرار بگیرد. سرپرست مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی بیان کرد: در کشور ما کمتر از ۱۰ نوع سیمان تولید می‌شود و در ساخت‌وساز مورداستفاده قرار می‌گیرد که ضرورت دارد تا بر تنوع تولید انواع سیمان‌ها افزوده شود.
مرکز تحقیقات مسکن در نقش ناظر عالی پروژه‌ها حضور دارد و از کمک دانش‌بنیان‌ها در این زمینه استقبال می‌کند، زیرا علاوه بر اجرای طرح نهضت ملی مسکن، سالانه بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار واحد مسکونی نیز توسط بخش خصوصی احداث می‌شود و برنامه‌ریزی‌ها به‌گونه‌ای است که درباره تامین مصالح، مشکلی وجود ندارد.
وی در پایان گفت: لیست محصولاتی که از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گواهینامه فنی دریافت کرده‌اند، به شهرهای جدید ارائه خواهد شد. این اقدامات باعث کنترل مصرف انرژی و محیط‌زیست می‌شود و ظرفیت تولید را تا حد زیادی افزایش می‌دهد و به استانداردسازی ساخت‌وساز کمک زیادی می‌کند.
سخن پایانی
مسکن‌سازی در کشور ما همواره با چالش‌های بسیار زیادی روبه‌رو است. به‌طبع نخستین چالش ساختمان‌سازی در کشور ما گرانی مسکن است. افزایش عجیب و غریب مصالح ساختمانی در طول سالیان گذشته، کار را برای ساختمان‌سازی بسیار سخت کرده است. همین موضوع باعث می‌شود تا بسیاری از پیمانکاران هنگامی که کار ساختمان‌سازی را شروع می‌کنند، نخستین دغدغه‌ای که داشته باشند، این باشد که چگونه هزینه‌های ساختمان را کاهش دهند و از بودجه موجود بیشترین بهره‌برداری را برای پیشبرد اهداف خودشان بکنند. همچنین برخی پیمانکاران، برای اینکه بخشی از هزینه‌های ساخت‌وساز را کاهش دهند، مجبور هستند بسیاری از استانداردهای ساختمان‌سازی را از کار خودشان حذف کنند. این موضوع آسیب‌های جدی برای ساختمان به‌همراه خواهد داشت و نخستین آسیب آن، این است که عمر مفید ساختمان را کاهش می‌دهد و تعداد ساختمان‌های بی‌کیفیت و غیراستاندارد در سطح شهر افزایش پیدا می‌کند.همچنین عمل نکردن به بسیاری از استانداردهای ساختمان باعث می‌شود تا کیفیت ساختمان پایین بیاید و زندگی در آن سخت شود، اما در این پیمانکاران، ساختمان‌سازانی هم هستند که نگاه دیگری به کاهش هزینه‌ها در ساختمان‌سازی دارند. این افراد به‌خوبی می‌دانند، در ازای یک سال عمر مفید که به ساختمان اضافه شود، از هدر رفتن مبالغ زیادی از سرمایه ملی جلوگیری می‌شود. به‌همین‌دلیل، سازنده‌های معتبر ساختمان‌سازی تلاش نمی‌کنند تا استانداردهای لازم در کار ساخت‌وساز را حذف کنند و هزینه‌های خودشان را کاهش دهند، در حقیقت آنها تلاش می‌کنند با استفاده از امکانات موجود، بهترین مدل ساخت را برای یک منزل استفاده کنند، پس حذف استانداردها، بهترین گزینه برای کاهش هزینه‌های یک ساختمان نیست.
