آمارهای تکان‌دهنده از سرمایه‌گذاری معدنی
بنا بر نظر کارشناسان و فعالان معدنی، به‌دلیل سروکار داشتن فعالیت‌های معدنی با مبالغ سنگین، وجود ریسک بالا در این بخش و همچنین دیربازده بودن فعالیت‌های بخش معدن، جذب سرمایه‌گذار در فعالیت‌های این حوزه نیازمند تدوین برنامه‌ها و استراتژی‌های مناسب، شفافیت و استراتژی‌های تخصصی مدیریتی است، اما متاسفانه در حال حاضر چنین رویه‌ای در روند سرمایه‌گذاری و پیشبرد اهداف توسط این منابع مالی وجود ندارد.
باید تاکید کرد ورود سرمایه‌گذار داخلی و خارجی منوط به فراهم بودن فضای سیاسی آرام و بی‌تنش و همچنین رفع مشکلات و نقایص در قوانین معدن است. فعالان معدنی معتقدند تغییرات مداوم و خلق‌الساعه قوانین و دستورالعمل‌های فعالیت‌های معدنی، از مسائل مهمی است که بخش معدن را دچار نابسامانی و بی‌ثباتی کرده است؛ از این رو انتظار می‌رود برای جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی به معادن، نهادهای دولتی بسترهای مناسبی را فراهم کنند.
زنگ خطر برای معادن
اتاق بازرگانی تهران در جدیدترین گزارش خود به بررسی وضعیت بهره‌برداری از معادن کشور پرداخته و از به صدا درآمدن یک زنگ خطر جدی در این حوزه خبر داده است. به گزارش معدن‌نیوز، براساس برآوردهای صورت گرفته، حدود ۶۲ درصد معادن در حال بهره‌برداری ایران در حوزه‌های سنگ‌آهن، مس، سرب، روی، زغال‌سنگ، شن، ماسه، سنگ‌های تزئینی، آهک و طلا فعال هستند. البته این آمار به‌استثنای معادن نفت، گاز، اورانیوم و خاک رس محاسبه شده است. این معادن ۸۴ درصد کل اشتغال معادن کشور و حدود ۹۷ درصد ارزش افزوده معادن ایران را ایجاد می‌کنند.
آمارهای سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد معادن شن و ماسه با ۱۴۶۳ واحد فعال، بیشترین سهم را به خود اختصاص دادهاند. در حوزه اشتغال نیز معادن سنگ‌آهن با حدود ۳۰ هزار نفر، بیشترین سهم را در اختیار دارند.
بیشترین ارزش افزوده تولید شده نیز مربوط به معادن سنگ‌آهن با ۶۸ هزار میلیارد تومان بوده است. بررسی معادن استان‌ها حسب میزان فعالیت نیز نشان می‌دهد حدود ۴۶ درصد معادن فعال ایران در استان‌های خراسان رضوی، فارس، کرمان، اصفهان، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، مرکزی و یزد قرار دارد. سهم معادن این استان‌ها از نظر اشتغال ۶۸ درصد و از نظر ارزش افزوده حدود ۹۱ درصد بوده است.
کاهش ورود سرمایه به بخش معدن
در سال ۱۳۹۹، بیشترین معدن فعال در ایران به خراسان رضوی با ۵۶۷ واحد اختصاص داشته و بیشترین تعداد شغل ایجادشده و بالاترین ارزش افزوده نیز مربوط به معادن استان کرمان است. ۷۱ درصد ارزش افزوده معادن کشور در ۲ استان کرمان و یزد به‌دست آمده است. میانگین رشد اشتغال در معادن کشور حدود ۵.۷ درصد بوده است؛ به این ترتیب روند جذب نیروی کار جدید در معادن ایران سالانه افزایشی بوده است. به‌طور متوسط در هر معدن کشور، حدود ۲۱ مشغول کار هستند که در مقایسه با ۵ سال قبل، افزایش ۳ نفری را نشان می‌دهد.
ارزش افزوده تولیدی در معادن ایران نیز به‌شکل مستمر افزایشی بوده است؛ هرچند ارزش افزوده واقعی نسبت به ارزش افزوده نسبی با سرعت کمتری افزایش یافته است. براساس سال پایه ۱۳۹۵، رشد ارزش افزوده معادن ایران از ۱۰۴ در سال ۹۴ به ۵۳۲ در سال ۹۹ رسیده است. باوجود اتفاقات مثبت رخ داده در این حوزه، روند سرمایه‌گذاری در معادن کشور افت کرده که زنگ خطری تازه در این بخش به‌شمار می‌رود.
سرمایه‌گذاری واقعی انجام شده در معادن در سال ۱۳۹۹، حدود هزار میلیارد تومان بوده که کمتر از عدد ثبت شده در سال ۹۴ بوده است. میانگین سالانه رشد سرمایه‌گذاری در معادن نیز منفی ۱۸ درصد تخمین زده می‌شود.
رشد سرمایه‌گذاری خارجی
طبق آمار منتشرشده ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، در ۱۰ ماه ابتدایی امسال حجم سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در بخش صنعت، معدن و تجارت نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۳۵.۹ درصد رشد داشته
است. کشورهای غنا، امارات و انگلستان بیشترین سرمایه‌گذاری را در کشور انجام دادهاند و سیستان‌وبلوچستان نیز بیشترین سرمایه را جذب کرده است.
به گزارش ایسنا در ۱۰ ماه امسال، ۲۰۲ مورد سرمایه‌گذاری خارجی به ارزش بیش از ۵ میلیارد و ۸۹۸ میلیون دلار در کل کشور تصویب شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از لحاظ تعداد ۵۶.۵ درصد رشد داشته، اما از نظر ارزش ۳۴.۵ درصد کاهش یافته است. البته ۱۲۹ مورد از کل طرح‌ها با حجم سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد و ۴۸۵ میلیون دلار، یعنی حدود ۵۹ درصد از کل، در بخش صنعت، معدن و تجارت بوده است.
همچنین از این تعداد در بخش‌های صنعت، معدن و تجارت، ۵۱ مورد در حال بهره‌برداری و مابقی در حال طی مراحل اجرایی است.
براساس این آمار، سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در بخش صنعت، معدن و تجارت در این مدت نسبت به مدت مشابه سال قبل از لحاظ تعداد ۲۴ درصد کاهش و از نظر ارزش ۱۳۵.۹ درصد رشد داشته و به لحاظ تعداد پروژه‌ها، سهم بخش صنعت ۹۲.۲ درصد، معدن ۵.۴ درصد و تجارت ۲.۴ درصد بوده است.
از بین ۱۲۹ مورد سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش، ۵۱ شرکت با ۱۰۰ درصد سهامدار خارجی، ۵۱ شرکت به‌صورت مشارکتی با شرکای داخل (J.V) و ۲۷ مورد به‌صورت مشارکت مدنی، بیع متقابل و BOT اجرا می‌شود.
مهم‌ترین گروه‌های کالایی سرمایه‌پذیر
براساس اطلاعات منتشرشده ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خارجی در دوره مورد بررسی نیز در گروه‌های ساخت مواد و محصولات شیمیایی با ۲ میلیارد و ۱۶۷ میلیون دلار، ساخت کک فرآورده‌های حاصل از تصفیه نفت و سوخت‌های هسته‌ای با بیش از ۶۶۳ میلیون دلار، ساخت رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی با بیش از ۲۴۰ میلیون دلار و ساخت فلزات اساسی با بیش از ۲۲۶ میلیون دلار بوده است.
۵ کشور اول از لحاظ ارزش سرمایه‌گذاری خارجی مصوب نیز کشورهای غنا با یک میلیارد و ۶۸۰ میلیون دلار، امارات با نزدیک به ۸۳۵، انگلستان با نزدیک به ۳۱۷، افریقای جنوبی با ۲۹۲ و افغانستان با بیش از ۲۲۳ میلیون دلار هستند.
کرمان صدرنشین جذب سرمایه خارجی
استان‌های سیستان‌وبلوچستان ۶۴ درصد، البرز ۱۳درصد، بوشهر ۱۱ درصد، کرمان ۷ درصد و تهران ۵ درصد از حجم سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در بخش صنعت، معدن و تجارت را جذب کرده‌اند.
سرمایه‌گذاری خارجی مصوب شامل کلیه درخواست‌ها اعم از سرمایه‌گذاری برای ایجاد طرح‌های جدید، خرید سهام شرکت‌های موجود و همچنین سرمایه‌گذاری‌های خارجی در قالب ترتیبات قراردادی است.
سخن پایانی
همکاری فعالان اقتصادی بین‌المللی با یکدیگر و همچنین برقراری تعاملات در این حوزه بین کشورها، روند رایج امروز اقتصاد جهان است. از مزیت‌های این دست مراودات می‌توان به توسعه بنگاه‌های اقتصادی طرفین مشارکت همراه با بهبود روابط دو کشور اشاره کرد. البته مشارکت با جهان، قواعد و شرایط خود را می‌طلبد تا با رعایت آنها هیچ یک از طرفین دچار زیان نشوند و نتیجه این همکاری سودآوری باشد. بنابر نظر کارشناسان و فعالان معدنی، وجود قوانین و مقررات محدودیت‌آفرین سبب شده فعالان خارجی معادن کشور ما را فضای مناسب و امنی برای سرمایه‌های خود نبینند که امیدواریم با رفع این گونه مشکلات، راه تعامل ایران با جهان هموارتر شود.
