شهر بوی زباله می‌دهد
علاوه بر هوای آلوده، وضعیت زباله‌ها و کثیفی برخی از نقاط شهر، چهره پایتخت را زشت کرده است.
شهر را نمی توان با روش های ۱۶ سال پیش اداره کرد
علاوه بر هوای آلوده، وضعیت زباله ها و کثیفی برخی از نقاط شهر، چهره پایتخت را زشت کرده است. ریختن زباله در خیابان ها و بزرگراه ها سبب شده از گوشه و کنار شهر، بوهای نامطبوعی به مشام برسد. در بسیاری از محلات تهران، سطل های زباله ای را مشاهده می کنیم که مملو از زباله بوده و بوی نامطبوع آن در تمام محله پیچیده است و رهگذران را آزار می دهد. زباله ها نه تنها باعث بیماری، تعفن و زشتی چهره شهر می شوند، بلکه می توانند به وسیله آلوده کردن خاک و آب وهوا، زیان های فراوانی به بار آورند. صمت در این گزارش به بررسی وضعیت مدیریت پسماندهای شهری پرداخته است.
یک مشکل اساسی در شهرهای بزرگ
یکی از مشکلات اساسی در شهرهای بزرگ و پرجمعیت، تولید زباله در حجم بالاست. سطل های زباله علاوه بر کمک به بازیافت مواد زائد، مزایای دیگری مانند جلوگیری از تخریب زمین توسط انسان و آگاه سازی خانواده ها در تفکیک زباله ها را به دنبال دارند، اما اکنون در شهر تهران شاهد آن نیستیم. در تهران به دلیل کم کاری برخی نیروهای خدمات شهری، گاهی زباله ها به صورت اصولی جمع آوری نمی شوند و مخازن زباله دیگر جایی برای زباله جدید ندارند و شهروندان مجبورند پسماند خود را در کنار سطل آشغال ها رها کنند که همین امر سبب راه افتادن شیرابه می شود. تعویض سطل های زباله فرسوده به ندرت انجام می شود و آنچه از ظاهر امر مشخص است، شست وشوی آنها با تاخیر انجام می شود. گاهی به دلیل بارش باران و ماندن بیش از اندازه زباله ها درون مخازن، شاهد راه افتادن شیرابه هستیم که به نوعی حامل بیماری است. شیرابه، جریان فاضلابی است که بر اثر نفوذ آب باران به زباله ها، فعالیت های میکروبی در سلول های ضایعات و رطوبت ذاتی زباله ها تولید می شود. گاهی بر اثر بارش باران، جریان آب سیاهی از زیر سطل های زباله وارد خیابان می شود. این آب های سیاه که با بوی بسیار بدی همراه است، شیرابه نام دارد. طبق نظر کارشناسان محیط زیست، ۲۰۰ ترکیب خطرناک در شیرابه ها شناسایی شده است. مقدار آلایندگی موجود در یک تن شیرابه معادل آلایندگی ۱۰۰ تن زباله جامد شهری است. بیشتر آلاینده های موجود در شیرابه، تجمع پذیر هستند و آثار خطرناک و زیانباری در رشد ارگانیسم های آبی و زنجیره های غذایی دارند و منجر به ایجاد مشکلات زیادی در سلامت عمومی مانند سرطان زایی، مسمومیت های ژنتیکی و... می شوند. سطل های زباله بر اثر شست وشوی نادرست، حاوی شیرابه های بسیار زیادی هستند که سلامت شهروندان را به خطر می اندازد.
تاریخچه مدیریت پسماند
سیستم مدیریت پسماند شهری به معنای امروزی آن، در دهه ۱۹۳۰ در کشورهای صنعتی پدید آمد. تا دهه ۱۹۷۰ به پسماند به عنوان «دورریز» نگاه می شد و در این شیوه ها معایب متعدد بهداشتی، محیط زیستی، اقتصادی و زیبایی شناختی وجود داشت. در سایه تحولات تکنولوژی و افزایش آگاهی های عمومی، سیستم های جدید مدیریت پسماند در کشورهای صنعتی و سایر کشورهای جهان به تدریج توسعه یافت. در این دگرگونی ها، توجه به مسائل محیط زیستی و شرایط سیاسی و اقتصادی آن، مسائلی مانند صرفه جویی در مصرف مواد و انرژی و بازیافت آنها از پسماند شهری به طور جدی موردتوجه قرار گرفت و به مرور زمان، فرآیند پردازش و بازیافت پسماند، جایگاه کلیدی تری در مدیریت پسماند یافت. در دهه 80 و 90 میلادی، مسئله توسعه پایدار مطرح شد و صاحب نظران به این نتیجه رسیدند که بدون لحاظ کردن ۳ جنبه اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی، نمی توان امید داشت منابع محدود کره زمین پاسخگوی نیاز نسل های بعد باشد. شروع مدیریت پسماند در ایران را می توان همزمان با تاسیس نخستین شهرداری در کشور در سال ۱۲۹۰ دانست. بدیهی است که در آن زمان در ایران نیز همانند سایر نقاط جهان، پسماند ماده ای زائد تلقی می شد که تنها لازم بود از محیط زندگی انسان ها دور شود؛ بنابراین در نقاط پرجمعیت ایران مشکلاتی مشابه آنچه ذکر شد به وضوح مشاهده می شد. از اوایل دهه ۱۳۶۰ با فعالیت هایی که شهرداری ها در شهرهای بزرگ برای گسترش و توسعه خدمات شهری آغاز کردند، نشانه هایی از تحول در سیستم مدیریت پسماند در ایران مشاهده شد. پس از آن و تا به امروز، گرچه تلاش های فراوانی برای ارتقای شیوه های مدیریتی و تشکیلاتی و سازماندهی انجام شده و پیشرفت های مشهودی در همه زمینه ها مشاهده می شود، اما هنوز با سیستم های مدیریت پسماند در کشورهای صنعتی فاصله قابل توجهی وجود دارد.
تفاوت گفته مسئولان با واقعیت
شادی مالکی، معاون امور مناطق سازمان پسماند در گفت وگو با صمت اظهار کرد: در تکمیل اقدامات مناطق بیست و دوگانه در اجرای ارتقای کیفیت نگهداشت شهر و به منظور پشتیبانی، افزایش خدمت رسانی و نظافت ویژه پایتخت، سازمان پسماند با برنامه ریزی منسجم از مرداد امسال نسبت به رفع معضلات نظافتی تهران با اعزام کارگران خدمات شهری و تلاشگران این حوزه اقدام کرده است.
مالکی با اشاره به اولویت بندی مناطق در ارسال نیرو و تجهیزات این سازمان با توجه به مشکلات موجود در نگهداشت شهر، بیان کرد: روزانه ۱۰۰ نیروی انسانی خدمات شهری با تجهیزات و لوازم لازم به پاک سازی و نظافت معابر به ویژه محل های حساس اقدام می کنند.
مالکی در توضیح «مناطق حساس» در تعابیر شهری گفت: منطقه حساس به منطقه ای گفته می شود که از نظر تراکم، جمعیت بالایی دارد و قطعا با توجه به این قضیه، تولید زباله بیشتری خواهد داشت.
معاون امور مناطق سازمان پسماند اظهار کرد: عوامل خدمات شهرداری سازمان امور مناطق پسماند، به منظور پاکیزگی و نظافت فضاهای شهری و کاهش آلودگی های محیطی و بهداشت، در محلاتی که بیشترین پیام را روی سامانه ۱۳۷ شهرداری تهران می گذارند، وارد عمل شده و در کل این بخش، مسئول نظافت محلات، شست وشوی جدول ها و همچنین لایروبی جوی های آب است.
این ادعای معاون امور مناطق سازمان پسماند، با واقعیت فاصله زیادی دارد و طبق شواهد موجود، مخازن زباله به ندرت نظافت می شوند و شاهد انباشت زباله در کنار بسیاری از سطل های زباله هستیم و بیشتر تماس هایی که شهروندان با شماره ۱۳۷ شهرداری تهران می گیرند، پیگیری نمی شود.
۹ شب زباله ها را در مخازن بیندازید
مالکی با بیان اینکه ۳۰ درصد شهروندان در هر ساعتی از شبانه روز، زباله های شان را در مخازن زباله شهرداری می گذارند، گفت: درست است اغلب مردم زباله هایشان را شب ها بیرون می گذارند، اما این همکاری سر ساعت ۹ شب انجام نمی شود. شواهد نشان می دهد بیشتر شهروندان زباله های خود را غروب در مخازن زباله قرار می دهند.
معاون امور مناطق سازمان پسماند افزود: در این میان، برخی افراد شاغل، شب ها زباله های خود را بیرون نمی گذارند و این کار را در ساعات ابتدایی صبح انجام می دهند که باعث می شوند زباله تا نوبت تخلیه ظهر در این مخازن بماند و شیرابه آن در کوچه و خیابان بوی تعفن ایجاد کند.
مالکی با بیان اینکه اگر شهروندان رأس ساعت ۹ شب زباله را مقابل درب منزل بگذارند، زباله سر ساعت توسط نیروهای شهرداری جمع آوری خواهد شد، گفت: این کار با خودروهای مکانیزه انجام می شود که این خودروها برای جمع آوری زباله ها به مناطق شهر اعزام می شوند.
این اظهارات در حالی عنوان می شود که براساس شواهد شهر و گفته های شهروندان، در بسیاری از مواقع خودروهای جمع آوری پسماند در ساعات پایانی شب برای جمع آوری زباله به مناطق اعزام می شوند و همین امر مشکلاتی را برای شهروندان ایجاد می کند.
معاون امور مناطق سازمان پسماند از وجود ۵۳ هزار مخزن زباله در سطح شهر خبر داد و گفت: جانمایی این مخازن در شهر براساس تراکم جمعیتی محله ها و با ضوابط و شرایط خاص انجام شده است. در محله هایی که تراکم جمعیتی بالایی دارند، تعداد سطل های زباله بیشتر است. در نظر داشته باشید جانمایی آنها پروژه راحتی نیست، زیرا با محدودیت هایی همچون، تنگی معابر، طویل بودن کوچه ها و همچنین نارضایتی شهروندانی که دوست ندارند مخزن زباله مقابل منزل آنها قرار گیرد روبه رو هستیم. مالکی ادامه داد: این مخازن گنجایش ۲۰۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم زباله را دارند، اما در صورتی که زباله ها به صورت فشرده داخل مخازن قرار گیرد، گنجایش آنها به ۵۰۰ کیلوگرم هم می رسد. متاسفانه به دلیل آنکه زباله تر و خشک به صورت یکجا داخل مخازن ریخته می شود، استفاده بهینه ای از این مخازن نمی شود؛ بنابراین از شهروندان درخواست داریم در تفکیک زباله و همچنین قرار دادن زباله ها در ساعات مقرر دقت لازم را داشته باشند. وی افزود: براساس برنامه ریزی ها، قرار است تا ۳ ماه آینده، ۳ هزار مخزن جدید جمع آوری زباله به مخازن سطح شهر اضافه شود.
مدیریت پسماند در تهران رها شده است
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران در گفت وگو با صمت اظهار کرد: به نظر می رسد وضعیت پسماند در تهران رها شده، در حالی که یکی از مهم ترین موضوعات شهری در تهران، مدیریت پسماند است. به این دلیل که هم چهره شهر را زشت می کند و هم نشان دهنده بی نظمی در شهر است. علاوه بر این، باعث جذب حیوانات موذی و بروز بیماری می شود.
امانی گفت: مخازن زباله، وضعیت نامناسبی دارد و شهرداران مناطق باید نسبت به این موضوع حساسیت داشته باشند و بازدیدهای روزانه از نحوه مدیریت پسماند در تهران انجام دهند.
وی با بیان اینکه معاونت خدمات شهری، طرح مدیریت پسماند را در این دوره تفکیک از مبدأ عنوان کرده، اظهار کرد: این در حالی است که در شهری مانند تهران، فرهنگ سازی مدیریت پسماند و تفکیک زباله زمان بر است و مدت زیادی طول می کشد تا تمام شهروندان طرح تفکیک از مبدأ را رعایت کنند، اما این وضع دیگر برای مردم قابل تحمل نیست و شهروندان از بوی زباله ها احساس نارضایتی دارند.
عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه معاونت خدمات شهری، رسیدگی به وضعیت جمع آوری زباله ها را از وظایف شهرداری های مناطق و نواحی می داند، گفت: سازمان پسماند و معاونت خدمات شهری ناظر بر بحث جمع آوری پسماند هستند و باید از شهرداران مناطق بخواهند تا پیمانکاران را رصد و بر نحوه انجام کار آنها رسیدگی کنند.
ناصر امانی ادامه داد: مخازن زباله توسط شورای شهر تهران آورده شد و نسبت به گذشته یک قدم بزرگ و روبه جلو بود، اما حدود ۱۶ سال از این روش جمع آوری زباله در شهر می گذرد، در حالی که این موضوع نیاز به نوآوری و فناوری دارد. شرایط نشان می دهد نگهداشت شهر را نمی توانیم با روش های ۱۶ سال قبل، پیش ببریم. با گذشت ۲ ساعت بعد از جمع آوری زباله، شاهدیم که مخازن زباله مجدد پر شده و حتی اطراف آن هم زباله گذاشته اند.
ناصر امانی در پاسخ به این سوال که آیا در دوره مدیریت ششم شورای شهر تهران، این بحران حل خواهد شد؟ گفت: امیدوار نیستم، چون فعلا حساسیتی در این زمینه وجود ندارد. البته اعضای کمیسیون خدمات شهری شورای شهر اعلام کرده اند که به این موضوع ورود خواهند کرد.
امانی افزود: به عنوان عضو شورای شهر تهران نمی دانم این طرح جامع مدیریت پسماند که در دوره پنجم آن قدر بابت آن هزینه شده، در چه مرحله ای قرار دارد و چه میزان مشکلات پسماند را برطرف کرده است؟
سخن پایانی
در کوچه ها و خیابان های شهر تهران، مخازن زباله ای را می بینیم که لب به لب پر و حتی در گوشه وکنار این مخازن هم زباله های زیادی رها شده است. با کمی دقت متوجه خواهید شد که شاید حدود ۲۴ ساعت از انباشت این زباله ها می گذرد، اما هنوز اقدام به جمع آوری آنها نکرده اند. در بسیاری از کوچه ها، بوی نامطبوع مخازن زباله آن قدر زیاد است که می شود در تمام کوچه آن را حس کرد. این بوی نامطبوع حکایت از آن دارد که نیروهای خدمات شهری در شست وشو مخازن زباله کوتاهی می کنند. با این حال، می شود گفت شهروندان هم سهم قابل توجهی در کثیفی شهر دارند. رهاسازی زباله از پنجره خودرو در سطح خیابان یا قرار دادن زباله در کنار مخازن هم در این وضعیت بی تاثیر نیستند.
