توسعه اقتصادی دنیای امروز برپایه نوآوری و خلاقیت و استفاده از دانش استوار است. این اقتصاد را اقتصاد مبتنی بر دانش یا اقتصاد دانش‌محور گویند. در اقتصاد دانش‌محور تولید، توزیع و استفاده از دانش نقش اصلی و غالب را در تولید ثروت ایفا می‌کند.

سرمایه انسانی، محور ایجاد مزیت رقابتی

ایران دارای منابع و امکانات بسیار زیادی است که بدون استفاده مانده یا به‌طور ناکارآمد از آنها استفاده می‌شود. نخستین منبع که در همه کشورهای توسعه‌یافته محور اصلی ایجاد مزیت رقابتی است، سرمایه انسانی است. در ایران منابع انسانی در خدمت توسعه کشور نیست. علاوه بر بیکاری آشکار و پنهان بخشی از جمعیت، قابلیت‌های بخش توانمند جمعیت کشور، فرصت شکوفایی نمی‌یابد و شاید همین عامل نخستین دلیل فرار مغزها از کشور نیز باشد.

یکی دیگر از نکات بارز در توجیه پرداختن به برنامه توسعه ملی کارآفرینی در جامعه وجود فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است که متاسفانه در حال حاضر جزو جمعیت بالای بیکاران جامعه قرار دارند و در اثر نبود مکانیسم‌های حمایتی و سیاست‌های شفاف، جامعه فاقد قدرت استفاده از تخصص و دانش آنهاست؛ بر این اساس توسعه کارآفرینی کشور به‌منظور دستیابی به هدف‌های چشم‌انداز بیست‌ساله امری حیاتی است و برای نیل به این اهداف، سیاستمداران به کمک مدیران، اقتصاددانان و کارگزاران به‌دنبال الگوهایی هستند که نقش کارآفرینی را در توسعه همه‌جانبه به‌ویژه اقتصاد کشور تقویت کنند.

دستیابی به آرمان‌های چشم‌انداز ۲۰ ساله که جایگاه شایسته‌ای را برای کشور فراهم می‌کند و همچنین حل مشکلات فعلی جامعه، تنها از طریق اجرای استراتژی توسعه کارآفرینی و به‌تعبیری جایگزینی اقتصاد کارآفرینی به‌جای اقتصادی نفتی امکان‌پذیر است. بدون توجه به نقش کارآفرینی در توسعه کشور، تحقق اهداف امکان‌پذیر نیست و تلاش‌های در حال انجام ناکام می‌ماند و با ادامه وضع موجود، همچنان منابع هدر می‌رود؛ بنابراین توجه جدی به موضوع کارآفرینی و تدوین و اجرای برنامه ملی توسعه کارآفرینی برای کشور بسیار حیاتی است.

آرمان‌های چشم‌انداز ۲۰ ساله

کارآفرینی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محورهای اصلی رشد و توسعه اقتصادی و پایدار به دلایل زیر دارای اهمیت است:

۱- عامل افزایش سرمایه‌گذاری و به‌تبع آن افزایش سود و سرمایه سرمایه‌گذاران است.

۲- سبب ایجاد فرصت‌های تازه در بازار کار و راهکار موثری در ایجاد اشتغال مولد و پایدار در کشور می‌شود.

۳- موجب دگرگونی ارزش‌ها و تحول ماهیت آنها می‌شود و ارزش‌های تازه‌ای به‌وجود می‌آورد.

۴- موجب آسان شدن روند رشد و توسعه کشور می‌شود.

۵- محیط و شرایط لازم را برای تولید کالاها، محصولات و بازاریابی آنها فراهم می‌سازد.

۶- سبب پیدایش محصولات، خدمات، روش‌ها، سیاست‌ها، افکار و راهکارهای نو برای حل مشکلات جامعه می‌شود.

۷- عامل تقویت و تکامل صنایع داخلی است و زمینه رقابت صنایع داخلی با صنایع خارجی را فراهم می‌آورد و منجر به افزایش صادرات و ارزآوری برای کشور می‌شود.

۸- باعث رقابت، تقویت و تکامل صنایع مشابه داخلی با یکدیگر و سرانجام بهبود و افزایش سطح کیفیت کالاها می‌شود.

۱۰- عامل توسعه اقتصادی، رفاه و تامین اجتماعی جامعه است.

عوامل و شرایط مناسب برای توسعه کارآفرینی

واقعیت این است که سطوح بالای کارآفرینی در جامعه مستلزم ایجاد و توسعه زمینه‌های آن است و در این میان وجود شرایط مناسب برای توسعه کارآفرینی بسیار حائزاهمیت است. اصولا عوامل و شرایط مناسب برای کارآفرینان از سه بعد زیر قابل‌بررسی است:

۱- آنچه مشخص می‌کند کارآفرینان چه می‌توانند انجام دهند (منابع در دسترس)

۲- آنچه کارآفرینان می‌خواهند و تمایل دارند انجام دهند (استراتژی‌ها و اهداف‌شان)

۳- و در نهایت آنچه کارآفرینان باید انجام دهند (تهدیدها و فرصت‌های محیطی)

نقش کارآفرینی در توسعه

توسعه کارآفرینی عبارت است از افزایش احتمال و نرخ وقوع رفتار کارآفرینانه در کلیه ابعاد کارآفرینی؛ به‌عبارت دیگر افزایش فرصت‌های کارآفرینی، افزایش علاقه و انگیزه شهروندان برای انجام فعالیت‌های کارآفرینانه و توانمندسازی آنها برای موفقیت در اجرای فرآیند کارآفرینی.

با این تعریف برنامه ملی توسعه کارآفرینی، مفهوم وسیع آن را در بر می‌گیرد و شامل ایجاد کسب‌وکارهای جدید، توسعه کسب‌وکارهای موجود، توسعه کارآفرینی و عناصر تاثیرگذار در برنامه توسعه کارآفرینی در کشور، حل مشکلات جامعه، دولت و بنگاه‌ها و بهبود زندگی فردی و اجتماعی است.

توسعه کارآفرینی و نقش کارآفرینان در جامعه منشأ آثار ارزشمندی است که در ذیل به اجمال به آنها اشاره می‌شود:

۱- رابطه تنگاتنگ کارآفرینی و ایجاد اشتغال، به‌گونه‌ای است که تجارب کشورهای مختلف نشان می‌دهد هرگاه فعالیت‌های کارآفرینی در یک جامعه کند و آهسته شود، نرخ بیکاری آن جامعه فزونی خواهد یافت.

۲- کارآفرینی موجب توزیع متناسب درآمدها و کاهش اضطراب‌های اجتماعی می‌شود.

۳- کارآفرینی موجب بهره‌برداری از منابع و فعال شدن آنها برای توسعه کشور می‌شود.

۴- بهبود کیفیت زندگی، کشف نیازها، ابداع و توسعه کالاها و ایجاد خدمات جدید از جمله ویژگی‌های کارآفرینان است.

کارآفرینی نقش بسیار کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی جوامع دارد. «شومپیتر» کارآفرینی را مفهومی ایده‌آل می‌داند که به‌عنوان موتور تئوری پویای توسعه اقتصادی ایفای نقش می‌کند و بدون آن هیچ کشوری نمی‌تواند به توسعه اقتصادی دست یابد.

سخن پایانی

توسعه کارآفرینی (با توسعه کسب‌وکارهای بزرگ و اصلی یا توسعه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط) پیش‌شرط رشد و توسعه اقتصادی جامعه است.

برای نیل به این هدف باید بستر و زمینه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مناسبی وجود داشته باشد؛ به‌عبارت دیگر وجود سطوح بالای کارآفرینی در جامعه مستلزم ایجاد و توسعه زمینه‌ها به‌منظور تسهیل راه‌اندازی کسب‌وکارها در کشور است.

برای رسیدن به «ایران کارآفرین» باید باور کنیم توسعه اقتصادی، اجتماعی و صنعتی و گریز از بحران بیکاری جز از راه توسعه کارآفرینی میسر نخواهد بود.