دانشی برای پیش‌بینی گردوغبار

در یک دهه گذشته، شرکت‌های دانش‌بنیان زیادی در این عرصه ورود کرده‌اند و کشور ما توانایی آن را دارد تا با استفاده از محصولات فناورانه به پایش و پیش‌بینی پدیده گردوغبار بپردازد. امروزه شمار شرکت‌های دانش‌بنیانی که برمبنای «سنجش از دور» و سیستم اطلاعات جغرافیایی محصولات فناورانه کارآمدی را تولید می‌کنند، کم نیستند. کاربرد سنجش از دور در قالب تولید محصولات فناورانه با هدف پیش‌بینی مخاطرات اقلیمی، عرصه نوپایی است که در چند سال گذشته وارد فضای مدیریت بحران کشور شده است. با این همه لازم است این فناوری از سوی دستگاه‌های مربوط نظیر سازمان محیط‌زیست، وزارت نیرو، سازمان هواشناسی و وزارت جهادکشاورزی مورد توجه و حمایت قرار گیرد. دانش سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، ابزاری است که در پایش و پیش‌بینی پدیده گردوغبار، نقش مهمی دارد؛ در اصل بدون این علم در عمل پایش گردوغبار ممکن نیست. ابراهیمیان بااشاره به کاربرد محصولات تولیدی شرکت‌های دانش‌بنیان برمبنای دانش سنجش از دور گفت: در سال‌های اخیر اطلاعات ماهواره‌ای کمک زیادی در «پایش زمین» داشته است؛ از پایش‌های منابع آبی گرفته تا خاک و پدیده گردوغبار. با آماری که داده‌های ماهواره‌ای در اختیار ما می‌گذارند، می‌توان به تاریخچه وقوع پدیده گردوغبار در ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته دسترسی پیدا کرد. در واقع، می‌توان به غلظت و منشأ آن پی برد که عموما از کشورهای عراق و حاشیه خلیج‌فارس نشأت می‌گیرند. یکی دیگر از کاربردهای دانش سنجش از دور پیش‌بینی مسیر گردوغبار است که می‌توان با شناسایی مسیر گردوغبار به‌نوعی مقصد را آماده‌تر کرد تا آسیب‌پذیری کمتری را شاهد بود. راهکارهای مختلفی برای مقابله با گردوغبار وجود دارد؛ از جمله رایزنی‌های دیپلماتیک که می‌تواند در این عرصه کارساز باشد. باتوجه به اینکه منشأ گردوغبار در کشور ما خارجی است، سیاست‌های خارجی در این عرصه باید عملکرد جدی‌تری داشته باشند.

همان‌گونه که اشاره شد، علم سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی به پایش گردوغبار کمک زیادی می‌کند، ابراهیمیان در تشریح این فرآیند گفت: حال برای مقابله با رخداد پدیده گردوغبار باید اقدامات میدانی پیش از وقوع را پیگیری و برای آن برنامه‌ریزی کرد. برای مثال، با شناخت جنس زمین و خاک می‌توانیم در راستای مقاومت آن از بروز این پدیده جلوگیری کنیم. مقابله با ریزگرد در مرحله پیش‌بینی و پیشگیری اهمیت زیادی دارد. به‌عبارت دیگر، زمانی که مخاطره‌ای چون گردوغبار رخ می‌دهد، جز انجام برخی اقدامات نظیر در خانه ماندن یا استفاده از ماسک برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی، در عمل نمی‌توان برای کاهش وسعت منطقه‌ای آن کاری کرد، بنابراین پیش از وقوع آن است که باید اقدامات قابل‌توجهی برای پیشگیری انجام داد.در صورت بروز گردوغبار جز اعمال قرنطینه یا ایجاد باران‌های مصنوعی در مقیاس خرد چاره‌ای نداریم. در حقیقت برای پیشگیری مهار پدیده گردوغبار باید از سال‌های گذشته اقدام می‌کردیم. بنابراین، نیازمند دوراندیشی بیشتر برای مقابله با این پدیده هستیم که می‌تواند با رایزنی‌های بین‌المللی به سرانجام برسد. برای مثال باید با شناسایی مناطقی که منشأ گردوغبار هستند، اقدامات مناسبی برای بیابان‌زدایی اعمال و پیگیری شود. برای مثال، از سال‌های قبل باید اقداماتی نظیر افزایش پوشش گیاهی، مالچ‌پاشی و... را عملیاتی می‌کردیم. اقتصاد ما یک اقتصاد دولتی است و حل بسیاری از مسائل در حیطه مسئولیت دولت است، در نهایت این دولت است که باید تصمیم‌گیری کند. از سوی دیگر، سازمان‌ها و نهادهای مرتبط هم در بسیاری از موارد به تداخل ماموریتی مبتلا هستند. برای مثال، برای حل یک معضل زیست‌محیطی نظیر مقابله با گردوغبار اگر سازمان محیط‌زیست کشور بخواهد اقداماتی را به سرانجام برساند، به احتمال زیاد با عملکرد سازمان مدیریت بحران به تداخل می‌خورد.