فرعیاتی بر اصل محدودیت‌ها
چندی پیش، دولت لایحه تعطیلی پنجشنبه‌ها را برای بررسی به مجلس ارائه داد. در این لایحه پیشنهاد شده است که ادارات به‌استثنای نهادهای خدمات‌رسان مثل مراکز درمانی بهزیستی و بانک‌ها در روزهای پنجشنبه تعطیل شوند.
چندی پیش، دولت لایحه تعطیلی پنجشنبه ها را برای بررسی به مجلس ارائه داد. در این لایحه پیشنهاد شده است که ادارات به استثنای نهادهای خدمات رسان مثل مراکز درمانی بهزیستی و بانک ها در روزهای پنجشنبه تعطیل شوند.علاوه بر این، ساعات کار کارکنان دولت از ۴۴ ساعت در هفته به ۴۲ ساعت و ۳۰ دقیقه تقلیل یافته است. همچنین، کارمندان اجازه یافته اند تا در صورت موافقت دستگاه اجرایی ساعات کار خود را تا یک چهارم ساعات کار روزانه (حداکثر ۱۰ ساعت) تقلیل دهند که البته حقوق، مزایا و محاسبات سوابق خدمتی آنها نیز متناسب با ساعات کار آنها تعیین خواهد شد.قرار است، متن نهایی پیشنهادات دولت پس از بررسی و تصویب در کمیسیون اجتماعی به صحن علنی مجلس شورای اسلامی ارجاع داده شود.هرچند این لایحه شامل بخش عملیاتی، مراکز و واحدهای خدمات رسانی نظیر واحدهای ذی ربط بهزیستی، بانک ها، بیمارستان ها، مراکز بهداشتی، درمانی، اماکن ورزشی و واحدهای نظامی، انتظامی و امنیتی نمی شود، اما با این حال مخالفان سرسختی دارد و یکی از مهم ترین دلایل این مخالفت، افزایش ناهماهنگی روزهای تعطیل ما با دیگر نقاط دنیا به ویژه کشورهای همسایه است.محسن پیرهادی، نماینده تهران در مجلس بااشاره به این موضوع می گوید: برای کاستن از هزینه افزایش تعطیلات رسمی کشور، باید تعطیلات را حتی المقدور برحسب مبادلات بین المللی یکسان سازی کنیم. اجمالا به نظر می رسد تعطیلات کشورهای مسلمان مبنی بر تعطیلی جمعه و شنبه درست تر باشد.در گزارش امروز صمت از فعالان عرصه صنایع معدنی و معدن پرسیدیم که تعطیلی شنبه و یکشنبه چه تاثیری بر توسعه روابط بین المللی در معاملات معدنی دارد؟
افزایش راندمان و بهره وری
جمشید نفر ـ عضو کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی ایران: به نظر من، هماهنگ شدن تعطیلات هفتگی در ایران با کشورهای همسایه اقدام مثبتی است که می تواند راندمان و بهره وری را افزایش دهد. واقعیت این است که مدتی است در سراسر کشور پنجشنبه ها به روزی تبدیل شده که تکلیف هیچ کس با آن روشن نیست. بیشتر بنگاه های تجاری و اقتصادی، پنجشنبه ها به حالت تعطیل و نیمه تعطیل درآمده اند. کارکنان و مدیران بنگاه های اقتصادی و مجموعه هایی که نیمه روز هستند، کارها را به روز عادی کاری موکول می کنند و به این ترتیب، در واقع، هیچ فعالیت مثبتی انجام نمی شود.از سوی دیگر، وجود ۲ روز تعطیلی در هفته برای تمام کارکنان یک مجموعه از کارمند گرفته تا کارگر اثرات مثبتی دارد و باعث می شود خستگی کار در طول هفته را کاملا از تن به در کنند و با انرژی و توان بیشتری فعالیت هفتگی خود را ادامه دهند و به این ترتیب، میزان بهره وری افزایش پیدا می کند.از این رو بسیاری از کشورهای دنیا به ویژه همسایگان ما ۲ روز در هفته تعطیل هستند، اما تلاش کرده اند تا در یکی از روزهای تعطیل با دیگر نقاط دنیا مشترک باشند و به این شکل، هم راندمان کاری خود را افزایش دهند و هم در فعالیت های تجاری و اقتصادی حداقل ناهماهنگی را داشته باشند.
چالش اختلاف ساعت
البته اختلاف ساعت هم نکته ای است که نمی توان آن را نادیده گرفت و چه بسا زمانی که در کشور ما جزو ساعات کاری است، در کشور شریک تجاری و اقتصادی، زمان تعطیلی بنگاه های اقتصادی است، اما در واقع نمی توان اقدامی برای رفع این چالش انجام داد.نکته ای که در این باره باید به آن توجه داشت، این است که در دنیای اقتصاد و تجارت با چند نوع کشور طرف هستیم؛ برخی کشورها توسعه یافته هستند و در آنها فعالیت های تجاری و اقتصادی، به غیراز فعالیت های مالی و بانکی، تعطیل بردار نیست و همه فعالیت ها از طریق اتوماسیون انجام می شود. به این ترتیب، نه ساعت، نه تعطیلی و نه بعد مسافت هیچ یک خللی در پیگیری کارها و فعالیت ها ایجاد نمی کند، اما این چالش در کشورهای در حال توسعه وجود دارد.
همراه با همسایگان
تغییر روز تعطیلی، بیشتر برای هماهنگی ایران با کشورهای همسایه کارآیی دارد. برای مثال، تعطیلی هفتگی برخی کشورهای جنوبی و حاشیه خلیج فارس جمعه و شنبه است. در برخی همسایگان شمالی مثل قزاقستان، ازبکستان و... شنبه تعطیل است. پس تعطیلی شنبه به جای پنجشنبه سبب می شود یکی از روزهای تعطیلی کشور ما با همسایه های مان مشترک شود.البته این تغییر به شرطی مفید است که روز پنجشنبه از حالت نیمه تعطیل فعلی خارج شود و یک روز کامل کاری باشد تا این تغییر به نتیجه مثبت موردنظر دست پیدا کند.
در انزوا و تحریم
سجاد غرقی ـ نایب رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی تهران: بدیهی است که هماهنگی با دیگر نقاط دنیا، حتی اگر به اندازه یک روز هم باشد، می تواند تاثیرات مثبتی در روابط تجاری و اقتصادی به دنبال آورد. تعطیلات هفتگی در کشور ما پنجشنبه و جمعه است، اما در بسیاری از کشورها شنبه و یکشنبه است. این ناهماهنگی باعث می شود که زمان کاری در عمل ۴ روز اختلاف داشته باشد و تنها در ۳ روز کاری دوشنبه، سه شنبه و چهارشنبه با هم در ارتباط باشیم. روشن است که این مجال کوتاه و این ناهماهنگی ها کسب وکارها را با چالش روبه رو می کند.البته شاید تا امروز این ناهماهنگی و مشکلات چندان خود را نشان نداده باشد، زیرا کشور ماتحت تحریم های شدیدی قرار دارد و دیپلماسی اقتصادی فعالی ندارد.اما فارغ از این موضوع، هماهنگ شدن با کشورهای دیگر روالی منطقی است که بسیاری از کشورها طی کرده اند و انتظار می رود در کشور ما هم این موضوع ساده حل وفصل شود.
پاسخ مشروط
بنابراین پاسخ به این پرسش که تغییر روزهای تعطیل چقدر می تواند در امر توسعه تجارت و روابط خارجی موثر باشد، مشروط به این است که مقدمات و پیش زمینه های اولیه فراهم شود.مهم ترین مسئله امروز ما، این است که تعامل با کشورهای منطقه باید به شکل منطقی تری برسد تا بتوانیم روابط تجاری را گسترش دهیم. هرگاه چنین تغییراتی انجام گرفت، آن وقت می توان انتظار داشت تغییر ایام تعطیل در راستای هماهنگی بیشتر با کشورهای دیگر روند فعالیت را تسهیل کند. به عبارت دیگر، این به تنهایی نمی تواند برای توسعه روابط تجاری و گسترش صادرات البته تاثیر چندانی در توسعه تجارت داشته باشد.به عنوان مثال، مراودات بانکی ما باتوجه به تحریم هایی که با آن دست وپنجه نرم می کنیم، در عمل غیرممکن شده است و به این ترتیب،در حال حاضر، جایی برای نگرانی درباره اختلاف ساعت و روزهای کاری وجود ندارد و نمی توان اصل را رها و بر فرعیات تمرکز کرد.
مشکل اختلاف ساعت
البته این نکته را هم باید در نظر گرفت که با فرض رفع موانع اصلی و فراهم شدن پیش نیازها باز هم شرایط جغرافیایی کره زمین اجازه نمی دهد که با روزها و ساعات دیگر کشورها، انطباق کامل پیدا کنیم و به هرحال اختلاف ساعت فعالیت در نقاط مختلف دنیا باز هم روی زمانبندی ها تاثیر می گذارد و باتوجه به اینکه کشور موردنظر در کجای کره خاکی واقع شده است، شاید ساعات کاری همپوشانی اندکی داشته باشند.اما مسئله این است که ما تقریبا با هیچ کدام از کشورها ارتباطی نداریم و بنابراین همان طور که اشاره شد، این موضوعات نقش چندان کلیدی در توسعه روابط خارجی ندارند.
ضرورت همگامی با دنیا
اگر قرار باشد همچنان درهای کشور را بسته نگه داریم، می توانیم کل روزها را تعطیل کنیم و اتفاقی هم نخواهد افتاد، اما اگر قرار باشد، سیاست ها تصحیح شود، بهتر است در راستای هماهنگی بیشتر اقدام کنیم. تجارت جهانی نرم ها و قواعدی دارد و ما نمی توانیم خیلی خارج از آن عمل کنیم. بسیاری از کشورهای مسلمان حاشیه خلیج فارس هم تعطیلی خود را به جمعه و شنبه انتقال داده اند.یا برای مثال نمی توانیم بگوییم چون زمان کار مفید در ایران بسیار کم است، ساعت کاری را در روز از ۸ ساعت به ۳ ساعت کاهش دهیم، چون روال فعالیت اداری در جهان ۸ ساعت است.این بحث ها فرعیات است، اما در صورتی که زمان حل وفصل این موضوع فرا رسید، شاید بتوان موردی تصمیم گیری کرد. به عبارت دیگر، کشور هدف را مدنظر قرار داد و میزان همپوشانی ساعات و روزهای کاری را با همان کشور خاص در نظر گرفت.
تعطیلات رسمی سال نو
درباره تعطیلات سال نو هم این مشکل وجود دارد. تعطیلات سال نو میلادی از ۴ تا ۱۵ دی، تعطیلات سال نو چینی ۹ تا ۱۸ بهمن و تعطیلات سال نو ما با فاصله کوتاهی بعد از آن از اول تا ۱۳ فروردین است. به این ترتیب، از اوایل بهمن تا نیمه فروردین ارتباط تجاری با بخش هایی از دنیا قطع است. اگر قرار است، روی رشد تجاری و توسعه اقتصادی تمرکز کنیم، به نظر من باتوجه به تعطیلی ۲۹ اسفند، 3 روز تعطیلی برای جشن سال نو کافی است و بیشتر از آن توجیه ندارد.هرچه تعطیلات کمتر شود،فرصت برای کسب وکار بیشتر خواهد شد، اما باز تاکید می کنم که باید پیش نیازها فراهم شود تا این اقدامات مجالی برای اثرگذاری پیدا کنند.
سخن پایانی
از دیگر دلایل مخالفت نمایندگان با این لایحه، کاهش ۹۰ دقیقه ای ساعت کار هفتگی است. نمایندگان مخالف باور دارند که این لایحه استاندارد، دوگانه ای برای کارکنان دولت و بخش خصوصی در نظر گرفته است.
به عبارت دیگر، دولت در این لایحه باید کاهش ساعات کاری هفتگی کارکنان بخش دولتی و خصوصی را به صورت همزمان در نظر بگیرد، اما در لایحه اخیر، تعطیلی پنجشنبه ها فقط برای کارمندان دولت در نظر گرفته شده است و برنامه ای برای بخش خصوصی وجود ندارد.برخی از نمایندگان مجلس معتقدند رفع تبعیض از همه نیروهای شاغل در تعطیلات همگانی، گامی مهم و ضروری است که باید شامل حال همه کارکنان اعم از دولتی و بخش خصوصی شود. توجه به طیف کمتر از ۲۰ درصدی کارمندان دولت، نه تنها منجر به توسعه گردشگری مدنظر دولت نمی شود، بلکه هدف بهره وری مستتر در دل لایحه را نیز طبقاتی خواهد کرد. این نمایندگان تاکید دارند؛ اگر فقط برای به دست آوردن یک هدف فرعی، کلیت اقتصاد آسیب ببیند، گویی انگار خواستیم ابرو را درست کنیم، اما چشم را هم کور کردیم.درعین حال نمایندگان نیز همراستا با کارشناسان و فعالان اقتصادی بر ضرورت ساماندهی تعطیلات رسمی و همگانی تاکید دارند. بنابراین به نظر می رسد رویکرد جهانی 2 روز تعطیلی آخر هفته، الگوی موفقی بوده و حتما پیوستن به این الگوی جهانی اقدامی موثر در بهره وری نیروی کار و رونق گرفتن گردشگری داخلی است. یااینهمه در این رویکرد باید براساس فرمت جهانی آن و حساب شده اقدام کرد.
