فعالیت در محیط‌های صنعتی با انواع آسیب‌ها به‌ویژه برای کارگران همراه است که از جمله آنها می‌توان به استنشاق گازهای آلاینده، سوختگی و... اشاره کرد. بر همین اساس نیز انتظار می‌رود محیط کار برای کارکنان ایمن شده و آموزش‌های لازم برای مقابله با شرایط خطرناک به آنها داده شود. بر همین اساس نیز در هر مجموعه صنعتی، واحدی با عنوان واحد ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست (HSE) فعالیت دارد که اثرات نامطلوب فعالیت‌های صنعتی را کنترل می‌کند. در حوزه بهداشت مباحثی مانند حفظ و ارتقای سطح سلامت کارکنان موردتوجه قرار دارد. در بخش محیط‌زیست نیز برای به حداقل رساندن آسیب‌های تولید بر طبیعت تلاش می‌شود.

حفظ سلامت و زندگی انسان

منصور یزدی‌زاده، مدیرعامل شرکت ذوب آهن اصفهان در گفت‌وگو با و درباره جایگاه ایمنی در توسعه عملکردی صنایع گفت: کرامت انسانی و صیانت از نیروی کار به‌عنوان اصلی‌ترین رکن در پیشرفت، تعالی و بهره‌وری در صنایع مطرح است.
رعایت ضوابط HSE (ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست) یکی از اصول توسعه پایدار به‌شمار می‌رود که هدف نهایی هر یک از ۳ موضوع یادشده، حفظ سلامت و زندگی انسان است.
وی افزود: سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست زمانی می‌تواند موفق باشد که رویکرد پیشگیرانه‌ای درباره حوادث و بیماری‌های شغلی و خسارت‌های زیست‌محیطی اتخاذ کند.
در همین حال، همچون هر سیستم مدیریتی دیگری، فرهنگ‌سازی مناسب منجر به سهولت پیاده‌سازی و کارآیی آن می‌شود.
مدیرعامل شرکت ذوب آهن اصفهان خاطرنشان کرد: تامین ایمنی نیروی کار از طریق ایجاد یک سیستم کارآمد HSE در صنایع و به‌ویژه صنایع با ریسک بالا مانند فولادسازی جاری‌ می‌شود. شاخص‌های HSE و تلاش در جهت ارتقا و بهبود مستمر آنها علاوه بر جلوگیری از اعمال و رفتارهای غیرایمن و جلوگیری از حوادث فردی و تجهیزاتی، به حفظ سلامت نیروی کار نیز منجر خواهد شد. در همین حال، صیانت از محیط‌زیست و کنترل و کاهش عوامل آلاینده محیط‌زیست را به‌دنبال دارد. در نهایت نیز به بهره‌وری هرچه بیشتر نیروی کار منجر خواهد شد.
یزدی‌زاده در ادامه تاکید کرد: ارتقای شاخص‌های HSE مانند اغلب شاخص‌ها، کاری مستمر و همیشگی است که نقطه پایانی برای آن نمی‌توان متصور شد.
امروزه رعایت ضوابط و معیارهای ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین معیارهای کسب‌وکار بنگاه‌های اقتصادی مطرح است.
به‌عبارت دیگر، لازمه موفقیت و پیشرو بودن در دنیای رقابتی امروز، توجه ویژه به ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست و پیاده‌سازی و اجرای ضوابط مربوط به آن است.
وی افزود: شرکت‌های بزرگ فولادی نیز باوجود تنگناهای اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه، توجه و اهتمام ویژه‌ای به این مهم داشته‌اند. این فعال صنعت فولاد در پایان ضمن تاکید بر اقدامات انجام‌شده از سوی شرکت ذوب آهن اصفهان برای بهبود تولید در حوزه‌های ایمنی گفت: این شرکت اقدامات ارزنده‌ای را در راستای توجه به شاخص‌های ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست اجرایی کرده است.
از جمله مهم‌ترین اقدامات این شرکت در حوزه محیط‌زیست می‌توان به بهینه‌سازی سیستم تصفیه غبار اگلوماشین ۱، ۲، ۳،‌بهینه‌سازی الکتروفیلترهای egf و esp۱ و اگلوماشین ۴، بهینه‌سازی الکتروفیلترهای پلی‌زیوس آهک، بهینه‌سازی الکتروفیلتر آسپیراسیون کوره ۲، نصب بگ فیلتر ناحیه واگن توزین کوره یک، بهینه‌سازی سیستم تصفیه غبار میکسر فولادسازی و نصب سیستم تصفیه غبار dedusting باتری ۳ اشاره کرد.
علاوه بر این، در بخش آب و پساب نیز بیش از ۱۲۰۰ میلیارد تومان پروژه تعریف شده و در حال اجراست که از جمله این پروژه‌های می‌توان به انتقال پساب فولادشهر، ایمان‌شهر و فلاورجان و روستاهای اطراف آن و ساخت تصفیه‌خانه مرکزی به ظرفیت ۸۵۰ مترمکعب بر ساعت اشاره کرد.
ازجمله اقدامات انجام‌‌شده در حوزه بهداشت حرفه‌ای می‌توان از اجرای پروژه‌های ارگونومی از منظر بهداشت حرفه‌ای به‌منظور کاهش فرسودگی شغلی کارکنان، انجام اقدامات لازم در جهت بهبود سلامت غذای کارکنان، توجه به بهداشت روان کارکنان از طریق ارائه خدمات روانشناسی صنعتی و سنجش مواجهه کارکنان با عوامل شیمیایی کارگاهی از طریق پیمانکار واجد شرایط نام برد.
در بخش آتش‌نشانی نیز اقداماتی همچون بازسازی و ارتقای ناوگان آتش‌نشانی، آموزش و ارتقای دانش کارکنان کارخانه درباره شناخت و اطفاء‌حریق، ارتقا و بروزرسانی تجهیزات آتش‌نشانی از قبیل سیستم، مانیتورینگ اعلام حریق اتاق فرمان آتش‌نشانی، پیگیری راه‌اندازی سیستم‌های اطفاء‌حریق اتوماتیک کارخانه، ارتقای علمی کارکنان آتش‌نشانی و پیگیری بازسازی ساختمان آتش‌نشانی اشاره کرد.
از مهم‌ترین اقدامات انجام‌‌شده در حوزه ایمنی فنی می‌توان برنامه‌ریزی و برگزاری کمیته‌های حفاظت و بهداشت کار با رویکرد جدید و هدفمند، تلاش در راستای ترویج و ارتقای فرهنگ و افزایش رقابت در مباحث ایمنی را نام برد.

ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست

محمد حیدرزاده، فعال صنعت سرب و روی در گفت‌وگو با و در تشریح اهمیت جایگاه ایمنی در روند فعالیت صنایع معدنی گفت: بحث ایمنی در فعالیت‌های بخش معدن و صنایع معدنی ذیل عنوان HSE (ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست) موردتوجه قرار دارد. در فرآیند HSE موضوعاتی مانند ایمنی کار، رعایت موازین بهداشتی و ارگونومی کار موردتوجه است. در همین حال صنایع نیز موظف هستند واحد ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست داشته باشند. فردی که مسئولیت این بخش را بر عهده دارد، فعالیت‌های مرتبط با ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست را هم موردتوجه قرار می‌دهند.
این فعال صنعت سرب و روی در ادامه افزود: با وجود تلاش‌هایی که برای ارتقای جایگاه ایمنی در واحدهای مختلف صنعتی ترتیب داده شده اما هنوز برخی صنایع به‌ویژه واحدهای کوچک در مقوله طراحی تجهیزات و پلتفرم‌ها، معابر دسترسی، سکوهای کاری و... به‌خوبی عمل نکرده‌اند.
برای رفع این نقص انتظار می‌رود طراح صنعتی یا مهندسی که طراحی تجهیزات صنعتی را بر عهده دارد، مقوله ایمنی را به‌طور کامل موردتوجه قرار دهد. هرچند هنوز در این حوزه با ضعف روبه‌رو هستیم. در چنین شرایطی و در روند کار با تجهیزات، چالش‌هایی پیش می‌آید و سلامت کارکنان به خطر می‌افتد؛ بنابراین اصلاح این روند ضروری به‌نظر می‌رسد.حیدرزاده در ادامه گفت: هنگامی که اتود اولیه طرحی زده شده یا پیش‌نویس آن آماده می‌شود؛ باید از لحاظ ایمنی کار، بهره‌گیری از روشنایی، سروصدا و مسائل مختلف ایمنی و بهداشتی موردتوجه و بازنگری قرار گیرد و اشکالات آن برطرف شود.این فعال صنعت سرب و روی گفت: بخش آخر مسئولیت واحد HSE به محیط‌زیست بازمی‌گردد. واحدهای فعال در بخش صنعت موظفند طرحی زیست‌محیطی داشته باشند. در این حوزه نیز باید به ۳ مقوله آلودگی آب، آلودگی خاک و آلودگی هوا توجه کرد و مانع بروز انواع آلودگی شد.
حال اینکه با چه ترفندی از آلودگی ممانعت به عمل می‌آید، جای بحث دارد. در همین حال، الزامات اولیه در این مسیر نیز باید از سوی مهندسان طراح موردتوجه قرار گیرد و اجرایی شود.
وی افزود: مسائل زیست‌محیطی در شرایط عادی موردتوجه قرار می‌گیرند اما توجه به این شاخصه‌ها در شرایط غیرمعمول نیز باید توجه کرد؛ یعنی باید از شرایط اضطراری و توجه به شاخصه‌های زیست‌محیطی هرگز غفلت نشود. بسیاری از واحدهای صنعتی برای رعایت و توجه به مسائل ‌زیست‌محیطی در شرایط ویژه همچون اورها، شات‌دان و... آمادگی ندارند؛ درنتیجه از اجرای مسائل زیست‌محیطی باز می‌مانند. به‌طور مثال، روش دقیقی برای برخورد با نخاله و ضایعات در طول این فرآیندها وجود ندارد. یا در مواردی دستورالعمل‌های لازم برای برخورد با این شرایط موجود نیست. درنتیجه واحدهای تولیدی در شرایط عادی آلودگی ندارند اما در موقعیت‌های خاص با چنین چالش‌هایی روبه‌رو هستند.
در واقع برای رویارویی با این شرایط، برنامه‌ریزی نشده است. در نتیجه انتظار می‌رود در روند موردبحث بازبینی شود و مهندسان و فعالان صنعتی برای روبه‌رویی با این موقعیت‌ها برنامه‌ریزی کنند.

سخن پایانی

تولید پایدار و ایمن و همچنین تلاش برای پیشگیری از حوادث، از مهم‌ترین اهداف فعالان صنعتی است. بر همین اساس نیز واحدهای صنعتی اقدام به سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای ارتقای شاخص‌های ایمنی و تولید پایدار می‌کنند. در همین حال، شاخص‌های ایمنی را در اجرای پروژه‌های توسعه‌ای نیز موردتوجه قرار می‌دهند. بدون تردید چنانچه برای پیمودن این مسیر از تجارب شرکت‌های بین‌المللی استفاده شود، می‌توان حوادث را در فضای صنایع به‌شدت کاهش داد. در این زمینه همچنین یکی از مهم‌ترین اهداف صنایع تولید در سایه توجه به مسائل بهداشتی است. در واقع، حفظ سلامت منابع انسانی به‌ویژه در برابر آلاینده‌های مختلف موجود در محیط کار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در همین راستا، هر مجموعه‌ای متناسب با شرایط تولیدی خود، الزامات بهداشتی را متناسب با شرایط عملکردی آن صنعت تدوین می‌کند. اجرایی شدن این الزامات و نظارت بر روند اجرای دقیق آنها تاثیر بسزایی بر بهبود شرایط دارد.