انرژی ارزان در ایران مسئله‌ساز است
حمیدرضا بزرگ‌زاده ـ عضو هیات‌علمی پژوهشگاه صنعت نفت
نرخ پایین انرژی باعث شده است که مردم نسبت به استفاده دوباره از پسماند و زباله بی تفاوت باشند و دولت هم قوانین محکمی برای این امر قرار ندهد، البته چند سالی است که در کشور چنین موضوعاتی برای تولید انرژی مورد بحث قرار گرفته و اقداماتی هم در باب تفکیک پسماند شده است، اما در کل نگاه اصلی در کشور ما نسبت به استفاده از پسماند برای تولید انرژی، کسب سود و بهره گیری اقتصادی است، در حالی که در کشورهای اروپایی در درجه اول، نگرش افزایش بهداشت و امحای زباله مدنظر قرار داده شده است، در صورتی که هدف، افزایش بهداشت عمومی از راه امحای زباله و پسماند باشد، می توانیم به صرفه اقتصادی در بحث سلامت هم برسیم. در بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا، پراکندگی در زباله پسماند دیده نمی شود و این یکی از اصلی ترین مولفه ها در تولید انرژی از پسماندها و بازگردانی آن به چرخه مصرف است، همان گونه که پیش تر هم اشاره شد، کسب سود و صرفه اقتصادی از پسماند، نخستین نگرش بهره وری از آن در کشور ما است و با نگاهی گذرا به چرخه تولید و مصرف پسماند در کشور، ما می توانیم به این گزاره صحه بیشتری بگذاریم. دولت و نهادهای دولتی باید از فناوران و دانش بنیان هایی که در این عرصه فعالیت می کنند، حمایت کافی داشته باشند، به عبارت دیگر، دولت باید حامی دانش بنیان ها برای تشکیل یک مجموعه منسجم در این عرصه باشد.
پلاسما بعد از جامد، مایع و گاز حالت چهارم ماده است که استفاده های زیادی می توان از آن برای تولید انرژی کرد. حال وقتی گاز به واسطه یونیزاسیون تبدیل به حالت چهارم ماده می شود، توانایی تولید انرژی بسیار بالایی دارد که از آن می توان برای فعالیت های بسیاری استفاده کرد. باتوجه به اینکه طیف گوناگونی از پسماند از جمله جامدات، مایعات و حتی گاز وجود دارد، می توان با استفاده از فناوری گاز پلاسما بیشترین انرژی موردانتظار را از پسماند و زباله ها تولید کرد، در واقع می توانیم انرژی زیادی با استفاده از فناوری پلاسما تولید کنیم و برخلاف زباله سوزی که تنها زباله های قابل سوختن را به انرژی تبدیل می کند، می توان تمام فلزات و جامدات و حتی شیشه ها را به وسیله پلاسما و گاز سنتز ذوب کرد.
زباله ها در این فرآیند به شکلی بی خطر و مذاب از رآکتور خارج می شوند، همچنین بنزین، گازوئیل و ... را می توان به وسیله گاز سنتز به انرژی تبدیل کرد، در کل، بهترین فناوری تولید انرژی از پسماند، فناوری پلاسما است، البته هزینه بیشتری نسبت به فناوری های دیگر دارد، اما چون می توان انرژی زیادی با استفاده از آن تولید کرد، صرفه اقتصادی بالایی هم دارد، در نهایت، از یک سو مقرون به صرفه تر است و از سوی دیگر کمک زیادی به ارتقای بهداشت شهری می کند. به اعتقاد من، باید در ذهنیت دولتمردان و تصمیم گیران، استفاده از فناوری های پلاسما برای امحای زباله و مصرف دوباره آن در انرژی مهم جا بیفتد. هنوز در ایران مجموعه کامل برای امحای زباله ها و رسیدن به بهداشت استاندارد شهری وجود ندارد. این نوع پلاسما باتوجه به نسبت بالای انرژی، برای محیط با چگالی بالا مناسب است، برای مثال، پسماندهای بیمارستانی را که از مخلوطی شامل مواد آلی، پلیمرها، فلزات، سایر مواد و ... تشکیل شده است، می توان با استفاده از این فناوری تبدیل به انرژی حرارتی یا برق کرد. پلاسمای سرد را نیز می توان یک گاز حاوی الکترون ها، اتم ها و مولکول های برانگیخته، یون ها، رادیکال ها، فوتون ها و ذرات خنثی که در آنها الکترون ها انرژی بسیار بالاتری از ذرات خنثی گازی دارند، تعریف کرد.
پژوهشگاه صنعت نفت سال ها است ( ۱۳۸۱ -تاکنون) در استفاده از فناوری پلاسما تجربه داشته و پروژه های زیادی هم در زمینه پلاسمای سرد و گرم اجرا کرده است. در سال ۱۳۹۱ با همکاری ستاد انرژی های تجدیدپذیر و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری پروژه ای تحت عنوان امکان سنجی استفاده از تکنولوژی پلاسما برای امحای زباله های خطرناک با قابلیت تولید انرژی تعریف کردیم. پس از انجام این پروژه، مرحله اجرای یک پایلوت در مقیاس یک تن در روز نیز با موفقیت انجام و تحویل ستاد انرژی های تجدیدپذیر شد. تلاش بر این بود تا این طرح با حمایت دولت در قالب سرمایه گذاری با بخش خصوصی به یک پروژه ملی تبدیل شود تا بتوانیم آن را برای زباله های بیمارستانی در ماژول های کوچک چند تنی پیدا کنیم، اما متاسفانه هر بار که تلاش کردیم با بهانه های مختلف این کار انجام نشد.
