خرید برنج خارجی؛ اجباری از سر نداری
در ماه‌های اخیر، نرخ برنج ایرانی تا حد زیادی افزایش یافت و تا حدی پیش رفت که در برخی نقاط، نرخ این محصول پرطرفدار از مرز ۱۰۰ هزار تومان به ازای هر کیلو نیز گذشت.
در ماه های اخیر، نرخ برنج ایرانی تا حد زیادی افزایش یافت و تا حدی پیش رفت که در برخی نقاط، نرخ این محصول پرطرفدار از مرز ۱۰۰ هزار تومان به ازای هر کیلو نیز گذشت. دلایل گوناگونی برای رشد نرخ برنج در این ماه ها مطرح است، اما به عقیده برخی کارشناسان، اصلی ترین دلیل، واردات بی رویه برنج است. از سوی دیگر، مصرف سرانه در کشور ۳۶ کیلوگرم و کل برنج موردنیاز کشور حدود ۳ میلیون تن است. این در حالی است که واردکنندگان نه تنها آمار تولید را قبول ندارند، بلکه همچنان مصرف سرانه کشور را با آمار اعلامی ۱۵ سال پیش وزارت بازرگانی، ۴۲ کیلوگرم در نظر گرفته و مانور می دهند. بنابر اذعان معاون دفتر بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی، دو سوم نیاز کشور به برنج از داخل و فقط یک سوم باقیمانده آن با واردات تامین می شود. با این وجود، جای سوال است که چرا باز هم بازار برنج آشفته است و کنترل نمی شود؟ صمت در این گزارش به بررسی وضعیت بازار برنج در کشور پرداخته است.
قیمت برنج سوار بر موج گرانی
در شرایطی که نرخ برنج حسابی بر موج گرانی سوار شده، نه تنها مدیریتی از سوی مسئولان ذی ربط انجام نمی شود، بلکه وعده کاهش نرخ برنج سر داده می شود. این در حالی است که برنج در بازار ارزان نمی شود و مدت هاست سفره مردم از این نعمت محروم است.
اخیرا حسن تقی زاده، رئیس سابق اتحادیه برنج فروشان بابل گفته که افزایش نرخ برنج ایرانی باعث شده بیش از ۳۰ درصد مردم شهرهای شمال کشور به ناچار برنج خارجی خریداری کنند.
همچنین کشت دوم هنوز برداشت نشده که اگر برداشت شود، برنج به وفور در بازار عرضه می شود.
گزارش ها حاکی از آن است که نرخ انواع برنج عطری و مرغوب ایرانی از جمله طارم، دم سیاه و هاشمی در خرده فروشی ها به صورت فله حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار تومان است. بر همین اساس، در خرده فروشی ها نرخ هر کیلو برنج شیرودی ۶۷ هزار تومان، فجر ۷۸ هزار تومان، ندا ۶۵ هزار تومان و رمضانی ۷۹ هزار تومان اعلام شده است.
برنج ایرانی، گزینه اصلی ۳ استان شمالی
سیدعلی طاهری اتاقسرا، رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل درباره خبری مبنی بر اینکه مصرف برنج خارجی در روستاهای شمال کشور چندان مرسوم و متداول نیست، اما امروز مردم روستاهای شمال به ناچار برنج خارجی مصرف می کنند به صمت گفت: روستایی ها به هیچ عنوان از برنج خارجی استفاده نمی کنند. شهری ها نیز ممکن است در حد ۱۰ درصد از برنج خارجی استفاده کنند. مصرف برنج خارجی به حدی در استان های شمالی کم است که درحال حاضر به میزان ۲ سال ذخیره برنج خارجی در این استان ها موجود است. بیشتر متقاضیان در استان های شمالی از برنج داخلی استفاده می کنند، اما متاسفانه برخی رسانه ها درستی خبر را پیگیری نمی کنند.
وی درباره ورود فروشگاه های زنجیره ای برای خرید برنج به بازار اظهار کرد: فروشگاه های زنجیره ای و شرکت ها فعلا در این زمینه اقدامی نکرده اند.
رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل با اشاره به کاهش تقاضا برنج ایرانی بیان کرد: با وجود اینکه برنج یک کالای استراتژیک و نیاز هر روزه است، اما در حقیقت افزایش نرخ آنچنانی نسبت به سایر مواد غذایی ندارد. درحال حاضر از یک سو موادغذایی ارزان نداریم و از سوی دیگر، قدرت خرید شهروندان کم شده است. در مجموع اگر عرضه و تقاضا به تعادل برسد، قطعا نرخ برنج کنترل می شود. در این میان، تعداد متقاضیان خرید برنج از شهرستان ها نیز کاهش پیدا کرده است.
افزایش ۲۰ درصدی تولید برنج
طاهری ضمن اعلام نرخ جدید برنج ایرانی در بازار گفت: نرخ برنج ایرانی طارم با ۱۰ درصد خرده در شمال کشور ۸۶ هزار تومان است و در سایر استان ها با بسته بندی نرخ برنج ایرانی به ۱۰۰ تا ۱۰۷ هزار تومان می رسد. برنج طارم، یکی از بهترین برنج های ایرانی است که در انواع مختلفی مانند طارم محلی، طارم زنجان، طارم هاشمی و سایر عناوین موجود است. این برنج بیشتر در شمال ایران و در استان های مازندران، گیلان و گلستان کشت می شود. برنج فجر نیز از دسته برنج های پرمحصول است که بیشتر در استان گلستان کشت می شود. ظاهر برنج فجر بسیار شبیه برنج طارم است. دو برنج طارم و فجر در حالت معمول باید ۱۵ هزار تومان اختلاف نرخ داشته باشند، اما در حال حاضر این اختلاف به ۳۰ هزار تومان رسیده؛ در نتیجه این برنج هنوز نرخ واقعی نگرفته است. پیش بینی می شود با تناسب بین عرضه و تقاضا، نرخ برنج فجر افزایش یابد. وی با اشاره به افزایش تولید برنج در سال جاری اظهار کرد: امسال تولید برنج ۲۰ درصد افزایش یافت. خوشبختانه در سال ۱۴۰۱ کیفیت برنج بالا رفته و میزان ضایعات آن به شدت کاهش یافته است.
واردات بی رویه، سم بازار داخل
رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل با اشاره به تاثیر واردات برنج خارجی بر بازار داخل اظهار کرد: دلیل اصلی اینکه بازار برنج به تعادل نمی رسد، واردات بی رویه است. همچنین به عقیده برخی کارشناسان، بهترین روش کنترل بازار برنج، ممنوعیت واردات برنج خارجی به ۳ استان شمالی است.
برخی خانواده ها توان خرید برنج ایرانی را ندارند
جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج درباره افزایش نرخ برنج ایرانی در گفت وگو با صمت گفت: نرخ برنج، غیرقابل کنترل شده و این افزایش نرخ به حدی رسیده که برخی خانواده ها توان خرید برنج ایرانی را ندارند.
از سوی دیگر، وزارت جهاد کشاورزی نمی تواند در تصمیم گیری های مربوط به بازار برنج ثابت قدم باشد. بیش از یک ماه است که وزارت جهاد کشاورزی باید نرخ فروش برنج را اعلام می کرد. البته ما مخالفت خود را با این شیوه قیمت گذاری، بارها اعلام کرده ایم.
از سوی دیگر، دولت اعلام نرخ برنج را در حالی به تعویق می اندازد که به واسطه آن، ممکن است بازار آشفته ای در ماه های مهر و آبان داشته باشیم؛ در نتیجه وعده اعلام نرخ توسط وزارت جهاد کشاورزی به التهاب بازار دامن زد.
وی با اشاره به نبود ثبات قیمتی در بازار برنج، اظهار کرد: برنامه ای که در گذشته از سوی وزارت جهاد کشاورزی اجرا می شد، اعلام نرخ خرید تضمینی برنج بود. طبق قانون در فرآیند خرید تضمینی، سازمان تعاون روستایی با اعلام نرخ تضمینی برای کالا و هماهنگی با کشاورز، اقدام به خرید محصول کشاورز می کند.
این فعال بازار در توضیح سیاست خرید تضمینی برنج گفت: در این سیاست، اگر کشاورز قادر به فروش کامل محصول خود نبود، سازمان تعاون روستایی اقدام به خرید محصول از کشاورز می کرد. در آن زمان، کمتر کشاورزی پیدا می شد که برنج خود را به وزارت تعاون روستایی بفروشد. با این وجود، هنگامی که سازمان تعاون روستایی آمار فروش را کاهشی اعلام می کرد، وزارت جهاد از نتیجه عملکرد راضی تر و بدان معنا بود که کشاورز توانسته بیشتر محصول خود را در بازار بفروشد.
از سوی دیگر، خریدار می دانست قادر به خرید محصول با نرخ پایین تر از عرف بازار نیست، چراکه به هر ترتیب محصول روی دست کشاورز نمی ماند.
دودی که تنها به چشم مصرف کننده می رود
علیزاده شایق با اشاره به اینکه کشاورزان سود در نظر گرفته برای فروش برنج را قبول ندارند، گفت: کشاورزان با تعیین سود ۲۰ درصدی موافق نیستند، بلکه معتقدند باید سود ۵۰ درصدی برای فروش برنج توسط دولت تعیین شود. به همین علت، متاسفانه کشاورزان به کمتر از سود ۵۰ درصدی راضی نیستند، اما دولت نیز تعیین ارقام بالا برای برنج را به نفع مصرف کننده نمی داند.
از سوی دیگر، کشاورز مشاهده می کند بیشترین سود به دلال و واسطه می رسد؛ در نتیجه برنج خود را در شالیکوبی ها نگه می دارد و از فروش آن خودداری می کند تا در آبان و آذر محصول خود را به قیمت بالاتر بفروشد. نگه داشتن برنج به دلال اجازه می دهد بر نرخ برنج بیفزاید و دود این مسئله تنها به چشم مصرف کننده می رود. همچنین باوجود فراوانی برنج ایرانی و خارجی در بازار، برخی فروشندگان سودجو با مخلوط کردن برنج، آن را با قیمت هایی بالاتر از نرخ حقیقی می فروشند و از سوی دیگر، خرده برنج نیز افزایش یافته که به ضرر مصرف کنندگان است.
وی با اشاره به افزایش ۲۰ درصدی تولید برنج اظهار کرد: امسال در مجموع ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن تولید برنج کل کشور بود. شرایط مناسب بارش در استان های شمالی، تامین آب موردنیاز برنج و انگیزه کشاورزان به دلیل گرانی محصول به کشت دوم منجر به افزایش تولید محصول شده است.
نتوانستیم در تولید برنج خودکفا باشیم
دبیر انجمن برنج، میزان واردات برنج به کشور را در تعدیل نرخ برنج مؤثر ندانست و افزود: واردات برنج در کاهش نرخ برنج ایرانی خیلی اثرگذار نبود، زیرا وقتی ذائقه افراد به برنج ایرانی عادت کرده باشد، دیگر تمایلی به استفاده از برنج های وارداتی ندارد، ضمن اینکه برنج های هندی وارداتی کیفیت خوبی ندارند. از سوی دیگر، بازار در همه استان ها به برنج خارجی و ارزان نیاز دارد. همچنین ما نتوانستیم در تولید برنج خودکفا باشیم؛ در نتیجه به واردات برنج برای جبران کسری نیاز داریم.
سخن پایانی
بررسی بازار و نظرهای کارشناسی نشان می دهد کنترل بازار برنج از دست دولت خارج شده است. برنج، کالای استراتژیکی که در سفره مردم نقش مهمی دارد، حال به ابزاری برای سودآوری تبدیل شده است. این در حالی است که نرخ مواد غذایی در بازار سر به فلک می کشد، این روزها دست مردم از خرید برنج ایرانی حسابی کوتاه شده و بازار به دست خارجی ها افتاده است. در این بازار، کالای خارجی بر عکس سایر محصولات به دلیل کیفیت بازار را قبضه نمی کنند. از سوی دیگر، ذائقه مردم با برنج ایرانی جور است، اما وصله ناجور این قصه، جیب خالی شهروندان است که کفاف قیمت های سر به فلک کشیده برنج های ایرانی را نمی دهد. ظاهرا این چرخه دیگر قرار نیست بایستد، زیرا از تاختن قیمت ها، سود هنگفتی به جیب عده ای خاص می رود.
