آیا من واقعا به این لباس احتیاج دارم؟
سوگل جوانبخش ـ مشاوره و کارشناس حوزه مد
از آنجایی که صنعت مد به عنوان دومین صنعت آلوده کننده محیط زیست پس از نفت شناخته می شود، دانستن این گزاره ممکن است، باعث شود برای لحظه ای به فکر فرو برویم که انتخاب ما در تهیه لباس چه تاثیری می تواند روی محیط زیست بگذارد؟ چند سالی می شود که عبارت مد سریع یا Fast Fashion در ادبیات دنیای مد رواج پیدا کرده است و شاید تا به امروز کم نباشند افرادی که این عبارت به گوش شان خورده باشد. اگر حتی برای یک بار هم که شده، مشتری برندهای بزرگ اما ارزان نرخ بوده اید، شما خواسته یا ناخواسته این مفهوم را زندگی کرده اید!
مد سریع، طی سال های اخیر تاثیر منفی زیادی روی محیط زیست و منابع آب، گذاشته است. همچنین، این فرآیند منجر به تغییر الگوی مصرف گرایی در افراد و فشار روی نیروی کار شاغل در صنعت مد و فشن و نقض حقوق ابتدایی آنها در کشورهای نه چندان پیشرفته شده است. شاید فکر کنید خرید یک یا چند لباس ارزان چه ارتباطی می تواند با محیط زیست و تخریب آن داشته باشد؟ اما خوب است بدانید، برندها و شرکت های بزرگ مد سریع در جهان، برای رسیدن به فروش و سود بیشتر، با استفاده از مواد اولیه ارزان به نمونه برداری از برندهای پیشرو و صاحب نام و البته گرانقیمت دست می زنند. آنها با این اقدام می خواهند بازار و نیاز مشتری را صرف مدت زمان کوتاهی بشناسند و در عین حال، هزینه های تولید را هم پایین بیاورند. کمابیش در تمام موارد، این شرکت ها، در روند تولید مواد اولیه صدمات زیادی به محیط زیست وارد می کنند. مانند کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات مصرفی در زمین های کشاورزی یا آلودگی آب کارخانه ها و ورود مجدد به چرخه آب بدون تصفیه. همچنین از پارچه هایی استفاده می کنند که تاثیر مشابهی بر طبیعت می گذارند.
اینجا است که می توان به دلیل تفاوت نرخ لباس میان برندهای اصیل با محصولات فست فشن پی برد. به طورمعمول در برندهای بزرگ رعایت استانداردهای زیست محیطی در روند تولید مواد اولیه، کیفیت محصولات، خلاقیت در طراحی و ایده، دوستدار محیط زیست بودن و تجزیه پذیری آسان تر و البته شرایط مناسب کاری برای افراد شاغل رعایت می شود. در حالی که هیچ یک از موارد بالا در شرکت های فست فشن رعایت نمی شود؛ اما باتوجه به نرخ بسیار ارزان تر، تبلیغات گسترده، شعبات متعدد و در دسترس بودن در هر نقطه از دنیا برای هر قشر با هر توان مالی، فروش انبوهی دارند و از نظر مصرف کننده منطقی تر است که محصولات آنها را خریداری کند.
یکی از شناخته شده ترین شرکت هایی که در مد سریع فعالیت می کند، شرکت چندملیتی ایندیتکس است که دارای زیرمجموعه وسیعی از برندها از جمله زارا، اچ اند ام، منگو، ماسیمو دوتی، پول اند بیر و ... است که در ایران هم طرفداران زیادی دارد. به طورکلی بیشتر لباس های این برندها از پارچه هایی مانند پنبه و پلی استر تولید می شوند. با نگاه دقیق تر، ۶۰ درصد از لباس های مد سریع یا فست فشن از الیاف پنبه تهیه می شوند که برای کشت آن، میزان زیادی آب و کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات موردنیاز است. درباره پلی استر هم شرایط بهتر نیست، چرا که این الیاف از مواد نفتی تهیه می شود و به همین دلیل تجزیه پذیری بسیار کمی دارد. طبق تحقیقات بیش از ۶۷ درصد از میکروپلاستیک های یافت شده در نمونه آب قطب شمال متعلق به پلی استر است.
فرآیند تولید پارچه به طورکلی آلودگی و نیاز آبی بالایی به همراه دارد. در این فرآیند از انواع رنگ ها، نمک ها و تثبیت کننده ها و ... به میزان زیادی استفاده می شود. حال حجم لباس های استفاده شده و به اصطلاح خارج از مد را هم اضافه کنید، لباس هایی که افراد دیگر تمایلی به پوشیدن شان ندارند و به دنبال به روز شدن طراحی و فرم های جدیدتر، به طورمعمول آنها را دور می اندازند یا در بهترین حالت به کشورهای کمتر توسعه یافته ارسال می شوند. در این شرایط، تفاوتی در نتیجه ناشی از آن، که افزایش زباله های غیرقابل تجزیه زیست محیطی است، به وجود نمی آید. در سال های اخیر اما، تفکرات اعتدال گرایانه تری در بین افراد رواج یافته که خرید از برندهای مد سریع را به طور چشمگیری کاهش داده است. در واقع، افراد در تلاش هستند تا انتخاب های ثابت و پایدارتری داشته باشند و کمتر از لباس های متنوع استفاده کنند. از مزایای بارز این تغییر سبک، کمک به کاهش آلودگی های زیست محیطی به صورت مستقیم و غیرمستقیم است. همچنین، منجر به مدیریت بودجه و منابع مالی فردی برای جلوگیری از خریدهای غیرضروری با عمر کوتاه می شود. در این روش، هر شخص با کمک افراد متخصص و مشاور لباس (استایلیست مد) می تواند انتخاب های کافی و محدود داشته باشد، به گونه ای که لباس ها به لحاظ زیبایی شناسی فاقد تاریخ مصرف باشند.
مشاوره های انتخاب لباس شخصی ( Personal Styling ) برای هر فرد با هر بودجه و سلیقه ای، سال ها است به راه حل کاربردی در کشورهای پیشرفته تر تبدیل شده است. حتی اگر امکان دسترسی به یک مشاور لباس به صورت اینترنتی وجود نداشته باشد، کافی است در زمان خرید، یک سوال کوتاه و ساده از خود بپرسید: «آیا من واقعا به این لباس احتیاج دارم»؟
