امروزه صنعت گردشگری جزو بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین صنایع در دنیا به‌حساب می‌آید. باتوجه به آثار اقتصادی این صنعت، اگر کشوری که جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی یا تاریخی مناسبی دارد، بتواند از ظرفیت‌های خود استفاده کرده و چرخ‌های این صنعت را به‌نحو صحیحی به حرکت درآورد، شاهد رشد و شکوفایی بزرگی در سطح اقتصاد خود خواهد بود. باتوجه به ظرفیت فراوان کشورمان در جذب گردشگر بین‌المللی و تاثیر مستقیم و غیرمستقیم این صنعت بر بخش‌های مختلف اقتصادی، رشد و توسعه صنعت گردشگری می‌تواند به‌عنوان یکی از راهکارهای رهایی از اقتصاد تک‌محصولی و دستیابی به رشد و توسعه پایدار مورداستفاده قرار بگیرد. کارشناسان معتقدند یافتن دلایلی که موجب توسعه‌نیافتگی کشور در زمینه گردشگری می‌شود، می‌تواند نقشه‌راه درستی برای تدوین برنامه به‌منظور توسعه‌یافتگی در صنعت گردشگری باشد که این امر بدون کاوش در تاریخ این صنعت ممکن نیست. گفتنی است، گردشگری عرصه‌ای است برای پاسداری از فرهنگ و هویت سرزمین‌ها و صمت در این گزارش به اهمیت نقش آموزش و ارتباط دانشگاه با فعالان این صنعت پرداخته است.

سهم نیم درصدی گردشگری در اشتغال

کارشناسان معتقدند گردشگری صنعت انسان‌محور است، چرا که نقش انسان و آموزش نیروی انسانی در این صنعت بیش از هر صنعت دیگر نمادین‌ و برجسته است. شاید ضامن عملکرد درست برای اهداف عالی گردشگری، نقش نیروی انسانی است؛ از این‌رو میزان دانشی که نیروی انسانی ارائه می‌کند، متضمن آموزش‌هایی است که نیروی انسانی باید پذیرفته و گذرانده باشد. گفتنی است، میزان تولید ناخالص ملی را که از طریق گردشگری در ایران به‌صورت غیرمستقیم به‌دست می‌آید، ۶.۱ درصد برآورد کرده‌اند. همچنین، صنعت گردشگری در ایران 5/0 درصد اشتغال را به خود اختصاص داده است. اگر به این صنعت توجه بیشتری شود، صنعت گردشگری در ایران می‌تواند به بحران اشتغال کشور بسیار کمک کند. به‌دلیل تنوع بالایی که در صنعت گردشگری وجود دارد، این صنعت می‌تواند در اقتصاد کشور تاثیرات بسیار زیادی داشته باشد. با توسعه صنعت گردشگری می‌توان به کاهش بیکاری و توزیع و افزایش درآمد دولت کمک کرد. یکی از مواردی که نشان‌دهنده وضعیت گردشگری در یک کشور، فرودگاه‌های آن است؛ وضعیت فرودگاه‌های بین‌المللی در ایران بسیار نامطلوب است، به‌طوری که ازدحام و شلوغی بیش از حد آن به هنگام ورود و خروج مسافر یکی از مسائل موردشکایت گردشگران خارجی است. این مورد تنها یک گوشه از شرایط نامناسب صنعت گردشگری در کشور است که نشان می‌دهد باید توجه ویژه‌ای به این صنعت در ایران شود تا بتوان با فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب از ظرفیت بی‌نظیری که به‌لحاظ طبیعی و تاریخی در این کشور وجود دارد در راستای رشد اقتصادی نهایت استفاده را داشت. گفتنی است، توسعه صنعت گردشگری به‌ویژه در شهرها می‌تواند شور و نشاط اجتماعی را در مردم شهر بالا ببرد و عاملی باشد برای تعدیل شرایط دشوار زندگی شهرنشینان. همچنین، توسعه گردشگری شهری می‌تواند احساس همبستگی ملی و هویت‌بخشی مردم را تقویت کند.

ایران برای تماشاگران فوتبال جذاب نیست

ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان ایران چندی پیش گفته بود، ایران برای طرفداران جام جهانی جذاب نیست. وی در گفت‌وگو با سایت خبری قطب‌نما، معتقد بود کسانی که برای مشاهده بازی‌های جام‌جهانی سفر می‌کنند، توریست‌های ۶۰ یا ۷۰ ساله نیستند. آنها نسل جوان هستند که با زدن هر گل و پس از هر مسابقه می‌خواهند شادی و هیاهو کنند. به‌عقیده وی، طرفداران جوانان جام جهانی به‌دنبال شادی و هیاهو هستند و ایران نمی‌تواند چنین شرایطی را برای توریست‌هایی که به‌طورعموم بین ۱۷ تا ۲۵ سال سن دارند، فراهم کند.

رئیس هیات‌مدیره جامعه تورگردانان ایران، اظهارات اخیر درباره اینکه ناآرامی‌های ایران باعث کنسل ‌شدن تورهای خارجی کشور شده را نادرست خواند و گفت: اصلا توری رزرو نشده که بخواهد کنسل شود.

پورفرج در گفت‌وگو با صمت، بااشاره به عوامل عقب‌ماندگی صنعت گردشگری در کشور گفت: ریشه‌یابی از دلایل اصلی  توسعه‌نیافتگی در صنعت گردشگری اهمیت زیادی دارد. لازم است،ببینیم شکاف اصلی و مهم‌ترین نقطه ضعف در این صنعت کجا است و چه اهدافی باید تاکنون به‌ثمر می‌رسید که نرسیده است. به‌عبارت دیگر، در سیر تاریخی گردشگری ایران چه عواملی موجب توسعه و موجب عقب‌ماندگی گردشگری در کشور ما بوده است.

این فعال در عرصه گردشگری افزود: با توسعه صنعت گردشگری، اصلی‌ترین معضل جوانان که کمبود اشتغال و بیکاری است، تا حد زیادی حل می‌شود، چرا که گردشگری صنعتی اشتغالزا است. علاوه بر آن، می‌تواند معرف استانداردی برای ایران در فضای بین‌المللی باشد.

وی ادامه داد: داشتن وقایع تاریخی، کمک شایانی برای تدوین برنامه‌ریزی در مسیر توسعه می‌کند. تاریخ همیشه به ما در تصمیم درست، کمک زیادی می‌کند؛ اگر ما بدون نگاه به تاریخ و تجربه پیشینیان به مسیر ادامه دهیم، دوباره محکوم به همان اشتباهات و تجربه‌ها می‌شویم. به‌اعتقاد من، جمع‌آوری اطلاعات با رویکرد تاریخی می‌تواند به توسعه همکاری صنعت و دانشگاه در توسعه گردشگری بینجامد. تجربه‌های موجود به ما نشان داده که همفکری و همیاری صنعت و دانشگاه نتایج مثبتی برای توسعه یک صنعت به‌همراه داشته است.

همکاری علم و صنعت با یکدیگر

به‌گفته رئیس جامعه تورگردانان ایران، ما اگر بتوانیم علم و صنعت را در کنار یکدیگر قرار دهیم، دانشگاه بسیاری از مسائل موجود را که در صنعت نیاز به بررسی دارد، حل می‌کند و ایجاد گفت و شنود علمی در این 2 نهاد راه‌های زیادی را برای کارشناسان باز می‌کند. جامعه علمی باید از شکاف‌های موجود در صنعت آگاهی داشته باشد، در غیر این صورت و در شرایطی که مجزا از یکدیگر عمل کنند، توسعه‌یافتگی میسر نخواهد شد و در نهایت هم علم و هم صنعت باید با چالش‌های موجود دست‌وپنجه نرم کنند و هیچ اتفاق مثبتی نمی‌افتد.

وی گفت: تمام تلاش جامعه صنعت گردشگری این است که علم و صنعت در این حوزه را در کنار یکدیگر قرار دهد و کمک کند تا برای رسیدن به توسعه‌یافتگی سرعت کافی به یکدیگر بدهند.

پورفرج گفت: بررسی صنعت و حل چالش‌ها با کمک علم و حل معضلات علمی با کمک صنعت در نهایت آینده درخشانی را در هر 2 عرصه برای ما به‌ارمغان می‌آورد و پیشنهادهای علمی می‌تواند راهگشای مطمئنی برای صنعت گردشگری باشد.

گردشگری، راهگشای روابط سازنده بین کشورها است

محمد بهرام‌زاده، معاون بنیاد ایران‌شناسی، در گفت‌وگو با صمت گفت: برگزاری جام‌ جهانی فوتبال در کشوری نزدیک ایران را می‌توان به‌عنوان یک رویداد مهم برای صنعت گردشگری در نظر گرفت. به‌طورعموم صنعت گردشگری محمل اتفاق‌های بسیار زیادی در جهان است و به‌همین دلیل اهمیت زیادی در ایران و جهان دارد. بررسی فراز و فرودها در صنعت گردشگری می‌تواند سرنخ‌های مهمی به پژوهشگران برای توسعه این صنعت بدهد، زیرا نکاتی که در این نوع از پژوهش‌ها بررسی می‌شود، گویای علت واماندگی‌ها، عقب‌ماندگی‌ها و حتی بسیاری از پیشرفت‌ها است.

این کارشناس ادامه داد: در منطقه غرب آسیا که دارای ظرفیت‌های بی‌نظیری در گردشگری است، توسعه این صنعت فرصت بسیار مغتنمی است تا بتوان به صلح نسبی رسید. ظرفیت‌هایی که در این منطقه از جهان وجود دارد، اصلا قابل‌مقایسه با پهنه‌های جغرافیای مشابه در نقاط مختلف دنیا نیست. لازم به یادآوری است که کشور ما ظرفیت‌های زیادی در اختیار دارد که هنوز شناخته‌نشده است و باید از این ظرفیت‌ها استفاده شود. وقتی دوستی و آشتی بین ملت‌ها زیاد باشد، خود به خود ظرفیت نو اقتصادی به‌وجود می‌آید که می‌تواند به پایداری صلح برسد.

بهرام‌زاده بااشاره به اهمیت توجه به جایگاه گردشگری فرهنگی در کشور گفت: باید بتوانیم نقاط قوت خودمان را مشخص کنیم و در راستای آن به تبلیغ و جذب گردشگر بپردازیم.

 در واقع، خوب است، در عرصه گردشگری فرهنگی و در دنیای خاص و درهم‌تنیده از فرهنگ‌های مختلف جهانی، از داشته‌های فرهنگی خودمان پاسداری کنیم و در عین حال به تحولات فرهنگی جهان هم واقف باشیم. در حقیقت، در گردشگری فرهنگی، چه جایگاهی را می‌توانیم برای خود در آینده اتخاذ کنیم؛ به‌گونه‌ای که به سرمایه‌های معنوی و میراث فرهنگی خودمان هم بپردازیم. گفتنی است، در پیوند با فرهنگ جهانی است که می‌توانیم از این صنعت به‌عنوان یک رویکرد بزرگ اقتصادی در توسعه کشور استفاده
 کنیم.

این کارشناس در عرصه گردشگری گفت: رویدادهایی نظیر این سمپوزیوم در برنامه‌ریزی و چشم‌انداز آینده اهمیت زیادی دارد، چرا که وقتی آسیب‌شناسی در یک فرآیندی با رویکردی خاص انجام می‌شود، امکان زیادی برای تسهیل معضلات موجود فراهم می‌آید. در واقع، می‌فهمیم که چه راهکارهایی را می‌توانیم برای توسعه گردشگری  اتخاذ کنیم و چه مسیری را باید بپیماییم که به درآمد و سود اقتصادی بینجامد.

وی گفت: بهره‌گیری مستمر از نیروی متخصص و کارشناس در بدنه سازمانی صنعت گردشگری یکی از مواردی است که امید می‌رود که بعد از این در وزارت گردشگری نهادینه شود.

بهرام‌زاده بااشاره به اهمیت برقراری صلح در توسعه صنعت گردشگری گفت: هم در سازمان جهانی گردشگری و هم در تمام نهادهای پیرامونی وابسته به سازمان ملل متحد که در ارتباط با صلح و مولفه‌های مشترک اجتماعی و فرهنگی بین جوامع هستند، مفاهیمی از این دست وجود دارد که به ترویج هم‌آوایی، همفکری و گفتمان می‌پردازند. گفتنی است، گردشگری یکی از مهم‌ترین ابزارهایی است که می‌تواند موجب هم‌آوایی، صلح و دوستی بین جوامع باشد. در حقیقت، توسعه صنعت گردشگری در کشورها می‌تواند در بهبود روابط، سازنده و راهگشا باشد.

سخن پایانی

باتوجه به موارد یادشده ظرفیت‌های مغفول در صنعت گردشگری امروز، درد کهنه‌ای است که تاکنون صحبت‌های زیادی از آن به‌میان آمده است؛ از تبلیغات حداقلی تا نبود زیرساخت‌های موردنیاز برای توسعه گردشگری در حوزه فرهنگ. گذشته از آثار تاریخی و بناهای دیدنی و 4 اقلیمی بودن کشورمان؛ عناصر فرهنگی غنی ظرفیت‌های مهمی برای توسعه گردشگری فرهنگی به کشور داده است، اما تاسفبارتر از همه اهمال‌کاری‌هایی که تاکنون وجود داشته است، بی‌برنامگی غیربخشودنی برای استفاده از برخی رویدادهایی است که می‌تواند به توسعه هرچند کم و کوتاه این صنعت در کشور بینجامد. برگزاری جام جهانی قطر زیرگوش ایران می‌توانست دست‌کم برای جزایر کیش و قشم ما آورده اقتصادی داشته باشد که به‌راحتی این فرصت از دست رفت. به‌علاوه اینکه کارشناسان معتقدند کشور ما در حوزه آموزش گردشگری ضعیف است و از این موضوع رنج می‌برد، متاسفانه در مسئله آموزش گردشگری چند متولی داریم که اصلی‌ترین آنها وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است. بنابراین، به‌نظر می‌رسد یکی از راهکارهای برون‌رفت از شرایط فعلی در حوزه آموزش صنعت گردشگری در کشور این است که بخش آکادمیک و مهارت را بیشتر به هم نزدیک کنیم و هم‌افزایی خوبی را برای توسعه فعالیت‌های گردشگری داشته باشیم.