مسئولیتی سنگین بر دوش وزیر جوان
مهرداد بذرپاش مطابق پیش‌بینی‌ها، با رأی بالای مجلس به‌عنوان وزیر راه و شهرسازی انتخاب شد؛ اما او در روز رأی اعتماد، یکی از واقعیت‌های طرح مسکن میلیونی را به‌صراحت اعلام کرد که کلید قفل تامین مالی خانه‌سازی دولتی در دست وزیر مسکن نیست.
مهرداد بذرپاش مطابق پیش بینی ها، با رأی بالای مجلس به عنوان وزیر راه و شهرسازی انتخاب شد؛ اما او در روز رأی اعتماد، یکی از واقعیت های طرح مسکن میلیونی را به صراحت اعلام کرد که کلید قفل تامین مالی خانه سازی دولتی در دست وزیر مسکن نیست. همچنین، بذرپاش درباره این طرح که دولت حساب ویژه روی آن باز کرده است، این سوال را مطرح کرد که آیا راهکار حل مشکل بازار مسکن از مسیر ساخت یک میلیون مسکن در سال با سازکار فعلی عبور می کند یا متولی مسکن باید برای حصول نتیجه، راهکارهای دیگری را عملیاتی کند؟
بذرپاش در حالی بااشاره به مهم ترین معضل موجود برای اجرای طرح ها، برنامه ها و پروژه ها در وزارت راه و شهرسازی، این مشکل را بحران تامین منابع مالی اعلام کرد که انتظار می رفت در جلسه رأی اعتماد خود، نسخه ای عملیاتی و راهگشا برای حل بحران مسکن ارائه کند.
صمت در این گزارش تغییر و تحولات اخیر وزارت راه و شهرسازی را بررسی کرده است
برنامه های بذرپاش در راستای توسعه
به نظر می رسد برنامه های بذرپاش در راستای برنامه توسعه افقی و کاهش تراکم شهرها خواهد بود. برنامه ای که در آخرین جلسه شورای عالی مسکن نیز موردتایید قرار گرفت و معاون اول رئیس جمهوری نیز بر آن تاکید کرد.
رستم قاسمی، وزیر پیشین راه و شهرسازی شهریور سال ۱۴۰۱ پیرامون اولویت اول طرح نهضت ملی از واگذاری خانه های ویلایی تک واحدی در استان هایی که زمین برای ساخت مسکن وجود دارد، خبر داد. به گفته وی، اولویت اول در طرح نهضت ملی مسکن، واگذاری ویلاهای تک واحدی به مردم در استان هایی دارای زمین است.
همچنین هادی عباسی اصل، قائم مقام وزیر در نهضت ملی مسکن نیز دراین باره گفته است: سیاستی که در دستور کار قرار گرفته، این است که بیشتر واحدهای یک طبقه حیاط دار احداث کنیم، چرا که هم ارزان تر است و هم سریع تر به نتیجه می رسد. امروز سهم مسکن در سبد خانوار به حدود ۴۰ درصد رسیده و در کلانشهرها بالای ۵۰ درصد است.
اگر این وزارتخانه درست عمل کند، نیمی از هزینه سبد خانوار کاهش می یابد. در 3 دهه اخیر، نرخ مسکن در تهران به بیش از ۱۱۰۰ برابر افزایش یافته است، حتی طلا، سکه و ارز نیز این افزایش را نداشته است.
این افزایش نرخ روی سایر کالاها و خدمات تاثیر می گذارد. اکنون برنامه آقای بذرپاش برای کاهش سهم هزینه مسکن و زمین در سبد خانوار چیست؟ در قانون جهش تولید مسکن دولت مکلف شده سالانه یک میلیون واحد مسکونی بسازد و ساخت مسکن یکی از معدود وعده هایی بود که رئیس جمهوری عدد مشخصی درباره ساخت مسکن به مردم ارائه کرده و باید امروز ریشه یابی کرد که چرا وعده ها در حوزه مسکن روی کاغذ مانده و عملی نشده است.
نقش کلیدی وزارت راه و شهرسازی
محمدرضا رضایی کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در رابطه با تغییر و تحولات وزارت راه و شهرسازی به صمت گفت: وزارت راه و شهرسازی یکی از وزارتخانه های مهم و کلیدی در کشور است، چرا که هم در حوزه های مسکن و شهرسازی و هم در حوزه حمل ونقل ریلی، هوایی و دریایی تعریف شده است. طبیعی است که این وزارتخانه با معیشت مردم ارتباط مستقیمی دارد و عملکرد مثبت این نهاد می تواند در رضایتمندی و امید شهروندان تا حد بسیار زیادی موثر باشد.
رضایی کوچی در ادامه گفت: باتوجه به قانون جهش تولید مسکن و تعهد دولت مبنی بر ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال در قالب پروژه نهضت ملی مسکن، بسیاری از اقشار کم درآمد جامعه، منتظر اجرایی و نهایی شدن این طرح هستند که خوشبختانه جناب بذرپاش در صحن علنی مجلس متعهد شدند در این راستا گام های استواری بردارند و برای محقق شدن این هدف مهم تلاش کنند.
وی افزود: در بحث توسعه راه های کشور و به ویژه حمل و نقل ریلی که کمتر از ۱۰ درصد حمل باری را شامل می شود، امید می رود با توسعه این بخش، آمارها افزایش یابد و سهم حمل ونقل باری افزایش پیدا کند. از طرف دیگر، باتوجه به اینکه ۳ هزار نقطه حادثه خیز در کشور وجود دارد و هر ساله در حدود ۱۷ هزار نفر در تصادفات جاده ای جان خود از دست می دهند، ضرورت دارد تا اقدامات جدی برای رفع مشکلات جاده ای انجام بگیرد.
ضرورت همکاری دولت با بخش خصوصی
محمدرضا رضایی کوچی، بااشاره به فرسودگی ناوگان حمل ونقل زمینی، هوایی و ریلی کشور به صمت گفت: برای نوسازی ناوگان های حمل ونقلی کشور به طورحتم باید از ظرفیت های غیردولتی استفاده کنیم. هم اکنون تمامی بار بر دوش دولت است که امکانات و منابع مالی بسیار محدودی دارد،بنابراین تاکنون در امر نوسازی موفق نبوده ایم. دولت ها ارتباط خوبی با بخش خصوصی ندارند و تاکنون فرصت مناسبی برای حضور آنها در حوزه های مختلف فراهم نشده است، بسیار از اقداماتی که هم اکنون تحت مدیریت دولت است، باید به بخش خصوصی واگذار شود. وزارت راه و شهرسازی نیازمند حضور مدیرانی است که بخش خصوصی را جدی گرفته و از ظرفیت آنها در پیشبرد اهداف مجموعه استفاده می کنند،بنابراین از وزیر جدید انتظار داریم مدیرانی با چنین تفکری را به کار بگیرند.
رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: از آنجایی که بودجه وزارت راه و شهرسازی، ۲۲ هزار میلیارد تومان تعریف شده است، به اعتقاد بنده، این عدد نمی تواند جوابگوی مخارج این وزارتخانه باشد، از این رو باید مسیر همواری برای سرمایه گذاری بخش خصوصی مهیا کرد تا از تمام ظرفیت های موجود استفاده شود؛ اتفاقی که تا به امروز کمتر موردتوجه قرار گرفته و وزیر جدید قول هایی برای اجرایی شدن این اتفاق مهم داده تا همکاری ها با بخش خصوصی افزایش یابد و نقدینگی به سمت این وزارتخانه هدایت شود.
موضوع دیگر، بحث استفاده از تهاتر نفت برای پیشرفت پروژه های عمرانی است که باوجود پیش بینی ها در بودجه، از این ظرفیت استفاده نشده است. از طرف دیگر، همکاری بانک ها و تسهیلات بانکی می تواند به ساخت مسکن و ارتقای زیرساخت های کشور کمک شایانی کند،بنابراین امید می رود با همکاری دولت و سایر نهادهای ذی ربط، وزارت راه و شهرسازی در مسیر توسعه قرار بگیرد تا موانع موجود یکی پس از دیگری از سر راه برداشته شود.
ظرفیت اجرایی وزارت راه و شهرسازی
فرهاد بیضایی، کارشناس مسکن در این باره به صمت گفت: براساس وعده وزیر پیشین راه و شهرسازی، برنامه ریزی برای ساخت یک میلیون واحد مسکونی در هر سال توسط وزارت راه و شهرسازی انجام شد که از چند جهت قابل تحقق نیست. ظرفیت فنی و اجرایی وزارت راه و شهرسازی به نحوی نیست که امکان ساخت این تعداد واحد مسکونی در یک سال را داشته باشد.
علاوه بر این، وزارت راه و شهرسازی ظرفیت انجام چنین تصدیگری را در شرایط فعلی ندارد. اجرای طرح یک میلیون واحد مسکونی به تسهیلات گره خورده و تسهیلاتی که تاکنون برای این طرح در نظر گرفته شده، امکان تحقق ندارد، بانک ها نیز عموما همکاری نمی کنند و اتفاقی در این حوزه نمی افتد.
نهضت ساخت مسکن ملی شود
بیضایی اضافه می کند: علاوه بر این، توجه داشته باشیم که مداخلات در بازار، نتایج خوبی در پی ندارد. در همین راستا، دولت باید نهضت ملی مسکن را در عمل به طرحی ملی تبدیل کند. درست است که اکنون نام این طرح نهضت ملی مسکن است، اما با انتصاباتی که در این وزارتخانه اتفاق افتاد، این طرح بیشتر نهضت دولتی مسکن است و مردم و بخش خصوصی در برنامه های این طرح نقشی ندارند. وی ادامه می دهد: اکنون که آقای بذرپاش سکان این وزارتخانه را برعهده گرفته، ضرورت دارد بخش خصوصی فعال شود و در حوزه مسکن سرمایه گذاری انجام گیرد تا بتوانیم در حوزه مسکن جذب سرمایه کنیم. این اقدام علاوه بر اثرات ضدتورمی، می تواند به تحقق وعده ساخت یک میلیون واحد مسکونی کمک کند. علاوه بر این، می توان برای ساخت واحدهای خودمالکی نیز در قالب این طرح برنامه ریزی کرد.
ساخت مسکن خودمالکی در شهرها
این کارشناس مسکن می گوید: در حوزه مسکن روستایی، عمده ساخت واحدها برعهده مردم است و به صورت خودمالکی ساخته می شود. این شیوه در شهرهای کوچک و متوسط نیز قابلیت اجرایی دارد و دولت نیز باید اقدامات لازم برای ساختن مسکن خودمالکی در حوزه های شهری را نیز پیگیری کند. لازمه ورود بخش خصوصی و ساخت واحدهای خودمالکی در نهضت ملی مسکن، تامین زمین مناسب است. تامین زمین های دولتی مرغوب و همچنین زمین های بخش خصوصی می تواند گره این طرح را باز کند.
بیضایی در پایان گفت: اگر دولت محدوده قانونی و خدماتی شهرها را افزایش دهد، تامین زمین انجام خواهد شد. همچنین دولت می تواند زمین های خود را برای ساخت مسکن خودمالکی در اختیار افراد قرار دهد. تبدیل نهضت ملی مسکن به طرحی ملی و تقویت بخش خصوصی در اجرای آن، افزایش محدوده شهرها برای افزایش عرضه زمین و تمرکز برای ایجاد خدمات زیربنایی و روبنایی برای توسعه محدوده خدماتی شهرها، مهم ترین اقدامی است که وزیر آینده در این حوزه باید در دستور کار قرار دهد. مردم و بخش خصوصی ساخت مسکن را می توانند بر دوش بکشند و تنها راهکار برون رفت دولت از وضعیت موجود، انجام اقداماتی است که به آن اشاره شد.
سخن پایانی
اگرچه نماینده ها و وزیر جدید راه و شهرسازی در صحبت های خود به مسئله زمین و ضرورت مدیریت صحیح در این زمینه برای مقابله با سوداگری ملکی به نفع ساخت مسکن اشاره کردند، اما در سخنان روزهای اخیر وزیر جدید راه و شهرسازی، به 3 موضوع مهم و روز بازار مسکن اشاره ای نشد. نخستین موضوعی که وزیر در تشریح برنامه های خود برای دریافت رأی اعتماد از مجلس به آن اشاره ای نکرد، مسئله جهش نرخ مسکن و رشد شدید اجاره بهای واحدهای مسکونی است. هم اکنون بزرگ ترین مشکل متقاضیان و مستاجرها در بازار مسکن به این موضوع یعنی جهش شدید نرخ واحدهای مسکونی و ناتوانی طیف گسترده ای از تقاضای مصرفی برای خرید مسکن مربوط می شود. ضمن آنکه هزینه اجاره نشینی به ویژه در پایتخت و شهرهای بزرگ به شدت افزایش داشته و حتی بحران اجاره نشینی هم اکنون در بسیاری از شهرهای کوچک دامنگیر مستاجرها شده و تاکنون هیچ برنامه اثربخشی در این زمینه نیز به کار گرفته نشده است. وزیر راه و شهرسازی نیز در سخنان خود نه تنها راهکاری در این زمینه ارائه نکرد، بلکه اشاره ای هم به این موضوعات مهم نداشت. رکود سرمایه گذاری مولد در بخش مسکن یعنی رکود عمیق و ۸ ساله در بازار ساخت وساز و راهکار برون رفت از آن نیز دیروز در سخنان وزیر مورداشاره قرار نگرفت، همچنین زمین به محل سوداگری ملاکان بزرگی همچون بنگاه های اقتصادی و دستگاه ها تبدیل شده است و وزیر جدید در این زمینه ها باید برنامه های درستی داشته باشد و توان خود را در راستای ساماندهی بازار مسکن به کار برد.
