در نشست علنی روز یکشنبه ۲۰ آذر مجلس شورای اسلامی، گزارش کمیسیون اقتصادی درباره لایحه یک ‌ فوریتی معافیت واردات مواد اولیه دارویی، شیرخشک و تجهیزات پزشکی از پرداخت مالیات بر ارزش ‌ افزوده موردبررسی قرار گرفت و کلیات آن به تصویب نمایندگان مچلس شورای اسلامی رسید. این اتفاق در حالی رخ داد که مهر امسال، مدیرکل دفتر واردات گمرک ایران خبر از کاهش مالیات بر ارزش ‌ افزوده واردات مواد اولیه دارو و تجهیزات پزشکی داده بود. نرخ مالیات بر ارزش ‌ افزوده واردات مواد اولیه دارو، شیرخشک اطفال و تجهیزات و ملزومات پزشکی و توانبخشی از سوم آبان به یک و ۲ درصد کاهش یافت. بنا بر اعلام ایسنا، علی وکیلی، مدیرکل دفتر واردات گمرک ایران، تغییر نرخ ارز واردات این اقلام و محاسبه حقوق ورودی گمرک از ۴۲۰۰ تومان به نرخ ETS (نیمایی) افزایش نرخ تمام ‌ شده دارو و مواد اولیه را در پی داشت. برای جبران آن، حقوق گمرکی و نرخ مالیات بر ارزش ‌ افزوده کالاهای اساسی کاهش پیدا کرد. حال پس از گذشت کمتر از ۲ ماه، قرار شده تا نرخ مالیات بر ارزش ‌ افزوده واردات مواد اولیه دارو، شیرخشک اطفال و تجهیزات و ملزومات پزشکی و توانبخشی که مشابه تولید آن در داخل وجود ندارد، صفر شود. این اقدام ضمن دارا بودن ابعاد مختلف مثبت و منفی، با اماواگرهایی همراه بوده و برخی کارشناسان معتقدند احتمال ایجاد رانت در بازار می ‌ تواند پیامد منفی صفر شدن مالیات بر ارزش ‌ افزوده واردات این مواد باشد. صمت در این گزارش، به بررسی جنبه ‌ های مختلف لایحه جدید تصویب ‌ شده توسط مجلس شورای اسلامی پرداخته و در این ‌ باره با کارشناسان و فعالان صنعت دارو و درمان گفت ‌ وگو کرده است.

حمایت مجلس از معافیت مالیاتی واردات کالاهای حوزه درمان

مهدی طغیانی، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی پس از قرائت متن گزارش این کمیسیون گفت: این لایحه در شهریور در قالب دوفوریت به مجلس تقدیم شد و نمایندگان با یک ‌ فوریت آن موافقت کردند؛ این لایحه می ‌ خواهد که مواد اولیه موردنیاز برای تولید دارو و شیرخشک و قطعات یدکی ساخت و تجهیزات مصرفی پزشکی و توانبخشی که فاقد مشابه تولید داخل هستند، از پرداخت مالیات بر ارزش ‌ افزوده معاف شوند. به ‌ گزارش ایرنا، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم تصریح کرد: این موارد توسط وزارتخانه ‌ های بهداشت و صنعت، معدن و تجارت فاقد مشابه تولید داخل محسوب می ‌ شوند، بنابراین تغییرات لازم توسط کمیسیون اقتصادی مجلس در این لایحه اعمال شد؛ منوط بر اینکه مواد واردشده در سامانه رهگیری و کنترل اصالت که در بند (پ) ماده ۷ قانون احکام دائمی برنامه ‌ های توسعه تصریح ‌ شده، درج شوند. در غیر این صورت، مواد وارداتی مشمول مالیات بر ارزش ‌ افزوده خواهند بود.

وی یادآور شد: در تبصره ۲ این لایحه ضرورت واردات این مواد در مقاطع زمانی مختلف نیز به این صورت مشخص شده که از این نظر باید توسط دستگاه ‌ های ذی ‌ ربط از جمله وزارتخانه ‌ های بهداشت و صنعت، معدن و تجارت موردبررسی قرار گرفته و متناسب به آن اجازه واردات داده می ‌ شود، در صورتی که وجود ماده اولیه یا تجهیزاتی مازاد دارای مشابه تولید داخلی بوده، اما به خرید آن کشور نیاز داشته باشد، واردات آن با مالیات حداقلی ۲ درصدی اتفاق می ‌ افتد.

در متن لایحه معافیت واردات مواد اولیه دارویی، شیرخشک و تجهیزات ‌ پزشکی از پرداخت مالیات بر ارزش ‌ افزوده آمده است:

ماده واحده ـ از سال ۱۴۰۱ مواد اولیه دارویی، مواد اولیه شیرخشک اطفال، مواد اولیه و قطعات ساخت و یدکی تجهیزات و ملزومات پزشکی و توانبخشی و تجهیزات ‌ پزشکی با دوام (دستگاه ‌ ها) که فاقد مشابه تولید داخل باشند، از پرداخت مالیات بر ارزش ‌ افزوده در مبادی گمرکی معاف هستند.

تبصره- در صورتی که موارد مذکور تولید مشابه داخلی داشته باشد، اگر واردات آن به ‌ دلیل تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی ـ مصوب ۱۳۹۸ـ مشمول مالیات بر ارزش ‌ افزوده با نرخ ۲ درصد در مبادی گمرکی است.

اعمال قوانین مالیاتی براساس نیاز داخل

علیرضا چیذری، فعال صنعت تجهیزات پزشکی در گفت ‌ وگو با صمت، به ابعاد لایحه معافیت واردات مواد اولیه دارویی، شیرخشک و تجهیزات ‎ پزشکی از پرداخت مالیات بر ارزش ‌ افزوده پرداخت و گفت: در حال ‌ حاضر تنها با لایحه معافیت واردات مواد اولیه دارویی و تجهیزات ‌ پزشکی موافقت شده و هنوز راه زیادی تا تصویب آن به عنوان قانون و اجرایی شدن این لایحه وجود دارد. تا به امروز، دولت برای واردات مواد اولیه صنایع دارویی و تجهیزات ‌ پزشکی، رویه ‌ های مالیاتی مختلف را عملیاتی کرده است. برای واردات تولیدات صنعت دارو و درمان که مشابه تولید داخلی نداشتند، یک درصد به ‌ عنوان مالیات بر ارزش ‌ افزوده واردات معرفی کرد. وی تصریح کرد: برای کالاهایی که مشابه آنها وجود داشت، اما به تعداد کافی نبودند، ۲ درصد و برای واردات تولیداتی که به ‌ میزان کافی مشابه داخلی داشتند نیز، ۹ درصد مالیات بر ارزش ‌ افزوده برای واردات دریافت می ‌ شد.

حال دولت قصد دارد تا برای واردات مواد اولیه صنایع دارویی و تجهیزات ‌ پزشکی که مشابه داخلی ندارند، مالیات بر ارزش ‌ افزوده را حذف کند. این اقدام با چالش ‌ ها و نقص ‌ هایی همراه است و از این ‌ رو در حال ‌ حاضر نمی ‌ توان از لایحه تصویب ‌ شده حمایت کرد.

خطر ایجاد فرصت جدید برای رانت

چیذری در ادامه به تشریح مشکلات لایحه حذف مالیات بر ارزش ‌ افزوده واردات مواد اولیه دارویی و تجهیزات ‌ پزشکی که مشابه داخلی ندارند، پرداخت و تاکید کرد: روند بررسی و شناسایی کمبودها و مواداولیه و کالاهایی که تولید نمی ‌ شوند، در هاله ‌ ای از ابهام است، چرا که در این مسیر، فضا برای ایجاد رانت و انجام تخلفات باز بوده و برخی افراد سودجو می ‌ توانند به ‌ راحتی تاییدیه نبود کالای مشابه در داخل را تهیه کنند.

رانت در صنایع دارویی بسیار زیاد است و از نمونه ‌ های آن می ‌ توان به دریافت ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه صنعت دارو و درمان توسط بعضی از افراد اشاره کرد.

این فعال صنعت تجهیزات ‌ پزشکی تصریح کرد: برخی افراد از رانت و ارتباطات خود استفاده کرده و همچنان پس از گذشت ۹ ماه از حذف ارز ترجیحی، این ارز را برای واردات دریافت می ‌ کنند. هر اقدامی که فضای سودجویی و رانت را برای متخلفان باز می ‌ کند، نادرست بوده و باید پیش از اجرا اصلاح شود.

وی ادامه داد: ابتدای پاییز امسال، دولت عنوان کرد میزان مالیات بر ارزش ‌ افزوده واردات مواد اولیه دارویی و تجهیزات ‌ پزشکی را که یا مشابه داخلی ندارند یا برای آنها کمبود وجود دارد، کاهش داده است.

این سازکار نه ‌ تنها مبهم بود، بلکه مشخص نبود برای چه دسته از کالاهایی با چه میزان نیازی این مرزبندی ‌ ها مشخص شده است. حال که معافیت مالیاتی واردات مواد اولیه بدون مشابه داخلی در دستور کار است نیز، مجدد روند مبهم بوده و در نهایت سودجویان از این روال می ‌ توانند نهایت استفاده را داشته باشند.

قصد دولت کاهش هزینه ‌ ها است

هادی اسماعیلی، کارشناس صنعت دارو در گفت ‌ وگو با صمت، به تشریح دلایل موافقت نمایندگان مجلس شورای اسلامی با حذف مالیات بر ارزش ‌ افزوده واردات مواد اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی پرداخت و ضمن مثبت خواندن این لایحه گفت: پس از تغییر نرخ ارز محاسبه حقوق ورودی و تعرفه ‌ های گمرکی، هزینه واردات و تامین مواد اولیه برای صنایع دارویی و تجهیزات ‌ پزشکی، چند برابر شد. با افزایش نرخ ارز محاسباتی از ۴۲۰۰ تومان به ‌ میزانی حدود ۲۳ هزار تومان، هزینه تولید داخلی نیز افزایش یافت و در نهایت صنعتگران به نقدینگی بیشتری نیازمند شدند. این مسئله تبدیل به مانعی برای تولید داخلی شده و دولت طی چند مدت اخیر تدابیری را برای حل این مشکل در نظر گرفته است. وی ادامه داد: حذف مالیات بر ارزش ‌ افزوده، واردات مواد اولیه دارویی، شیرخشک و تجهیزات ‌ پزشکی که تولید مشابه داخلی ندارند، به ‌ نظر می ‌ رسد در راستای کاهش نقدینگی موردنیاز صنعتگران و واردکنندگان تدوین شده است، چرا که در تمامی کشورها، کاهش مالیات بر ارزش ‌ افزوده یکی از راهکارهای کاهش نیاز به نقدینگی برای تولید به ‌ شمار می ‌ رود، اما به ‌ طورکلی یکی از مشکلات فعلی صنعت دارویی و تجهیزاتی کشور، طولانی بودن زمان وصول مطالبات است که باعث شده روند تامین نقدینگی موردنیاز تولیدکنندگان با چالش ‌ های زیادی همراه باشد.

اهمیت کاهش زمان وصول مطالبات

این کارشناس صنعت دارو درباره اهمیت کاهش زمان وصول مطالبات گفت: به ‌ طورکلی تولیدکنندگان باید جریان نقدینگی مناسبی برای ادامه حیات صنعت خود داشته باشند. آنها باید مواد اولیه، تجهیزات موردنیاز و سایر لوازم تولید را فراهم کرده و پس از عرضه به بازار، منتظر بازگشت سرمایه ‌ های خود باشند. در ایران، مدت زمان بازگشت سرمایه و وصول مطالبات در برخی صنایع مانند صنعت دارو و تجهیزات ‌ پزشکی کشور بالا است. طبق برآوردهای انجام ‌ شده، زمان وصول مطالبات صنعت دارویی ایران به حدود ۳۰۰ روز می ‌ رسد و در این مدت تولیدکننده برای ادامه فعالیت ‌ های خود باید از منابع شخصی، سرمایه تولید را فراهم کند. اسماعیلی تصریح کرد: راهکار کاهش مالیات بر ارزش ‌ افزوده مواد اولیه دارویی و تجهیزات ‌ ‎ پزشکی که در داخل مشابه آنها وجود داشته و همچنین حذف این هزینه برای مواردی که مشابه داخلی ندارند، اقدامی صحیح در راستای حمایت از تولید داخل است، اما مهم ‌ ترین راهکاری که دولت باید در این میان در نظر داشته باشد، کاهش زمان وصول مطالبات مالی صنایع دارویی از بازار است که سبب شده جریان نقدینگی در این بخش به ‌ خطر افتد.

بازار به تعادل خواهد رسید

این کارشناس و پژوهشگر حوزه دارو به کمبود سرمایه ‌ های شرکت ‌ های فعال در صنعت دارو اشاره کرد و در این ‌ باره توضیح داد: تا پیش از حذف ارز ترجیحی از صنعت دارو، این مسئله تبدیل به یکی از مهم ‌ ترین دلایل محدودیت فعالیت برای تولیدکنندگان داخلی شده بود. به ‌ دلیل ارزان ارائه شدن دارو در بازار، تولید داخلی در سال ‌ های گذشته نتوانسته آن ‌ طور که باید و شاید به رشد و توسعه دست یابد. وی افزود: با فروش داروها همراه با ارز ترجیحی و فشارهای قیمتی در سال ‌ های گذشته، سرمایه در گردش صنایع دارویی به ‌ شدت کم شده و با بودجه ‌ های فعلی این شرکت ‌ ها فرصت و توان پیشرفت را نداشتند. باوجود سرمایه ‌ های مناسب برای انجام فعالیت ‌ های توسعه ‌ ای، تولید داخل می ‌ تواند به ‌ طور مثبت و موثری روند پیشرفت خود را حفظ کند.

پس از حذف ارز ترجیحی در ابتدای امسال، اقدامی مثبت در راستای بهبود صنعت دارو و به تعادل رسیدن بازار آن برداشته شد، اما به یک ‌ باره هزینه صنعتگران افزایش یافت و پیامدهای سنگینی را برای این بخش به ‌ جود آورد. امید آن می ‌ رود با اجرای معافیت مالیاتی واردات مواد اولیه صنایع دارویی و تجهیزات ‌ پزشکی، این مشکل جدید نیز برطرف شود.

سخن پایانی

علی وکیلی، مدیرکل دفتر واردات گمرک ایران در ابتدای پاییز امسال، در پی کاهش میزان مالیات بر ارزش ‌ ‎ افزوده واردات مواد اولیه صنعت دارو و درمان، فهرستی از سوی اداره کل تجهیزات ‌ پزشکی وزارت بهداشت درباره کاهش نرخ مالیات بر ارزش ‌ افزوده کالاها به گمرک ابلاغ نشده و برنامه ‌ ای برای این اقدام نیز وجود نداشت.

بنا بر اعلام ایسنا، به ‌ گفته وی، به ‌ دلیل اتصال سیستمی سازمان گمرک و وزارت بهداشت در سامانه جامع امور گمرکی، در هر مورد واردات استعلام سیستمی انجام گرفته و در صورت تایید، کاهش مالیات بر ارزش ‌ افزوده روی اظهارنامه اعمال
می ‌ شود. در حال ‌ حاضر سازکاری مشخص برای اجرای لایحه معافیت مالیاتی مواد اولیه بدون مشابه داخلی در صنعت دارو و درمان اعلام نشده و ابعاد مختلف آن برای فعالان این صنعت در هاله ‌ ای از ابهام قرار دارد. باید در ادامه دید با اجرایی شدن آن، بازار دارو و تجهیزات پزشکی چه بازخوردی را از خود نشان خواهد داد.