محرکی به‌نام توسعه بزرگراه‌ها
مهرداد تقی‌زاده- کارشناس حوزه راه‌وشهرسازی در امور حمل‌ونقل
امروز در حوزه فرهنگ ترافیک، مشکلات به خلأ قانونی برمی گردد، نه فرهنگ صاحبان خودرو. مشکل به نگرش های نادرستی که در شهرداری های کشور وجود دارد، برمی گردد.
در حوزه حل ترافیک، مسئله ارتباطی به بودجه هم ندارد و مدیران شهری باید نگرش خود را تغییر دهند. یکی از مشکلاتی که شهرهای کشور دارند، موضوع گسترش معابر و بزرگراه ها و ساخت وساز اتوبان ها هستند. این در حالی است که کنار آن توجهی به حمل ونقل عمومی نمی شود. این نگرش امروز در جهان مردود است. بیش از ۳ دهه است نگرش مربوط به گسترش بزرگراه ها و معابر تغییر کرده، در حال حاضر کارشناسان حوزه شهری کشورهای صنعتی معتقدند تنها امری که مشکل تردد افراد و شهروندان را می تواند حل کند، این است که حمل ونقل عمومی توسعه پیدا کند. بهبود ناوگان حمل ونقل عمومی منجر به افزایش کیفی و کمی این حوزه شده و مسئله ترافیک را رفع می کند. اگر توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی در کنار گسترش بزرگراه ها رخ دهد، به طور خودکار فرهنگ ترافیک بین شهروندان جا می افتد. تحقق این مسئله فقط برای شهروندان ایرانی نبوده و هر کشوری روی حوزه توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی فعالیت داشته باشد، بهترین فرهنگ ترافیک را در آنجا شاهد خواهیم بود. با گسترش معابر، تمایل افراد به استفاده از خودرو شخصی بیشتر می شود، توسعه بزرگراه ها محرک استفاده از وسایل حمل ونقل شخصی خواهد بود؛ این مسئله مختص ایران نبوده و در تمام کشورها صادق بوده و تجربه شده است. هر معبری که سبب شود تعداد بیشتری خودرو تردد داشته باشد، زمینه ساز افزایش حجم ترافیک در سطح شهرها می شود. حدود ۴ دهه قبل در کشورهای صنعتی تجربه شد که هر چه خیابان ها، زیرگذرها و... افزایش پیدا کند به همان نسبت حجم ترافیک بیشتر می شود. از سوی دیگر هم حجم ترافیک ثابت نبوده و گسترش پیدا می کند، زیرا انگیزه برای استفاده از خودرو شخصی افزایش پیدا کرده است. به هر حال استفاده از خودرو شخصی راحت تر بوده و برای صاحب آن آسایش بیشتری به همراه آورد. افزایش امکانات و آپشن های خودروها در سطح جهان منجر به افزایش رفاه خودروهای شخصی شده و به نوعی رقیب خودروهای ناوگان حمل ونقل عمومی شده است.
در کشورهای صنعتی به این نتیجه رسیده اند که توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی بهترین راهکار برای رفع معضل ترافیکی شهرهاست. در این راستا، نیاز نیست معابر (محل عبورومرور خودرو) توسعه پیدا کند. این امر مهم در مدیریت شهری کشور ما برعکس در حال انجام است. همچنین شهرداری ها بودجه کافی در اختیار دارند اما به جای صرف آن برای ارتقای خودروهای ناوگان حمل ونقل عمومی برای ساخت وساز بزرگراه ها هزینه می کنند. هرچند بودجه دارند، اما اشکال نگرشی در حوزه شهری سبب شده همچنان معضل ترافیک کلانشهرهایی مانند تهران ادامه داشته باشد.
مدیران شهری در کشورهای دیگر به دنبال راه اندازی فرهنگ استفاده از دوچرخه و تعبیه مسیرهایی جذب برای افراد استفاده کننده از این وسیله حمل ونقل پاک هستند. ساخت پیاده روهای وسیع و ایمن از دیگر کارهایی است که در این کشورها انجام شده است. این امر علاقه و اشتیاق شهروندان را برای پیاده روی در فاصله های کوتاه و استفاده از دوچرخه به جای خودرو شخصی زیاد می کند. برای رفع مشکل ترافیک باید افراد با آسان ترین روش جابه جا شوند. این در حالی است که کشورهای موفق تعداد خودروهای بیشتری نسبت به ما دارند. براساس آمار تعداد خودروهای شخصی این کشورها، بار ترافیکی آنها از ما باید بیشتر باشد اما به دلیل اینکه روی شبکه حمل ونقل عمومی خوب عمل کرده اند، معضل ترافیک ندارند. بنابراین در کشورهای صنعتی اگر مردم عجله داشته باشند، برخلاف کشور ما به جای خودرو شخصی از وسایل حمل ونقل عمومی استفاده می کنند، چون می دانند به لحاظ زمانی، زمان بیشتری در اختیار دارند.
در برخی سفرهای کاری، هنگامی که در ترافیک شهری مانند پکن در حال از دست دادن زمان بودم، پیشنهاد شد از وسایل حمل ونقل عمومی استفاده کنم. یعنی در کشورهایی هم که بار ترافیک خودرویی بالایی دارند، به دلیل توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی، استفاده از اتوبوس و مترو زمان را برای تردد کوتاه می کند.
رسانه ها باید کمک کنند تا بودجه حوزه شهری در توسعه حمل ونقل عمومی هزینه شود. تجربه کشورهای موفق باید انعکاس داده شده و از این کشورها الگوگیری شود. اگر امروز از افراد پرسش شود چرا از خودروهای شخصی برای تردد از منزل تا محل کار استفاده می کنند پاسخ می دهند زمان تردد وسایط نقلیه عمومی مشخص نیست و زمان بندی ندارند؛ بنابراین نمی توان اظهار کرد کسانی که از خودرو شخصی برای رفت وآمد خود استفاده می کند، از فرهنگ شهری پایین تری برخوردار است. مدیریت زمانی به او این پیشنهاد را می دهد و طبیعی است. خیابان ها و بزرگراه ها به گونه ای ساخته شده که اگر مردم از خودروهای شخصی استفاده کنند، راحت تر هستند. نمی توان از شهروندان ایراد گرفت که چرا سوار خودروهای عمومی نمی شوند.
تغییر نگرش در مدیریت شهری ضروری است و باید بودجه ای که شهرداری ها در اختیار دارند برای گسترش و توسعه شبکه و ناوگان حمل ونقل عمومی هزینه کنند.
