سه‌شنبه 07 فروردین 1403 - 26 Mar 2024
کد خبر: 39477
نویسنده: محمد انوشه‌ئی
تاریخ انتشار: 1402/02/05 04:16
بحران کم‌آبی در کشور از نگاه کارشناسان بررسی شد

پنجه در پنجه خشکسالی

پنجه در پنجه خشکسالی

با بررسی بحران کمآبی در کشور درمییابیم که بیش از ۹۰ درصد مناطق ایران با خشکسالی مواجه است. شدت خشکسالی در برخی مناطق زیاد و در برخی مناطق خفیف است. بارشها و سفرههای آب زیرزمینی نیز وضعیت مناسبی ندارند. از جمله عوامل تاثیرگذار در بحران آب، علاوه بر عوامل طبیعی، رشد روزافزون جمعیت جهان و افزایش مصرف آب، قطع بیرویه درختان جنگلها، تغییر اکوسیستم طبیعت، رشد شهرسازی، افزایش صنایع آلودهکننده آب، شیوههای غیراصولی کشاورزی، احداث سدهای مخزنی و ایجاد دریاچههای مصنوعی را میتوان نام برد که در نهایت، همه این موضوعات نوعی تهدید برای جامعه بشری محسوب میشوند.نرخ فرونشست در ایران ۵ تا ۷ برابر متوسط جهانی است. براساس آخرین دادههای شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز، میزان ریزشهای جوی در کشور نسبت به ۵۴ سال گذشته، ۱۳ درصد و نسبت به سال آبی سال گذشته، ۷ درصد کاهش داشته است. همه اینها را در کنار افزایش مصارف آب و البته افزایش دمای جهانی، تصویر کلانتری از بحرانی بودن وضعیت منابع آب در ایران را نشان میدهد.  در این گزارش بحران کمآبی در کشور را از نگاه کارشناسان بررسی کرده است.

بحران کمآبی جدی شد

در حال حاضر، کمبود آب، شامل کل قارههای جهان میشود. در قرن اخیر، استفاده از آب در جهان، بهدلیل افزایش بیش از 2 برابری جمعیت در حال افزایش است و باتوجه به شرایط اقلیمی و کاهش بارندگیها و کاهش دسترسی به منابع آب شیرین، کل کشورهای جهان با معضل کمآبی روبهرو هستند.بحران کمآبی در کشورهایی با جمعیت بالا و شرایط آبوهوایی خشک جدیتر و این امر ممکن است، در آینده سبب مهاجرت اجباری میلیونها نفر شود. کشورهای پیشرفته با مدیریت صحیح منابع آبی و وضع قوانین و مقررات و ارائه راهکارهای مدیریتی، گامهای موثری در اینباره برداشتهاند.یکی از چالشهای مهم زیستمحیطی در خاورمیانه و کشور ایران بحران کمآبی است. باتوجه به کمبود منابع آبی و کاهش بارندگیها و شرایط آبوهوایی کشور ایران و نبود مدیریت صحیح در حوزه آب، امروزه شاهد مشکلات عدیدهای در این بخش هستیم. بعد از عامل جمعیت، آب دومین چالش جدی بشر است. امروزه کل جهان با مشکل کمبود آب مواجهند و کشورهایی مثل ایران بهدلیل شرایط اقلیمی با سرعت بیشتری به سوی کمآبی پیش میروند. در ایران، ریزشهای جوی منبع اصلی تامین منابع آبی است که این میزان بیش از ۱۴۳ میلیارد مترمکعب است. از این میزان، حدود ۷۱ درصد بهصورت تبخیر از دسترس خارج شده و تنها بخش کوچکی از آن معادل ۸۸.۵ میلیارد مترمکعب آن برای مصارف کشاورزی، صنعت و شرب استفاده میشود.منابع آبی در ایران محدود و بارندگی کمابیش یکسوم تا یکچهارم متوسط بارندگی در جهان و وجود خشکسالیهای مکرر در کشور و عدماستفاده صحیح از منابع آبی در بخشهای کشاورزی و صنعت از دلایل ایجاد بحران کمآبی است.

ضعف مدیریت در مواجهه با بحران کمآبی

علیاکبر رجایی، کارشناس محیطزیست در رابطه با بحران کمآبی در کشور به صمت گفت: موضوع کمآبی هرساله بحرانیتر میشود، بنابراین ضرورت دارد تا میزان مصرف با حجم آب کشور تناسبسازی و مصرف آب در تمام بخشها بهینهسازی شود، چرا که اگر در رابطه با این موضوع سهلانگاری انجام گیرد، تبعات جبرانناپذیری به بار میآورد.متاسفانه در کشور ما، موارد بسیاری زیادی برای شرایط بحرانی آب  وجود دارد. در حال حاضر، در کشورهای اروپایی سرانه مصرف آب ۱۵۰ لیتر و برای کشور ما ۲۲۰ لیتر است. از طرفی، سیستم آبرسانی شهری در ایران فرسوده است و این موضوع هدررفت آب را رقم میزند و ضرورت دارد تا این سیستم بروزرسانی و تعمیر شود. همچنین، شرایط جوی در کشور ما بهدلیل کاهش بارندگیهای این چندساله از مواردی است که میتواند در مسئله آب ما را با تهدیدهای زیادی روبهرو کند.

وی افزود: البته مدیریت صحیح منابع آبی نیز از مواردی است که باید بیشتر به آن توجه شود. در حال حاضر، در کشورهای حاشیه خلیجفارس که بهتبع اوضاع وخیمتری در حوزه آب نسبت به کشور ما دارند، با استفاده از تکنولوژیهای جدید اقدام به بازیافت و شیرین کردن آب دریا کردهاند. با چنین اقداماتی، نهتنها به کاهش تنشهای آبی کمک میشود، بلکه چالشهایی را که بحران آبی برای محیطزیست به بار میآورد، تا حد زیادی از میان برمیدارند.

این کارشناس در ادامه گفت: ما در کشورمان میتوانیم آبی را که در کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد، دوباره وارد چرخه استفاده کنیم تا این ناترازی در حوزه آبی در کشور خنثی شود؛ اما متاسفانه سوءمدیریت در بخشهای مختلف باعث شده که بهجای اینکه منابع آبی دوباره قابلاستفاده شود، دائم از شهری به شهر دیگر انتقال یابد. در حال حاضر، انتقال آب به شهرهای مختلف، تنها پاک کردن صورتمسئله است و نمیتوان به چنین سیاستهایی برای نجات بحران آبی در سالهای آینده اکتفا کرد.

هدررفت منابع آبی کنترل شود

رجایی افزود: از سوی دیگر، وقوع خشکسالیهای نسبتا طولانیمدت در کشور و همچنین افزایش گرمایش کره زمین، نهتنها ایران بلکه بسیاری از کشورهای جهان را تحتتاثیر خود قرار داده، بلکه بحران کمآبی را تشدید کرده است. ایران کشوری است که بخش قابلتوجهی از مناطق آن پیشتر در تنش آبی قرار داشت و امروز طبیعی است که در شرایط فعلی دامنه این تنش گسترش پیدا کند.اگرچه ایران از اواخر دهه ۷۰ وارد تنش آبی شده، اما مدیریت منابع آب چندان به نتایج خوبی نرسیده است. قطعی زنجیرهای آب در ایران میتواند نشانه روشنی از این موضوع باشد. سدسازی بیرویه از یکسو و انتقال آب و فعالیتهای صنایع از سوی دیگر، مدیریت منابع آب در ایران را زیر سوال میبرد.

وی خاطرنشان کرد: آثار خشکسالی و نبود مدیریت مناسب در ایران تنها به قطعی آب محدود نمیشود. سلسلهای از بحرانها بهدنبال بحران آب در کشور رخ میدهد. فرونشست زمین، گسترش بیابانها، تشدید آتشسوزیها، مهاجرت و… تنها بخشی از آثار این بحران هستند.

رجایی در پایان گفت: اکنون موضوع فرسایش خاک، آلودگی آبوهوا، نابودی جنگلها و... کشور را در مسیر یک فاجعه زیستمحیطی قرار داده است که تمامی این چالشها از سیاستهای غلط و مدیریتهای اشتباه سرچشمه میگیرد. اگر این وضعیت تداوم پیدا کند و برای حل آن چارهجویی نشود، در آینده نهچندان دور تمامی منابع کشور نابود میشود و دیگر، فرصتی برای جبران باقی نمیماند.

چارهای جز صرفهجویی در مصرف آب نداریم

نادر جلالی، کارشناس اقتصاد آب، در ارتباط با بحران بیآبی به صمت گفت: واقعیت این است که ما با کمبود آب و همچنین کمبود بارشها مواجهیم. در چنین شرایطی، چارهای جز رعایت در مصرف آب نداریم، البته به این معنی نیست که آب جیرهبندی شود یا سهمیهبندی صورت گیرد، بلکه موضوع اصلی؛ نحوه صحیح استفاده از منابع آبی است که اهمیت دارد. درست مصرف کردن به معنی کممصرف کردن نیست. درست مصرف کردن باید در فرهنگ عمومی گنجانده شود. آب مایه حیات است و باید توجه ویژهای به درست مصرف کردن شود، چرا که زندگی بشر به آب بستگی دارد.

وی در ادامه گفت: کمبود آب بر سلامت عمومی، بهداشت، اعصاب و روان جامعه و تنشهای اجتماعی تاثیرگذار است، از اینرو برای حل مشکلات، چارهای جز مدیریت مصرف وجود ندارد. لازم است تا باور کنیم که در یک منطقه خشک در حال زندگی هستیم. رسانهها  کمک کنند که چنین باوری بهصورت فرهنگ در جامعه جا بیفتد. وقتی چنین باوری در ذهن مردم بهوجودآید، مصرف، کنترل و مدیریت میشود. از طرفی، ورودیهای آب کشور بهصورت سالانه در حال کم شدن است و بارشها بسیار کم شده که این موضوع نیاز به برنامه بلندمدت و کوتاهمدت دارد.

این کارشناس ادامه داد: ما باید بپذیریم در کشور ما خشکسالی یک پدیده طبیعی است. باید بدانیم حجم آب در دسترس ما همین میزان است. باید اولویت مصرف در حوزه آب شرب با جدیت موردتوجه قرار گیرد. به هر حال، سرانه مصرف خانگی در تهران بسیار بالا است و این مصرف باید بهینه شود. باتوجه به وضعیت آبی که ایران در آن قرار دارد، باید یک دیپلماسی قوی در راستای کنترل مصرف آب اجرا شود.

برای هر قطره آب برنامه داشته باشیم

جلالی گفت: در بحث مدیریت منابع آبی، دولت یکسری اقداماتی را در بحث رعایت الگوی کشت و همچنین توصیه به کشاورزان برای مدیریت آبهای کشاورزی انجام داده است. این امر میتواند خیلی بیشتر از اینها ادامه پیدا کند.

وی در پایان صحبتهایش تاکید کرد: سیاستگذاریها درباره منابع آبی کشور باتوجه به حساسیتی که در حوزه آب وجود دارد، باید خیلی جدیتر باشد و باید برای هر قطره آب برنامه داشته باشیم. باید بهصورتی مصرف آب مدیریت شود که دچار بحران نشویم. در این زمینه میتوانیم خیلی فعالتر عمل کنیم. امید است دولت با برنامههایی که در این زمینه دارد، بتواند بسیار موفق عمل کند.

سخن پایانی

بحران کمبود آب، کمابیش و از راههای مختلف سراسر کشور را تحتتاثیر قرار داده و تعداد زیادی از استانهای کشور زیر تیغ تهدید کمآبی هستند. جدیت این معضل بهقدری است که در بخشهایی از کشور، شاهد جابهجایی و مهاجرت ساکنان از مناطق خشک و کمآب به مناطق پرآب و پربارش هستیم.

کمبود آب یکی از مشکلات اساسی در کشور ما است که طی چند دهه اخیر به بحرانی تبدیل شده که از طرفی، خطر خشکسالی را با خود بههمراه دارد و از طرف دیگر، نهتنها تهدیدی در زمینه کاهش میزان آب شرب بهشمار میآید، بلکه بسیاری از فعالیتهای وابسته به آب از جمله کشاورزی را تحتتاثیر خود قرار میدهد.رشد جمعیت، گسترش شهرنشینی، افزایش سطح رفاه و فرهنگ زندگی مردم، توسعه کشاورزی و صنایع، سبب افزایش تقاضای آب شده است. باتوجه به اهمیت موضوع کمآبی در سطح ملی و بینالمللی توجه به فاکتورهای موثر بر میزان مصرف بهینه آب در بخشهای مختلف از جمله مصرف خانگی و کشاورزی از اهمیت ویژهای برخوردار است.متاسفانه در کشور ما هنوز استفاده مطلوب از آب بهشکل یک فرهنگ جایگاه خود را پیدا نکرده است. مجموعه اقداماتی که تاکنون در کشور در ارتباط با تامین آب انجام شده، بیشتر در زمینه مدیریت تولید و عرضه آب بوده و کمتر به مصرف این مایه حیات توجه شده است.برای اصلاح الگوی مصرف، لازم است آموزشهایی توسط رسانهها، آموزش و پرورش و نهادهای اجتماعی در قالب کلیپهای آموزشی و توزیع بروشورهای آموزشی انجام شود و ضرورت صرفهجویی در مصرف آب و حفظ منابع آبی و خطرات و بحرانهای مربوط به کمبود آب بهصورت شفاف آموزش داده شود.

 


نویسنده:
کپی لینک کوتاه خبر: https://smtnews.ir/d/2axqre