در چند سال اخیر هشدارها نسبت به کمبود انرژی در ایران به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ گاز و همچنین چهارمین مصرف‌کننده بزرگ گاز طبیعی در جهان، از سوی بسیاری از کارشناسان داده شده است.براساس آخرین آمارهای جهانی، ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی با رشد تولید نفت و گاز توانسته رتبه سوم در تولید گاز طبیعی و هشتمین تولیدکننده بزرگ نفت در جهان را به خود اختصاص دهد. با وجود تحریم‌ها، ایران توانسته ۴.۱ درصد در تولید نفت خام و میعانات گازی رشد داشته باشد و تولیدات خود را در این بخش به عدد ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز برسد که معادل ۴.۱ درصد کل تولید جهانی این محصولات است که از کل این حجم، سهم گاز با ۲۵۹ میلیارد مترمکعب رشد ۱.۱ درصدی داشته و این در حالی است که در همین سال، میزان تولید گاز طبیعی جهان افت ۰.۲ درصدی را ثبت کرده و میزان صادرات گاز از کل میزان تولید شده نیز کمتر از ۲۰ میلیارد مترمکعب بوده است.بنابر آمارها سالانه در ایران بیش از ۲۴۰ میلیارد مترمکعب گاز مصرف می‌شود این در حالی است که مصرف گاز در اروپا با ۷۴۶ میلیون نفر جمعیت حدود ۵۴۱ میلیارد مترمکعب است. به عبارت ساده‌تر مصرف گاز در ایران حدود ۴۰ درصد مصرف گاز کل اروپاست و این در حالی است که جمعیت این کشورها ۶۶۰ میلیون نفر بیشتر از ایران است.

عمده مصرف گاز ایران در چه بخش‌هایی است؟

به گزارش مجمع کارآفرینان ایران، براساس آمارهای منتشر شده ایرانی‌ها ۷۵ درصد بیشتر از میانگین جهانی انرژی مصرف می‌کنند و شدت مصرف انرژی نیز بیش از دوبرابر میانگین جهانی است.در فصول گرم سال حدود ۷۰ درصد گاز در بخش صنعت و ۳۰ درصد آن نیز در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود، اما این روند در فصول سرد سال معکوس می‌شود، به‌طوری‌که ۷۰ درصد آن در بخش خانگی و تجاری و ۳۰ درصد باقیمانده در بخش صنعت مصرف و اینجاست که مشکل اصلی پدیدار می‌شود.قطع برق و گاز صنایع کشور، اگرچه ممکن است در کاهش خاموشی‌های بخش خانگی تاحدودی موثر باشد، اما در نهایت این امر منجر به زیان تولیدکنندگان و افزایش قیمت تولید و در نتیجه به ضرر مصرف‌کنندگان می‌شود. به‌گفته کارشناسان و تولیدکنندگان فولاد، قطع برق در سال گذشته روزانه بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان خسارت به این بخش وارد کرده است. علاوه بر این، صنایع سیمان و پتروشیمی که از بخش‌های با تولیدات صادرات‌محور نیز هستند از این خسارت مستثنا نبوده‌اند. در همین زمینه، آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران به نقل از کارشناسان صنعت پتروشیمی گفته که قطع گاز به واحدهای تولیدی پتروشیمی ۷ میلیارد دلار زیان وارد کرده است. از سوی دیگر، برخی از کارشناسان بر این اعتقاد هستند که ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در راستای صرفه‌جویی در مصرف گاز می‌تواند بخش زیادی از بحران ناترازی انرژی در کشور را برطرف کند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان عدم‌سرمایه‌گذاری کافی در بخش‌های نیروگاهی و همچنین صنعت نفت و گاز از یک‌سو و افزایش سرسام‌آور مصرف انرژی در بخش خانگی در سال‌های اخیر از دلایل اصلی ناترازی انرژی به‌شمار می‌رود؛ بنابراین این، دلایل نشان‌دهنده آن است که دولت نسبت به یک برنامه‌ریزی و ارائه راهکار مناسب برای کنترل بحران مصرف برق و گاز توجه کافی نداشته و اقدام قابل‌توجهی در این زمینه انجام نداده است.

شرایط بخش صنعت عادی نیست

احسان ثقفی، رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران (استصنا) در گفت‌وگویی در همین زمینه اظهار کرد: باید قبول کنیم که شرایط برای بخش صنعت عادی نیست. سازندگان تجهیزات صنعت نفت از لحاظ تامین مالی، تامین سرمایه و تهیه مواد اولیه و بسیاری از موارد دیگر با موانع و مشکلات زیادی روبه‌رو هستند؛ با این حال به اعتقاد من با وجود تمام این مشکلات، تولیدکنندگان داخلی از این شرایط سربلند بیرون آمده و توانسته‌اند نیاز کشور در این حوزه را تامین کنند.

ثقفی با بیان اینکه در دوران سخت تحریم، تولیدکنندگان داخلی مانع از توقف فعالیت واحدهای تولیدی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی شدند، افزود: تولیدکنندگان ایرانی با یک روحیه ملی و سبک جهادی به معنای واقعی برای طراحی، ساخت و تامین تجهیزات گوناگون وارد شدند. برخی از تجهیزات این صنعت به لحاظ تکنولوژی بسیار پیچیده هستند، اما چون اراده کردند، توانستند به دانش ساخت این تجهیزات دست پیدا کنند.

رئیس هیات مدیره استصنا همچنین تاکید کرد: سازندگان داخلی توانسته‌اند به دانش ساخت ۸۵ درصد تجهیزات موردنیاز صنعت نفت دست پیدا کنند. البته باید به دانش ۱۰۰ درصدی برسیم، اما معتقدم که نیازی نیست صد درصد تجهیزات را خودمان در داخل تولید کنیم، چراکه این موضوع صرفه اقتصادی ندارد. هیچ کجای دنیا که شاید هم از لحاظ تکنولوژی پیشرفته هستند، هیچ‌گاه وارد طراحی و تولید صد درصدی نمی‌شوند و این موضوع از این جهت است که تولید باید صرفه اقتصادی داشته باشد. وقتی نمی‌توان تجهیزاتی را با قیمت مناسب‌تر به‌دست آورد، نیازی به تولید در داخل نیست، اما بر این موضوع تاکید می‌کنم که باید به دانش طراحی و تولید آنها دست پیدا کنیم.

رئیس هیات مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران همچنین اظهار کرد: تولیدکنندگان داخلی از توان بسیار بالایی برخوردار هستند. برخی از تجهیزات در داخل ایران تولید و توسط کشور ثالث یا واسطه به دیگر کشورها صادر می‌شوند حتی مواردی نیز وجود دارد که تولیدات ایرانی با برند کشورهای صاحب صنعت به نقاط گوناگون جهان صادر می‌شوند. ثقفی تاکید کرد: اگر موانع پیش‌رو تولیدکنندگان برچیده شده و مسیر تولید هموار شود، تولیدکنندگان ایرانی نه‌تنها نیاز داخل کشور را تامین می‌کنند، بلکه فعالیت آنها می‌تواند ارزی‌آوری خوبی برای کشور به دنبال داشته باشد؛ موضوعی که امروز بیش از هر زمانی دیگری کشور به آن نیاز دارد. رئیس هیات مدیره استصنا تاکید کرد: در شرایط فعلی، پیشران‌های اقتصادی نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می‌کنند؛ بنابراین لازم است با حمایت از تولیدکنندگان، مسیر رشد و توسعه کشور فراهم شود.